Agujaceratops
Opis do uzupełnienia: Lehman, 1989 i Forster i in., 1993
| Autor: | Korekta: |
| Łukasz Czepiński, Maciej Ziegler | Daniel Madzia, Marcin Szermański, Tomasz Singer, Tomasz Sokołowski |
| Agujaceratops (agujaceratops) | |
|---|---|
| Długość: | 5,2-7 m |
| Masa: | 2-3 t |
| Miejsce występowania: | USA - Teksas |
| Czas występowania | ok. 77,5-77,0 lub 71,5-70,5 Ma
późna kreda (wczesny/środkowy lub późny kampan) |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja szkieletu Agujaceratops z Sampson i in. 2010. | |
Wstęp
Agujaceratops to dinozaur rogaty znany początkowo pod nazwą Chasmosaurus mariscalensis utworzoną przez Lehmana w 1989 roku, lecz w 2006 roku naukowcy Lucas, Sullivan i Hunt zaliczyli go do nowego rodzaju. Wg Robertsa i in. (2013) jest to najstarszy znany chasmozauryn. W 2016 roku naukowcy opisali drugi gatunek należący do tego rodzaju - A. mavericus.
Historia odkryć
Szczątki Agujaceratops zostały odkryte w 1938 roku w Narodowym Parku Big Bend w stanie Teksas w USA, w pokładach formacji Aguja, której skały pochodzą z późnej kredy. Różne datowania wskazują na wczesny/środkowy lub późny kampan - wg najnowszych ustaleń (Roberts i in., 2013) skały tej formacji liczą sobie ok. 77 milionów lat.
Odkrycia dokonał William Strain. Po 50 latach, skamieniałości te zbadał Lehman. Ogólnie 3 stanowiska/lokalizacje były jednogatunkowym złożem 10-15 ceratopsów (prócz ceratopsów były też szczątki innych zwierząt).
W szkieletach jednak brakowało kompletnej czaszki. Dopiero w 1991 roku ekspedycja prowadzona przez amerykańskiego paleontologa Paula Sereno do wcześniej wspomnianego Parku Narodowego dostarczyła kompletne czaszki tego dinozaura. Kolejne badania pozwoliły naukowcom zaliczyć tego ceratopsa do nowego rodzaju.
Gatunki
Obecnie wyróżnia się dwa gatunki Agujaceratops, oba pochodzące z późnokredowych skał formacji Aguja.
Agujaceratops mariscalensis różnił się od A. mavericus krótszą kością łuskową, tworzącą kryzę; obecnością sześciu trójkątnych rożków na kryzie (episquamosale; u A. mavericus mogło ich być do 10 i były okrągławe w kształcie), oraz odmiennym kształtem rogów nadoczodołowych.
Pokrewieństwo
Agujaceratops jest dość bliskim krewnym Pentaceratops i Chasmosaurus, choć raczej nie tworzy z nimi odrębnego kladu. Jego stosunkowo krótka kryza sugeruje, że nie był przodkiem pentaceratopsa.
Etymologia
Agujaceratops znaczy "rogata twarz z Aguja" - nazwy formacji, gdzie odkryto jego skamieniałości.
Spis gatunków
| Agujaceratops | Lucas, Sullivan i Hunt, 2006 | |
| A. mariscalensis | (Lehman, 1989) Lucas, Sullivan i Hunt, 2006 | |
| = Chasmosaurus mariscalensis | Lehman, 1989 | |
| A. mavericus | Lehman, Wick & Barnes, 2016 | =? A. mariscalensis |
Bibliografia
Dodson, P. (1996) The Horned Dinosaurs. Princeton University Press, Princeton, New Jersey
Forster, C.A., Sereno, P.C., Evans, T.W. & Rowe, T. (1993) A complete skull of Chasmosaurus mariscalensis (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Aguja Formation (Late Campanian) of west Texas. Journal of Vertebrate Paleontology 13:161-170
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [1]
Lehman, T.M. (1989) Chasmosaurus mariscalensis, sp. nov., a New Ceratopsian Dinosaur from Texas. Journal of Vertebrate Paleontology, Vol. 9, No. 2 (Jun. 30, 1989), pp. 137-162
Paul, G.S. (2010) The Princeton Field Guide to Dinosaurs, Princeton University - Princeton i Oxford
Longrich, N.R. (2010) "Mojoceratops perifania, A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Late Campanian of Western Canada" Journal of Paleontology, 84 (4), 681–694
Roberts, E.M., Sampson, S.D., Deino, A.L., Bowring, S.A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press
Sampson, S.D. & Loewen, M.A. (2010) "Unraveling a Radiation: A Review of the Diversity, Stratigraphic Distribution, Biogeography, and Evolution of Horned Dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae)" [w:] Ryan, M. J., Chinnery-Allgeier, B. J. & Eberth, D. A. (red) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, 405-427
Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism" PLoS ONE, 5(9), e12292 doi:10.1371/journal.pone.0012292
