Zavacephale

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Zavacephale (zawacefal)
Długość	ok. 1 m
Masa	ok. 6 kg
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Mongolia - Ajmak środkowogobijski (formacja Khuren Dukh)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 115-108 Ma wczesna kreda (apt-alb)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Pachycephalosauria
Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Ddinodan [3]

Wstęp

Zavacephale to niewielki pachycefalozaur żyjący we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej Mongolii. Jest to najstarszy znany i jednocześnie najbardziej kompletny dinozaur grubogłowy.

Materiał kopalny

Replika okazu typowego Zavacephale. Fot. Eight heads serpent [1].

Holotyp (MPC-D 100/1209) to niemalże kompletna czaszka, kręgi grzbietowe, niekompletna miednica, kość krzyżowa kompletny ogon wraz z skostniałymi ścięgnami, lewa kość łopatkowo-krucza i ramienna, kości dłoni oraz kończyn tylnych. W sumie odnaleziono ok. 54% całego szkieletu, który należał do niedojrzałego osobnika.

Budowa i systematyka

Replika czaszki. Fot. Eight heads serpent [2].

Zavacephale był małym dinozaurem grubogłowym osiągającym ok. 1 m długości i 6 kg masy. Mimo swojego starego wieku geologicznego, zawacefal wykazywał mieszaninę cech prymitywnych i zaawansowanych. Charakteryzował się słabo zdobioną czaszką oraz długim pyskiem stanowiącym ponad połowę jej długości. W odróżnieniu od młodszych kuzynów, kości przedszczękowe i szczękowe nie miały żadnych ozdób. Nad oczodołami znajdowały się duże grzbiety, podobne do Goyocephale i Stegoceras. Kopuła czołowo-ciemieniowa Zavacephale była dobrze rozwinięta, jednak jej większą część tworzyła kość czołowa. Podobnie jak młodsi pobratymcy, opisywany dinozaur miał kostne guzki z tyłu czaszki. Kość piszczelowa stanowiła 112% długości kości udowej. Według Chinzoriga i współpracowników (2025) Zavacephale był prymitywnym pachycefalozaurem, lecz bardziej zaawansowanym od Wannanosaurus.

Etymologia

Nazwa rodzajowa to połączenie tybetańskiego słowa zava (korzeń lub pochodzenie) oraz łacińskiego wyrazu cephale (głowa). Epitet gatunkowy rinpoche to tybetańskie wyrażenie oznaczające "drogocenny". Nawiązane on do faktu, że kopulasta czaszka została odkryta wystająca ze skalnego odsłonięcia, przypominając kaboszon.

Spis gatunków

Zavacephale	Chinzorig, Takasaki, Yoshida, Tucker, Buyantegsh, Mainbayar, Tsogtbaatar i Zanno, 2025
Z. rinpoche	Chinzorig, Takasaki, Yoshida, Tucker, Buyantegsh, Mainbayar, Tsogtbaatar i Zanno, 2025

Bibliografia

Chinzorig, T., Takasaki, R., Yoshida, J., Tucker, R. T., Buyantegsh, B., Mainbayar, B., Tsogtbaatar, K., & Zanno, L. E. (2025). "A domed pachycephalosaur from the Early Cretaceous of Mongolia". Nature: 1-8. doi:10.1038/s41586-025-09213-6