Lythronax
| Autor: | Korekta: |
| Janusz Mermer | Maciej Ziegler |
| Lythronax | |
|---|---|
| Długość: | 8 m |
| Masa: | 1,75-2,8[1] t |
| Miejsce występowania: | USA - Utah |
| Czas występowania | 80,6-79,9 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Szkielety Lythronax (z tyłu) i Teratophoneus. Odnalezione kości na pomarańczowo. Autor: Scott Hartman. Źródło: Loewen i in., 2013. | |
Wstęp
Lythronax argestes z kampanu Ameryki Północnej to najstarszy znany tyranozauryd. Jego odkrycie może mieć duże znaczenie dla rekonstrukcji filogenezy tej grupy.
Etymologia
Nazwa pochodzi od greckich słów lythron (krew wypływająca z rany, nieczysta krew[2]) i anax (król). Epitet argestes pochodzi od homeryckiego określenia południowego wiatru i nawiązuje do miejsca miejsca odkrycia na południu Ameryki Północnej.
Materiał
Holotyp: prawa kość szczękowa, obie kości nosowe, prawa kość czołowa, lewa kość jarzmowa, lewa kość kwadratowa, prawa kość klinowa boczna (ang. laterosphenoid), prawa kość podniebienia, lewa kość zębowa, lewa kość płatowa , lewa kość kątowa górna, lewa kość przedstawowa, żebro grzbietowe, szewron, obie kości łonowe, lewa kość piszczelowa, lewa kość strzałkowa, kości lewego śródstopia II i IV.
Diagnoza
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Tyranozauryd którego cechują następujące autapomorfie: sigmoidalna boczna krawędź kości szczękowej; stosunek szerokości przedniej części kości nosowej do części środkowej większy niż 2,5; powierzchnie styku kości czołowej z kośćmi przedczołową i zaoczodołową niemal łączą się ze sobą, oddzielone są tylko wąskim, głębokim, grzbietowo-bocznym rowkiem; obecność odrębnego kołnierza pod oczodołem, na kości jarzmowej. Lythronax charakteryzuje się także unikalną kombinacją cech obecnych u innych tyranozauroidów
Budowa
Czaszka Lythronax argestes jest krótka i szeroka. W kości szczękowej znajduje się 11 zębów, przy czym pięć pierwszych jest wyraźnie większych od pozostałych. Tylna część czaszki jest silnie rozszerzona, przez co oczodoły są skierowane ku przodowi podobnie jak u Tyrannosaurus i Tarbosaurus. Również żuchwa, która jest w tylnej części głęboka upodabnia Lythronax do tych rodzajów. Elementy szkieletu pozaczaszkowego są podobne jak u innych tyranozaurydów. Kość łonowa najbardziej przypomina te u tyranozaura i tarbozaura – jej hakowate zakończenie jest bardziej rozrośnięte grzbietowo-brzusznie niż u bardziej bazalnych form.
Filogeneza i biogeografia
Loewen i współpracownicy (2013) przeprowadzili analizę filogenetyczną, obejmującą 54 gatunki teropodów (zob. kladogram). Według niej Lythronax jest zaawansowanym przedstawicielem Tyrannosaurinae, siostrzanym do kladu tworzonego przez Tyrannosaurus rex, Tarbosaurus bataar i Zhuchengtyrannus magnus, co jest zaskakujące biorąc pod uwagę jego wiek i sugeruje, że linia prowadząca do najbardziej zaawansowanych tyranozaurydów wyodrębniła się najpóźniej 80,6-79,9 Ma. Ponadto wynika z niej że wyżej wymienione taksony tworzą wraz z Teratophoneus curriei i Bistahieversor sealeyi klad wewnątrz Tyrannosaurinae (cechujący się m.in. krótszą, szerszą czaszką i liczbą zębów w kości szczękowej mniejszą niż 13, choć wg Carra bistahiewersor miał 13 zębów[3]), którego przedstawiciele pierwotnie zamieszkiwali południową Laramidię, podczas gdy taksony z kampanu północnej Laramidii (Albertosaurinae, Daspletosaurus i 2 nienazwane taksony) są bardziej bazalne. Wspiera to tezę o podziale fauny Laramidii na dwie strefy. Według autorów Tyrannosauridae pochodzą z Laramidii gdzie były odizolowane przez wysoki poziom morza a dopiero pod koniec kampanu jego obniżenie umożliwiło kolonizację Azji. Główne linie – Tyrannosaurinae i Albertosaurinae – rozdzieliły się między 90 a 82 mln lat temu - gdyby stało się to wcześniej przedstawiciele tego kladu byliby bardziej rozpowszechnieni z uwagi na niższy wtedy poziom oceanów. Tezę autorów można uznać z a dyskusyjną - nie biorą oni pod uwagę innych możliwych czynników. Warto zauważyć, że nie ma dowodów by tyranozaurydy występowały w Ameryce Południowej, choć bez wątpienia przez pewien czas istniało połączenie lądowe między tymi kontynentami (o czym świadczy m.in. obecność hadrozaurydów w Ameryce Pd.[4]). Innym przykładem mogą być Ceratopside, których tylko jedna znana linia (Sinoceratops) opuściła Amerykę Północną[5], co sugeruje że ta kwestia jest bardziej skomplikowana.
Spis gatunków
| Lythronax | Loewen, Irmis, Sertich, Currie i Sampson, 2013 |
|---|---|
| L. argestes | Loewen, Irmis, Sertich, Currie i Sampson, 2013 |
Bibliografia
Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) Tyrant dinosaur evolution tracks the rise and fall of Late Cretaceous oceans. PLOS ONE 8 (11): e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420
- ↑ Na podstawie opisu Bistahieversor, odpowiednio zmniejszona.
- ↑ http://www.anbg.gov.au/gnp/gnp2/lythrum-salicaria.html
- ↑ http://tyrannosauroideacentral.blogspot.com/2013/11/literature-review-2-loewen-et-al-2013.html oraz Carr, T.D. (2005) Phylogeny of Tyrannosauroidea (Dinosauria: Coelurosauria) with special reference to North American forms. Dysertacja doktorska, University of Toronto.
- ↑ Prieto-Marquez, A. & Salinas, G.C. (2010) A re-evaluation of Secernosaurus koerneri and Kritosaurus australis (Dinosauria, Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of Argentina. Journal of Vertebrate Paleontology 30(30: 813-837 [doi:10.1080/02724631003763508]
- ↑ Xu, X., Wang, K., Zhao, X., & Li, D. (2010) First ceratopsid dinosaur from China and its biogeographical implications. Chinese Science Bulletin 55: 1631–1635 [doi:10.1007/s11434-009-3614-5]
