Therizinosaurus
| Autor: | Korekta: |
| Bartosz Suchecki | Maciej Ziegler |
| Therizinosaurus (terizinozaur) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 8,2-9,6 m |
| Masa: | ok. 3,9-6,2 t |
| Miejsce występowania: | Mongolia - Ajmak południowogobijski |
| Czas występowania | 70,6-65,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja przyżyciowa Therizinosaurus. [1] | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Therizinosaurus to olbrzymi przedstawiciel terizinozaurów z gigantycznymi, rekordowymi w świecie zwierząt (długości nawet 70 cm) pazurami w kształcie kosy, na przednich dwumetrowych kończynach, długą szyją, na której znajdowała się mała głowa, oraz krępą sylwetką i krótkim ogonem.
Większość przypuszczeń i podejrzeń na temat tego gada wywodzi się z wiedzy o Segnosaurus, Erlikosaurus, Beipiaosaurus i innych dinozaurach blisko spokrewnionych z terizinozaurem.
Wystąpił w serialu produkcji BBC pt. "Wędrówki z dinozaurami: Pazur olbrzyma", gdzie broni się przed atakującym go Tarbosaurus.
Odkrycie
Szczątki terizinozaura po raz pierwszy od wielu milionów lat ujrzały światło dzienne w 1948 roku za sprawą sowiecko-mongolskiej wyprawy, w formacji Nemegt w południowo-zachodniej Mongolii. Wyprawa odkryła parę gigantycznych pazurów. Opisania tych szczątków podjął się rosyjski paleontolog Jewgienij Maleev w 1954 roku, który uważał, że należały do wielkiego żółwia. Dalsze wyprawy odkrywały kolejne kości terizinozaura, aż został on uznany za dinozaura, a nie żółwia. Pierwotnie wiązany był z żółwiami morskimi z rodziny Protostegidae, gdy w końcu wylądował razem z Segnosauridae (obecnie młodszy synonim Therizinosauridae), łączonymi przez pewien czas z "prozauropodami", zanim okazały się leżeć w drzewie rodowym dinozaurów całkiem blisko ptaków, obok owiraptorozaurów i dromeozaurydów.
Materiał kopalny
Holotyp (PIN 551-483) (ok. 8,2 m dł.; ok. 3,9 t): kilka(naście) fragmentów żeber, niekompletne pazury dłoni: I (ok. 655 mm), proksymalna część I, II (ok. 500 mm), kość śródstopia(?) (270 mm).
Materiał przypisany:
IGM 100/15 (zagubiony) (9,6 m dł.; ok. 6,2 t): fragmenty żeber, fragmenty gastralii (żeber brzusznych), kości łopatkowo-krucze (jedna kompletna: 360 mm), kości ramienne (760 mm), promieniowe (550,4 mm), łokciowa (620,2 mm), dystalne części kości nadgarstka I i II, kości śródręcza: I (145,5 mm), II (286,8 mm), paliczki: II-1 (141,7 mm), II-2 (145,8 mm), pazur dłoni II (ok. 585 mm), kość śródręcza III (191,6 mm) (Barsbold, 1976).
IGM 100/16 (zagubiony): dystalna część pazura I dłoni (Barsbold, 1976).
IGM 100/17 (zagubiony) (ok. 5,4 m dł.; ok. 1,1 t): proksymalna część pazura I dłoni (ok. 435 mm) (Barsbold, 1976).
? IGM 100/45 (zagubiony) (ok. 6,5 m dł.; ok. 1,9 t): fragmenty kości udowych, piszczela (dystalny koniec o szerokości 253 mm), k. skokowa, k. piętowa, dystalna część k. śródstopia IV, proksymalna część k. śródstopia I, dystalna część paliczka I-1, proksymalna część pazura I stopy, k. śródstopia II (200 mm), paliczek II-1 (85 mm), paliczek II-2 (95 mm), k. śródstopia III (250 mm), paliczek III-2 (ok. 64,9 mm), proksymalna część pazura III stopy i kości śródstopia IV, paliczki: IV-1 (70 mm), IV-2 (30 mm), IV-3 (33 mm), IV-4 (ok. 65 mm) (Perle, 1982).
Paleobiologia
Wiele paleontologów podejrzewa, że Therizinosaurus był roślinożercą. Mimo tego nie ma stu procentowej pewności, co do jego nawyków żywieniowych, ponieważ odnalezione fragmenty szkieletu nie pozwalają określić dokładnie jego diety. Co do jego 70-centymetrowych pazurów, które ustanawiają rekord w świecie zwierząt istnieje wiele funkcji. Uczeni podejrzewają między innymi takie opcje jak obrona przed drapieżnikami, walka wewnątrzgatunkowa (np. o terytorium), lub wyciąganie gałęzi drzew w kierunku pyska. Być może terizinozaur wykorzystywał pazury do wszystkich tych funkcji. Żył na terenach dzisiejszej Mongolii gdzie grasowały drapieżniki, między innymi Tarbosaurus.
Budowa
Jego proporcje były niezwykłe wśród innych teropodów: przy długości ok. 8,2-9,6 m mógł mierzyć aż 4-5 m wysokości, same nogi miały ok. 3 m długości. Therizinosaurus miał raczej niewielką czaszkę osadzoną na szczycie długiej szyi, podobnie jak inni członkowie jego rodziny. Był dwunożny. Jego przednie łapy mierzyły 2,4 metra długości. Ciężar ciała opierał się na ośmiu palcach nóg, co odróżnia go od innych teropodów. Jego odmienność polega na tym, że u innych teropodów czwarty palec jest zredukowany. Jednak najbardziej charakterystyczną cechą terizinozaura, są jego słynne pazury: dłuższe, węższe i bardziej spłaszczone niż u innych terizinozaurów.
Spis gatunków
| Therizinosaurus | Maleev, 1954 |
|---|---|
| T. cheloniformis | Maleev, 1954 |
Wybrana bibliografia
Senter P. i H.J. Robins. 2010. Hip heights of the gigantic theropod dinosaurs Deinocheirus mirificus and Therizinosaurus cheloniformis, and implications for museum mounting and paleoecology. Bulletin of the Gunma Museum of Natural History, t. 14, str. 1-10.
Zanno L.E. 2010. A taxonomic and phylogenetic re-evaluation of Therizinosauria (Dinosauria: Maniraptora). Journal of Systematic Palaeontology, t. 8, nr 4, str. 503-543. doi: 10.1080/14772019.2010.488045
http://home.comcast.net/~eoraptor/Therizinosauroidea.htm#Therizinosauruscheloniformes
http://en.wikipedia.org/wiki/Therizinosaurus
http://www.paleodb.org/cgi-bin/bridge.pl?a=checkTaxonInfo&taxon_no=38553&is_real_user=1
