Austroraptor

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Krzysztof Lichota

---

Austroraptor (austroraptor)
Długość:	ok. 5 (?6,8) m
Masa:	ok. 370 kg
Miejsce występowania:	Argentyna - prowincja Rio Negro (formacja Allen)
Czas występowania	76-69 Ma późna kreda (późny kampan-wczesny mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Paraves ? Deinonychosauria / ? Avialae ? Dromaeosauridae / - Unenlagiinae
Autor: "IRRIV" [2]

Wstęp

Austroraptor to z najdłuższy z dotąd odkrytych eumaniraptorów. Mierzył 5 m długości (ale zob. #Wymiary) i przewyższał pod tym względem z rodzaje Achillobator i Utahraptor. Mimo że zapewne był lżejszy, to każda z jego kości jest dłuższa od odpowiadających im kości dwóch pozostałych raptorów. Żył w późnej kredzie na terenach dziejszej Argentyny. Szczątki odnaleziono w Bajo de Santa Rosa ok. 90 km od miasta Lamarque w prowincji Rio Negro.

"Austroraptor" to także nieformalna nazwa nadana innemu teropodowi - ozraptorowi. Pozostaje ona nomen nudum.

Waga odkrycia

Znalezienie tak dużego unenlagina potwierdziło, że wśród wielu grup dromeozaurydów duże rozmiary pojawiły się niezależnie (niektóre analizy wskazują jednak na przynależność unenlaginów do Avialae). Dzięki odkryciu austroraptora lepiej poznano unenlaginy. Okazało się, że prócz niewielkich i średniej wielkości drapieżników żyły też większe "raptory" z dziwnie krótkimi przednimi kończynami.

Etymologia

Austroraptor znaczy "południowy rabuś". Nazwa odnosi się do miejsca znalezienia - Ameryki Południowej. Epitet gatunkowy nadano dla uczczenia pamięci zmarłego Héctora Cabazy, złożyciela Museo Municipal de Lamarque.

Materiał kopalny

Dotychczas znaleziono jednego niekompletnego osobnika. Holotyp znajduje się w Museo Municipal de Lamarque (Lamarque, Argentyna) i oznaczony jest numerem MML-195. Zawiera kości czaszki: czołową, zaoczodołową, kości łzowe, szczękowe i zębowe z zębami, kość kątową górną oraz część kości zębowej, poprzedzającej kość stawową. Na materiał pozaczaszkowy składają się: kręgi szyjne (3, 5, 6, 7 i 8), kręgi grzbietowe (2 i 4), izolowane żebra, także brzuszne, prawa kość ramienna, pazur (III) z kończyny górnej, lewy trzonek łonowy oraz kości kończyn tylnych: lewa kość udowa, prawa kość piszczelowa, kość skokowa, piętowa, kość śródstopia (III) oraz paliczki I-2, II-2, III-4 i IV-2).

Szkielet. Autor: Jaime Headden [1].

Budowa

Ogólnym pokrojem ciała austroraptor przypominał (inne?) dromeozaurydy. Jego czaszka była jednak dość wyjątkowa - bardzo długa i niska, podobnie jak u buitreraptora. Jej długość szacuje się na 80 cm. Ze szczęk wyrastały nieduże zęby o stożkowatym kształcie, podobnym do zębów spinozaurydów. Jak u innych teropodów, głowa była umieszczona na giętkiej szyi przypominającej kształtem literę S. Zupełnie wyjątkowe były przednie kończyny austroraptora. W przeciwieństwie do (pozostałych?) dromeozaurydów, kość ramienna jest bardzo krótka i masywna. Mierzyła 26 cm, więc była ponad dwukrotnie krótsza od kości udowej. Pazur z kończyny przedniej jest mocno zagięty, w stopniu nieodnotowanym u żadnego przedstawiciela Dromaeosauridae. Tylne kończyny były długie i umożliwiały dość szybki bieg. Kość udowa i piszczelowa są praktycznie tej samej długości, a śródstopie jest krótkie, co wskazuje, że austroraptor nie należał do najszybszych dinozaurów. Budowa stopy także jest wyjątkowa wśród dromeozaurydów, u których paliczek IV-2 jest nieznacznie szerszy od paliczka II-2. Paliczek IV-2 austroraptora jest bowiem niezwykle masywny i dwukrotnie szerszy od paliczka II-2. Wskazuje to na wyraźną asymetrię stopy. Ogon prawdopodobnie był bardzo długi i pomagał w utrzymaniu równowagi.

Wymiary

Długość podana przez Novasa i współpracowników wydaje się zaniżona - austrorator ma według nich krótki ogon. Prawdopodobnie dinozaur osiągał długość prawie siedmiu metrów (dokładnie wyliczenia to 6,8 m - zob. "IRIRIV", online). Także masa była by wtedy nieco większa.

Paleoekologia

Na podstawie znalezisk z Bajo de Santa Rosa odtworzono środowisko, w którym żył austroraptor. Odnaleziono tam ryby chrzęstnoszkieletowe, sumokształtne z rodziny Diplomystidae, niszczukokształtne, ryby przypominające skalnikowate i kostnoszkieletowe Dipnoidea, płazy bezogonowe: grzbietorodowate i świstkowate. Wśród gadów wyróżniono żółwie wężoszyje, sfenodonty, elazmozaurydy z grupy plezjozaurów oraz węże z Madtsoiidae. W formacji Allen znaleziono także abelizauryda Quilmesaurus, nienazwanego alwarezzauryda i nieokreślone bliżej tetanury. Ofiarą austroraptora mogły padać takie tytanozaury, jak Bonatitan i Aeolosaurus.

Jak pisze Andrea Cau na swoim blogu (Cau, online 1), jest całkiem możliwe, że austroraptor wstąpił w niszę ekologiczna pozostałą po wymarłych wcześniej spinozaurydach. Podobny jest kształt czaszki i zębów. Jednak w przeciwieństwie do spinozaurydów, austroraptor raczej nie używał do łapania ryb kończyn przednich, lecz szczęk, podobnie jak dziś robi trzewikodziób.

Spis gatunków

Austroraptor	Novas, Pol, Canale, Porfiri i Calvo, 2009
A. cabazai	Novas, Pol, Canale, Porfiri i Calvo, 2009

Bibliografia

Novas, F.E., Pol, D., Canale, J.I., Porfiri, J.D., & Calvo, J.O. (2009) "A bizarre Cretaceous theropod dinosaur from Patagonia and the evolution of Gondwanan dromaeosaurids" Proceedings of the Royal Society B, 276(1659), 1101-1107. doi:10.1098/rspb.2008.1554

Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2011) "Unenlagiid theropods: are they members of the Dromaeosauridae (Theropoda, Maniraptora)?" Anais da Academia Brasileira de Ciencias, 83(1), 117-162.

"IRIRIV", online http://iririv.deviantart.com/art/AUSTRORAPTOR-CABAZAI-106596627?offset=20#comments

Cau, online 1 http://theropoda.blogspot.com/2008/12/lo-spinosauro-mimo-novas-et-al-2008.html

http://dml.cmnh.org/2008Dec/msg00192.html

http://www.macn.secyt.gov.ar/cont_Publicaciones/Rns-Vol06-2_257-305.pdf