Saltopus
| Autor: | Sebastian Oziemski, Mateusz Tałanda |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Tomasz Sokołowski, Marcin Szermański |
| Saltopus (saltop) | |
|---|---|
| Długość | 80-100 cm |
| Wysokość | ? |
| Masa | ? |
| Miejsce | Wielka Brytania - Szkocja |
| Czas |
230-220 Ma |
| Systematyka | Archosauria |
 Rysunek przedstawiający jak być może wyglądał saltop. | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Saltopus to bardzo mały, bazalny dinozauromorf, którego skamieniałości odkryto w Szkocji. Nazwa rodzajowa Saltopus oznacza w dosłownym tłumaczeniu "podskakująca stopa". Miał on pięciopalczaste kończyny, co jest cechą prymitywną. W 2000 roku Rauhut i Hungerbühler zasugerowali, iż jest on prymitywnym przedstawicielem Dinosauriformes, a nie dinozaurem, co wydaje się obecnie konsensusem.
Materiał kopalny
Jedyny znany okaz to niekompletny szkielet o numerze NHMUK R2915. Zachowany jest w pasujących do siebie kawałkach piaskowca w postaci pustek po kościach. Składa się z tylnej części tułowia, miednicy, przedniej części ogona, obu kończyn tylnych, a także kręgów, żeber i lewej kończyny przedniej.[1]
Nie wiadomo kiedy dokładnie żył saltop. Piaskowce Lossiemouth nie zawierają pyłków, ani innych skamieniałości roślin, które mogłyby podpowiedzieć wiek tych osadów. Nie ma też bezkręgowców, ani danych radiometrycznych. Jedyną podpowiedzią są znalezione tam kręgowce. Friedrich von Huene uważał, że te zwierzęta pochodzą z ladynu. Jednak w tej chwili uważa się te osady za młodsze na podstawie rynchozaurów z rodzaju Hyperodapedon. Są one znajdowane nie tylko koło Elgin, ale także w formacjach Ischigualasto w Argentynie, Santa Maria w Brazylii i Dolnej Maleri w Indiach. Wiek tych formacji jest datowany na późny karnik-wczesny noryk[1], czyli około 230-220 milionów lat.
Budowa
Saltop był delikatnym dwunożnym zwierzęciem. Niestety poznanie szczegółów anatomii saltopa jest niezwykle trudne. Przypuszcza się, że saltop miał 24 kręgi przedkrzyżowe, na które składałyby się 9 szyjnych i 15 tułowiowych. Jednak tak naprawdę nie wiemy nic o kręgach szyjnych, a najbardziej z przodu zachowany kręg może być dopiero piątym kręgiem tułowiowym. W przypadku odcinka krzyżowego Friedrich von Huene podawał, że saltop miał cztery kręgi krzyżowe, ale późniejsze badania zweryfikowały tę liczbę do dwóch. Zachowana część ogona liczy 24 kręgi, ale prawdopodobnie nie jest to nawet połowa kręgów ogonowych. Kończyna przednia była znacznie krótsza od tylnej w przeciwieństwie do silezaurydów. Przedramie mierzy zaledwie 25 mm. Grzebień naramienny kości ramieniowej nie wydaje się wydłużony, tak jak u typowych dinozaurów. Dłoń miała prawdopodobnie pięć palców, bo tyle kości liczy śródręcze. Kość biodrowa była krótka, a łonowa wydłużona i patykowata. Kość udowa mierzyła 47 mm, natomiast piszczel była dłuższa: 66 mm. Stopa saltopa była wydłużona i kończyła się trzema lub czterama palcami. Palec pierwszy nie jest zachowany, natomiast palec piąty był zredukowany. Najdłuższy był środkowy palec.[1]
Otoczenie
Oprócz saltopa w piaskowcach Lossiemouth znaleziono siedem innych gadów. Są to niewielkie prokolofon Leptopleuron lacertinum i hatteria Brachyrhinodon taylori. Oprócz nich występował roślinożerny rynchozaur Hyperodapedon gordoni, a także najróżniejsze archozaury: Ornithosuchus longidens, aetozaur Stagonolepis robertsoni, Erpetosuchus granti, Scleromochlus taylori.[1]
Spis gatunków
| Saltopus | von Huene, 1910 |
| Saltopus elginensis | von Huene, 1910 |
Bibliografia
Langer M.C. (2004) Basal Saurischia. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Rauhut, O.M.W. & A. Hungerbühler. (2000). "A review of European Triassic theropods." Gaia 15. 75-88.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Benton, M.J., Walker, A.D. 2011. Saltopus, a dinosauriform from the Upper Triassic of Scotland. Earth and Environmental Science Transactions of the Royal Society of Edinburgh, t. 101, nr 3-4, str. 285-299. DOI:10.1017/S1755691011020081
