Lurdusaurus

Autor:	Korekta:
Kamil Kamiński, Maciej Ziegler

---

Lurdusaurus (lurduzaur)
Długość:	ok. 7-9 m
Masa:	ok. 2,5-5,9 t
Miejsce występowania:	Niger (formacja Elrhaz)
Czas występowania	ok. 112 Ma wczesna kreda (apt-alb, ? barrem)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Neornithischia Cerapoda Ornithopoda Iguanodontia Styracosterna Hadrosauriformes
Rekonstrukcja. Autor: Ghedo [3]
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[],"imageoverlays":null}

Wstęp

Lurdusaurus to rodzaj dość dużego, mocno zbudowanego iguanodonta, który żył we wczesnej kredzie na obszarze dzisiejszej Afryki Północnej. Budową zdecydowanie różnił się od swoich krewniaków, być może prowadził też znacząco odmienny tryb życia.

Materiał kopalny

Holotyp (MNHN GDF 1700) to niekompletna czaszka i większość szkieletu pozaczaszkowego (brakuje tylko części miednicy i stóp).

Materiał przypisany to okaz MNHN GDF 43G (fragment kości zębowej) oraz GDF 381(prawa kość krucza).

Etymologia

Nazwa Lurdusaurus oznacza „ciężki jaszczur” i pochodzi od łacińskiego słowa lurdus („ciężki”, „ważny”) oraz greckiego sauros („jaszczur”). Tym samym odnosi się ona zarówno do jego wagi, jak i znaczenia odkrycia. Epitet gatunkowy pochodzi z łaciny i oznacza „piaskowy”, gdyż szczątki tego zwierzęcia odnaleziono na obszarze dzisiejszej Sahary.

Historia odkryć i badań

Kończyna przednia lurduzaura. Autor zdjecia: Eduard Solà Vázquez [1].

Szczątki lurduzaura odnalazła francuska ekspedycja na Saharze w Nigrze w roku 1965, blisko kości bardziej znanego uranozaura. Przez długi czas pozostawały jednak formalnie nieopisane. W 1988 r. Souad Chabi w swojej dysertacji doktorskiej utworzył nazwę „Gravisaurus tenerensis”. Praca ta nie została jednak opublikowana, więc wspomniana nazwa nigdy nie stała się oficjalna nazwą naukową. Wobec tego, w 1999 r. dwaj paleontolodzy – Phillipe Taquet i Dale Russell dokonali formalnego opisu nowego rodzaju i gatunku.

Filogeneza

Taquet i Russell (1999) zaliczyli lurduzaura do rodziny Iguanodontidae, podobnie jak wiele lat wcześniej uranozaura. W obu przypadkach jest to zapewne błędne oznaczenie. Najprawdopodobniej Lurdusaurus był stosunkowo bazalnym członkiem kladu Styracosterna, prymitywniejszym od Hadrosauriformes (np. McDonald i in., 2012; Shibata i Azuma, 2015). Był on zapewne bardziej bazalny niż Iguanodon czy znany z tej samej formacji skalnej Ouranosaurus. Zob. też Iguanodontia#Kladogramy.

Budowa

Lurdusaurus nie należał do największych ornitopodów, imponował jednak niezwykle ciężką budową. Czaszka była niewielka i u holotypu mierzyła ok. 83 cm, a jej szerokość wynosiła 30 cm w tylnej części i ok. 20 cm w okolicach końcówki pyska (Taquet i Russell, 1999). Oznacza to, że prawdopodobnie nie rozszerzał się on w strukturę przypominającą „kaczy dziób”. Tak jak u jego krewniaków, przód pyska lurduzaura (kości przedszczękowe i przedzębowa) był bezzębny. Kręgi szyjne dorównywały rozmiarami kręgom grzbietowym, podczas gdy np. u Iguanodon te pierwsze osiągały 85-90% wielkości kręgów grzbietowych. Dzięki temu szyja mogła mierzyć nawet 160 cm, tyle samo co grzbietowy odcinek kręgosłupa. Z kolei kręgi ogonowe były proporcjonalnie krótsze niż u iguanodona. Poziomo skierowane żebra wskazują, że stosunkowo płaski grzbiet zwierzęcia mógł przekraczać metr średnicy. Kończyny przednie były relatywnie duże (np. kość ramienna stanowiła ok. 65% długość kości udowej) i bardzo masywne. Kończyły się one krótkimi, szerokimi dłońmi, uzbrojonymi w duże kolce, będące przekształconymi kciukami (Gregory Paul|Paul]], 2010). Wydaje się, że były one lepiej przystosowane do obrony niż do przemieszczania się. Również kończyny tylne cechowały się ciężką budową. Kość udowa znacznie przewyższała długością kość piszczelową (u holotypu mierzyły odpowiednio 91 i 77 cm). Kości śródstopia były krótkie i oddzielone od siebie, co wskazuje, że znaczną część ciężaru tylnych łap dźwigały mięsiste poduszki na spodzie stóp. Lurdusaurus cechował się przysadzistą sylwetką, jego tors był zawieszony zaledwie ok. 70 cm nad poziomem gruntu. Niezwykle masywna sylwetka, niewielka głowa w połączeniu z potężnymi kończynami przednimi powodowały, że zwierzę to przypominało wyglądem wielkiego, naziemnego leniwca (Taquet i Russell, 1999).

Paleobiologia i paleoekologia

Kolec wyrastający z kciuka. Autor zdjecia: Ghedo [2].

Lurdusaurus występował na wilgotnych terenach zalewowych dzisiejszej Afryki Północnej. Zapewne pasł się głównie niskimi roślinami występującymi obficie na tych obszarach. Zagrożeniem dla lurduzaura mogły być duże teropody, jak abelizauryd Kryptops, karcharodontozauryd Eocarcharia i być może także głównie rybożerny Suchomimus', 'a nawet olbrzymi krokodylomorf Sarcosuchus. Możliwe, że w czasie obrony nisko położony środek ciężkości pozwalał lurduzaurowi na szybkie zwrócenie się przodem do napastnika i wykorzystanie przednich kończyn, uzbrojonych w stożkowate pazury.

Spis gatunków

Lurdusaurus	Taquet i Russell, 1999
= „Gravisaurus”	Chabli, 1988
L. arenatus	Taquet i Russell, 1999
= „Gravisaurus tenerensis”	Chabli, 1988

Bibliografia

Holtz, T. (2012) "Dinosaurs" (suplement) [4]

Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.

Taquet, P., Russell, D. A. (1999). "A massively-constructed iguanodont from Gadoufaoua, Lower Cretaceous of Niger". Annales de Paléontologie. 85 (1): 85–96. [[5]]