Saltasaurus
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Karol Sabath |
| Saltasaurus (saltazaur) | |
|---|---|
| Długość: | 8-12 m |
| Masa: | 2-8 t |
| Miejsce występowania: | Argentyna - Salta
(formacja Lecho) |
| Czas występowania | 70,6-65,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja Saltasaurus. Autor: Brian Franczak [2]. | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Saltasaurus to rodzaj małego, późnokredowego tytanozaura z dzisiejszej północno-zachodniej Argentyny. Znane są także okazy z Urugwaju (formacja Asencio), jednak obecnie są traktowane jako synonimy dość niepewnego zauropoda o nazwie Neuquensaurus australis - ich szacunkowa wielkość to nie więcej niż 8 metrów, podczas gdy gatunek typowy S. loricatus mierzył do 12 metrów długości.
Saltasaurus stał się sławny z dwóch powodów: jest pierwszym odkrytym zauropodem z tarczkami kostnymi pełniącymi rolę pancerza, jak i również z powodu znalezionych jego niewielkich, skamieniałych jaj o średnicy 11-12 cm. Stwierdzono, że samice wykopywały za pomocą kończyn dołki w które składały później jaja. Obecność wielu dołków koło siebie może świadczyć o zachowaniu stadnym tych tytanozaurów, co w połączeniu z pancerzem było zapewne jedyną formą obrony przed takimi drapieżnikami, jak Abelisaurus.
Obecnie wyróżnia się jeden gatunek saltazaura - typowy S. loricatus. Z kolei S. australis i S. robustus łączy się z Neuquensaurus. Rodzaj Saltasaurus z gatunkiem typowym S. loricatus został opisany przez José'a Bonaparte i Jaime'a Powella w 1980 roku.
Materiał kopalny
Holotyp PVL 4017-92 to kompletna kość krzyżowa zrośnięta z obiema kośćmi biodrowymi.
Materiał przypisany to szczątki przynajmniej 5 osobników dorosłych i młodocianych, zawierające: 3 różne fragmenty czaszki; kręgi: 14 szyjnych (w tym kręg obrotowy), 12 grzbietowych, 3 krzyżowe, 26 ogonowych; 3 kości krucze, 4 łopatki, 4 płyty mostkowe; kości kończyn przednich: 10 ramieniowych, 5 łokciowych, 4 promieniowe, 5 kości śródręcza; kości miednicy: 5 biodrowych, 4 łonowe, 2 kulszowe; kości kończyn tylnych: 5 udowych, 5 piszczelowych, 4 strzałkowe, 7 kości śródstopia, sześć płyt skórnych, i cztery fragmenty skostniałej skóry.
Opisano takze jaja, być może należące do saltazaura, choć nie ma co do tego pewności (Coria i Chiappe, 2007).
Budowa
Jak każdy zauropod poruszał się na czterech kończynach, miał długą szyję (choć jak na zauropoda była ona stosunkowo krótka) i ogon. Mimo że był przedstawicielem tytanozaurów, a nie diplodocydem (które de facto nie dożyły do końca kredy, a wymarły znacznie wcześniej, wraz z nastaniem okresu kredowego), to jego głowa przypomina głowę Diplodocus – obie mają tępe zęby w głębi pyska. Cechą charakterystyczną saltazaura jest jednak jego pancerz zbudowany z wielu osteoderm (płytek kostnych), które pokrywały jego grzbiet. Wcześniej tego rodzaju twory znane były jedynie u ankylozaurów – zapewne tak jak i u nich pełniły rolę defensywną. Być może ich powstanie ma związek z małymi jak na zauropoda rozmiarami zwierzęcia, które nie mogło tak jak więksi kuzyni opierać się na swej wielkości w razie ataku drapieżników. Osteodermy mogły służyć też jako rezerwuar składników mineralnych, jak u pokrewnego [[Rapetosaurus] (Curry Rogers i in., 2011). Pancerz saltazaura składał się z dwóch rodzajów osteoderm. Były to wieksze owalne płytki o długości 10-11 cm, z niskim, sotrym kilem oraz mniejsze guzki o kształcie zbliżonym do soczewki, mierzące 6-7 mm średnicy. Były one ciasno upakowane i prawdopodobnie pokrywały boki i grzbiet.
Paleoekologia
Saltazaur żył na terenie Ameryki Południowej, której dominującymi roślinożercami w kredzie pozostały zauropody – w przeciwieństwie do Ameryki Północnej, gdzie straciły swą wiodącą rolę na rzecz ornitopodów (zwłaszcza hadrozaurów w późnej kredzie) i ceratopsów, które poprzez izolację nie zasiedliły tego kontynentu. Analogicznie, choć na mniejszą skalę sytuacja ta ma miejsce i dziś: wiele taksonów jest charakterystycznych tylko dla Ameryki Północnej, bądź to Południowej. Dopiero powstanie Przesmyku Panamskiego w pliocenie pozwoliło na migrację zwierząt, zwaną "Wielką Wymianą Południowoamerykańską".
Saltasaurus koegzystował na terenie współczesnej Argentyny m.in. z teropodem Noasaurus, a także z licznymi ptakami: Avisaurus, Enantiornis, Lectavis, Soroavisaurus i Yungavolucris.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Saltasaurus wzięła się z miejsca znalezienia gatunku typowego S. loricatus. Można ją dosłownie tłumaczyć jako "jaszczur z Salta".
Spis gatunków
| Saltasaurus | Bonaparte i Powell, 1980 | |
|---|---|---|
| S. loricatus | Bonaparte i Powell, 1980 | |
| S. australis | (Lydekker, 1893) | = Neuquensaurus australis |
| = Microcoelus australis | Lydekker, 1893 | |
| = Titanosaurus australis | (Lydekker, 1893) | |
| S. robustus | (von Huene, 1929) | = Neuquensaurus robustus |
| = Loricosaurus robustus | von Huene, 1929 | |
| = Titanosaurus robustus | (von Huene, 1929) |
Bibliografia
Coria, R.A. & Chiappe, L.M. (2007). Embryonic Skin From Late Cretaceous Sauropods (Dinosauria) of Auca Mahuevo, Patagonia, Argentina. Journal of Paleontology v81(6):1528-1532 doi:10.1666/05-150.1
Curry Rogers, K., D’Emic, M., Rogers, R., Vickaryous, M., & Cagan, A. (2011). Sauropod dinosaur osteoderms from the Late Cretaceous of Madagascar Nature Communications, DOI: 10.1038/ncomms1578
Upchurch P., Barrett P. M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Wilson J.A., Upchurch P. (2003) A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160. doi:10.1017/S1477201903001044
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
![[2]](http://static.howstuffworks.com/gif/dinosaur-images-116-resize.jpg){kind=link}