Mapusaurus

Autor:

Bartosz Suchecki, Maciej Ziegler, Dawid Mazurek, Marcin Szermański, Paweł Konarzewski

---

Mapusaurus (mapuzaur)
Długość	12,6 m
Masa	7,6 t
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Argentyna Neuquén (formacja Huincul)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 97-94 Ma późna kreda (cenoman)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Carnosauria Allosauroidea Carcharodontosauridae Carcharodontosaurinae Giganotosaurinae = Giganotosaurini
Rekonstrukcja przyżyciowa Mapusaurus. Autorka: Edyta Felcyn. Porównanie rozmiarów osobników Mapusaurus do człowieka. Autor: Slate Weasel. [4]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja Huincul - prowincja Neuqu\u00e9n, \u003Ca href=\"/wiki/Argentyna\" class=\"mw-redirect\" title=\"Argentyna\"\u003EArgentyna\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Huincul - prowincja Neuqu\u00e9n, Argentyna\n","link":"","lat":-39.39999999999999857891452847979962825775146484375,"lon":-69,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Mapusaurus to rodzaj teropoda żyjącego na terenach dzisiejszej Argentyny w późnej kredzie. Skamieniałości znajdowano od roku 1995 do 2001 w Cañadón del Gato, 20 km na południowy zachód od Cortaderas Plaza Huincul. Trafił na czołówki gazet ze względu na to, że znaleziono szczątki kilku osobników obok siebie. Został opisany przez dwóch paleontologów (Rodolfo Coria i Philip Currie) w 2006 roku.

Materiał kopalny

Zrekonstruowane czaszki Mapusaurus. Fot. Kabacchi [1]

Odnaleziono co najmniej 9 osobników w jednogatunkowym złożu, dzięki którym znana jest większość szkieletu. Holotypem jest prawa kość nosowa (MCF-PVPH-108.1) a poza nią odnaleziono elementy szkieletu osiowego (fragmenty czaszek - zęby, kręgi: szyjne, grzbietowe, krzyżowe, ogonowe; żebra, gastralia, szewrony), kończyn przednich (część kości kruczej, łopatki, kość ramienna, promieniowa, kości śródręcza II-III) i tylnych (kości kulszowe, biodrowe, łonowe, kości udowe, piszczelowe i strzałkowe, kość skokowa, kości śródstopia, paliczki).

W 2016 roku został opisany kolejny karcharodontozauryd z formacji Huincul, który otrzymał nazwę Taurovenator. Odnaleziono jedynie prawą część kości zaoczodołowej (MPCA PV 802). Zdaniem Motta i in. (2016) wyróżniał się naroślą przypominającą róg znajdującą się nad oczami oraz głębokim dołkiem na brzusznej powierzchni kości zaoczodołowej. Jednak Coria i in. (2020) uważają, że podana cecha diagnostyczna Taurovenator występuje również u Mapusaurus oraz mniej rozwinięta u Giganotosaurus. Ich zdaniem Taurovenator jest młodszym synonimem Mapusaurus. Mortimer (online), również uważa Taurovenator i Mapusaurus są tym samym dinozaurem.

Klasyfikacja

Analiza kladystyczna przeprowadzona przez Canale i in. (2022) wykazała, że Mapusaurus jest zaawansowanym przedstawicielem Carcharodontosauridae bardzo blisko spokrewnionym z Giganotosaurus.

Paleobiologia

Budowa

Rekonstrukcja szkieletu Mapusaurus. Autor: Gunnar Bivens [2]

Mapusaurus był ogromnym, dwunożnym drapieżnikiem stanowiącym zagrożeniem dla większości współczesnych mu zwierząt. Wykazywał odmienną budowę czaszki od swojego kuzyna Giganotosaurus. Charakteryzował się grubymi, zrogowaciałymi, niewykształconymi bruzdami znajdującymi się na nosie. Nad oczami znajdowały się niewielkie różki. Miał dużą czaszkę z licznymi, ostrymi zębami znajdującymi się na kościach szczękową. Od Giganotosaurus różnił się również brakiem drugiego otworu pneumatycznego na kości czworobocznej, zakrzywionym trzonem kości kulszowej oraz bardziej smukłą kością strzałkową (Coria i Currie, 2006; Carrano i in., 2012).

Ontogeneza i heterochronia

W badaniu przeprowadzonym przez Canale i in. (2015) stwierdzono, że Mapusaurus wykazywał heterochronię. Jest to proces ewolucyjny, polegający na zmianie tempa i czasie rozwoju organizmu w stosunku do swoich przodków. U Mapusaurus największe zmiany zachodziły w budowie czaszki. Najmłodsze osobniki miały dodatkowe okna w szczęce, które wraz ze wzrostem zanikały. Inną zauważalną zmianą rozwojową była redukcja pneumatyczności szczęki. Podobny proces występował u Allosaurus oraz innych przedstawicieli Allosauroidea.

Patologie

Zmiany patologiczne na kościach Mapusaurus. Źródło: Bell i Coria, 2013 [3]

Na szczątkach Mapusaurus odnaleziono nieprawidłowości na kręgu szyjnym, dwóch żebrach, paliczku stopy i kości biodrowej. Uważa się, że były spowodowane urazami (dwa przypadki), zakażeniami (dwa przypadki) i innym czynnikiem (jeden przypadek) obecny u co najmniej jednego osobnika. Ustalono, że u dużych teropodów (abelizaurydy, allozaurydy, karcharodontozaurydy, tyranozaurydy) zmiany patologiczne na kościach były stosunkowo rzadkie (7-19% osobników). Najczęstszą przyczyną występowania patologii były urazy, które były spowodowane niebezpiecznym stylem życia drapieżników (Bell i Coria, 2013).

Stadny tryb życia?

Paleontolog Rodolfo Coria z Museo Carmen Funes uważał, że znalezienie wielu skamieniałości mapuzaura w jednym miejscu może wskazywać na to, iż polował w grupach i parę osobników było w stanie zabić np. dużego zauropoda jakim był Argentinosaurus. Ich działanie miało polegać na oderwaniu paru większych kawałków ciała ofiary i odczekaniu aż się wykrwawi. Powyższej hipotezy nie można jednak stuprocentowo potwierdzić. Bardziej prawdopodobne wydaje się, że możemy mieć do czynienia z tzw. pułapką tafonomiczną.

Paleośrodowisko

Zobacz: Meraxes#Paleośrodowisko

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza "ziemska jaszczurka" i pochodzi od greckich słów mapuche, czyli "kraj" lub "Ziemia" i gr. sauros, co znaczy "jaszczur". Epitet gatunkowy (roseae - różany) odnosi się do koloru skał otaczających miejsce znalezienia oraz do Rose Letwin, która sponsorowała ekspedycje w latach 1999-2001.

Spis gatunków

Mapusaurus	Coria i Currie, 2006
= "Mapusaurus"	Fiorillo i Eberth, 2004	nomen nudum
= Taurovenator	Motta, Rolando, Rozadilla, Agnolin, Chimento, Egli i Novas, 2016
M. roseae	Coria i Currie, 2006
= "Mapusaurus rosae"	Papolio, 2004	nomen nudum
= T. violantei	Motta, Rolando, Rozadilla, Agnolin, Chimento, Egli i Novas, 2016

Bibliografia

Bell, P. R., & Coria, R. A. (2013). "Palaeopathological survey of a population of Mapusaurus (Theropoda: Carcharodontosauridae) from the Late Cretaceous Huincul Formation, Argentina". PloS one, 8(5), e63409. doi:10.1371/journal.pone.0063409

Canale, J.I., Apesteguía, S., Gallina, P.A., Mitchell, J., Smith, N.D., Cullen, T.M., Shinya, A., Haluza, A., Gianechini, F.A., Makovicky, P.J. (2022). "New giant carnivorous dinosaur reveals convergent evolutionary trends in theropod arm reduction". Current Biology doi:10.1016/j.cub.2022.05.057

Canale, J. I., Novas, F. E., Salgado, L., & Coria, R. A. (2015). "Cranial ontogenetic variation in Mapusaurus roseae (Dinosauria: Theropoda) and the probable role of heterochrony in carcharodontosaurid evolution". Paläontologische Zeitschrift, 89(4), 983-993. doi:10.1007/s12542-014-0251-3

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927

Coria, R.A. & Currie, P.J. (2006) "A new carcharodontosaurid (Dinosauria, Theropoda) from the Upper Cretaceous of Argentina" Geodiversitas, 28(1), 71-118. [5]

Coria, R. A., Currie, P. J., Ortega, F., & Baiano, M. A. (2020). "An Early Cretaceous, medium-sized carcharodontosaurid theropod (Dinosauria, Saurischia) from the Mulichinco Formation (upper Valanginian), Neuquén Province, Patagonia, Argentina". Cretaceous Research, 111, 104319. doi:10.1016/j.cretres.2019.104319

Coria, R.A. & Salgado, L. (1995) "A new giant carnivorous dinosaur from the Cretaceous of Patagonia" Nature, 377, 225-226.

Mazzetta, G.V., Christiansen, P. & Fariña, R.A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology, 16, 71-83.

Motta, M., J., Aranciaga Rolando, A., M., Rozadilla, S., Agnolín, F., E., Chimento, N., R., Egli, F., B., Novas, F.,E. (2016). "New theropod fauna from the Upper Cretaceous (Huincul Formation) of northwestern Patagonia, Argentina". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 71: 231–253.[6]

Mortimer, online [7]

Therrien, F. & Henderson, D.M. (2007) "My theropod is bigger than yours...or not: estimating body size from skull length in theropods" Journal of Vertebrate Paleontology, 27(1), 108-115.

http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=478&Itemid=103

http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=6959&Itemid=67&chg_color=CC0000