Austroraptor
Do sprawdzenia i ?aktualizacji.
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Krzysztof Lichota |
| Austroraptor (austroraptor) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 5 (?6,8) m |
| Masa: | 370-520 kg |
| Miejsce występowania: | Argentyna - Rio Negro |
| Czas występowania | późna kreda (mastrycht) |
| Systematyka | Dinosauria
Dromaeosauridae (?? Avialae) |
Szkielet holotypu. Autor: Jaime Headden [4]. | |
| Mapa znalezisk Austroraptor | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Austroraptor to z najdłuższy z dotąd odkrytych eumaniraptorów. Żył w późnej kredzie na terenach dziejszej Argentyny. Szczątki odnaleziono w Bajo de Santa Rosa ok. 90 km od miasta Lamarque w prowincji Rio Negro.
"Austroraptor" to także nieformalna nazwa nadana innemu teropodowi - ozraptorowi. Pozostaje ona nomen nudum.
Waga odkrycia
Znalezienie tak dużego unenlagina potwierdziło, że wśród wielu grup dromeozaurydów duże rozmiary pojawiły się niezależnie (niektóre analizy wskazują jednak na przynależność unenlaginów do Avialae). Dzięki odkryciu austroraptora lepiej poznano unenlaginy. Okazało się, że prócz niewielkich i średniej wielkości drapieżników żyły też większe "raptory" z dziwnie krótkimi przednimi kończynami.
Etymologia
Austroraptor znaczy "południowy rabuś". Nazwa odnosi się do miejsca znalezienia - Ameryki Południowej. Epitet gatunkowy nadano dla uczczenia pamięci zmarłego Héctora Cabazy, złożyciela Museo Municipal de Lamarque.
Materiał kopalny
Dotychczas znaleziono dwa osobniki.
Holotyp znajduje się w Museo Municipal de Lamarque (Lamarque, Argentyna) i oznaczony jest numerem MML-195. Zawiera kości czaszki: czołową, zaoczodołową, kości łzowe, szczękowe i zębowe z zębami, kość kątową górną oraz część kości zębowej, poprzedzającej kość stawową. Na materiał pozaczaszkowy składają się: kręgi szyjne (3, 5, 6, 7 i 8), kręgi grzbietowe (2 i 4), izolowane żebra, także brzuszne, prawa kość ramienna, pazur (III) z kończyny górnej, lewy trzonek łonowy oraz kości kończyn tylnych: lewa kość udowa, prawa kość piszczelowa, kość skokowa, piętowa, kość śródstopia (III) oraz paliczki I-2, II-2, III-4 i IV-2).
Drugi okaz (MML-220) to niekompletna (n.) kość szczękowa, dwa zęby, n. kręg grzbietowy, 12 tylnych kręgów ogonowych, n. k. ramienna, kk. promieniowe, łokciowe (n.), k. śródręcza I, paliczek I-1, n. pazur dłoni I, oba pazury II, n. pazur III, piszczel, paliczek stopy I-1, n II k. śródstopia, paliczek II-1, n. III k. śródstopia, paliczek III-1, 2 i 3 paliczek IV-1, 2, pazur IV.
Budowa
Ogólnym pokrojem ciała austroraptor przypominał inne dromeozaurydy. Jego czaszka była jednak dość wyjątkowa - bardzo długa i niska, podobnie jak u buitreraptora. Jej długość szacuje się na 80 cm. Ze szczęk wyrastały nieduże zęby o stożkowatym kształcie, podobnym do zębów spinozaurydów. Jak u innych teropodów, głowa była umieszczona na giętkiej szyi przypominającej kształtem literę S. Zupełnie wyjątkowe były przednie kończyny austroraptora. W przeciwieństwie do pozostałych dromeozaurydów, kość ramienna jest bardzo krótka i masywna. Mierzyła 26 cm, więc była ponad dwukrotnie krótsza od kości udowej. Pazur z kończyny przedniej jest mocno zagięty, w stopniu nieodnotowanym u żadnego przedstawiciela Dromaeosauridae. Tylne kończyny były długie i umożliwiały dość szybki bieg. Kość udowa i piszczelowa są praktycznie tej samej długości, a śródstopie jest krótkie, co wskazuje, że austroraptor nie należał do najszybszych dinozaurów. Budowa stopy także jest wyjątkowa wśród dromeozaurydów, u których paliczek IV-2 jest nieznacznie szerszy od paliczka II-2. Paliczek IV-2 austroraptora jest bowiem niezwykle masywny i dwukrotnie szerszy od paliczka II-2. Wskazuje to na wyraźną asymetrię stopy. Ogon prawdopodobnie był bardzo długi i pomagał w utrzymaniu równowagi.
Wymiary
Austroraptor mierzył 5 m długości i prawdopodobnie przewyższał pod tym względem rodzaje Achillobator i Utahraptor. Mimo że zapewne był lżejszy, to każda z jego kości jest dłuższa od odpowiadających im kości dwóch pozostałych "raptorów". Ww. długość, podana przez Novasa i współpracowników (2009) wydaje się zaniżona - austrorator ma według nich krótki ogon. Prawdopodobnie dinozaur osiągał długość prawie siedmiu metrów (dokładnie wyliczenia to 6,8 m - zob. Vega, online 2008). Także masa byłaby wtedy nieco większa.
Paleoekologia
Na podstawie znalezisk z Bajo de Santa Rosa odtworzono środowisko, w którym żył austroraptor. Odnaleziono tam ryby chrzęstnoszkieletowe, sumokształtne z rodziny Diplomystidae, niszczukokształtne, ryby przypominające skalnikowate i kostnoszkieletowe Dipnoidea, płazy bezogonowe: grzbietorodowate i świstkowate. Wśród gadów wyróżniono żółwie wężoszyje, sfenodonty, elazmozaurydy z grupy plezjozaurów oraz węże z Madtsoiidae. W formacji Allen znaleziono także abelizauryda Quilmesaurus, alwarezzauryda Bonapartenykus i nieokreślone bliżej tetanury. Ofiarą austroraptora mogły padać takie tytanozaury, jak Bonatitan, Rocasaurus czy Panamericansaurus lub hadrozaurydy Willinakaqe (o ile żyły one w tym samym czasie co austroraptor).
Jak pisze Andrea Cau na swoim blogu (Cau, online 2008), jest całkiem możliwe, że austroraptor wstąpił w niszę ekologiczna pozostałą po wymarłych wcześniej spinozaurydach. Podobny jest kształt czaszki i zębów. Jednak w przeciwieństwie do spinozaurydów, austroraptor raczej nie używał do łapania ryb kończyn przednich, lecz szczęk, podobnie jak dziś robi trzewikodziób.
Spis gatunków
| Austroraptor | Novas, Pol, Canale, Porfiri i Calvo, 2009 |
|---|---|
| A. cabazai | Novas, Pol, Canale, Porfiri i Calvo, 2009 |
Bibliografia
Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2011) "Unenlagiid theropods: are they members of the Dromaeosauridae (Theropoda, Maniraptora)?" Anais da Academia Brasileira de Ciencias, 83(1), 117-162.
Currie, P.J. & Paulina Carabajal, A. (2012) "A new specimen of Austroraptor cabazai Novas, Pol, Canale, Porfiri and Calvo, 2008 (Dinosauria, Theropoda, Unenlagiidae) from the Latest Cretaceous (Maastrichtian) of Río Negro" Ameghiniana 49(4), 662-667. doi:10.5710/AMGH.30.8.2012.574
Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853
Martinelli, A. & Forasiepi, A. (2004) "Late Cretaceous vertebrates from Bajo de Santa Rosa (Allen Formation), Río Negro province, Argentina, with the description of a new sauropod dinosaur (Titanosauridae)" Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales Nueva Serie, 6(2), 257-305.
Novas, F.E., Pol, D., Canale, J.I., Porfiri, J.D., & Calvo, J.O. (2009) "A bizarre Cretaceous theropod dinosaur from Patagonia and the evolution of Gondwanan dromaeosaurids" Proceedings of the Royal Society B, 276(1659), 1101-1107. doi:10.1098/rspb.2008.1554
Cau, A. (online 2008) http://theropoda.blogspot.com/2008/12/lo-spinosauro-mimo-novas-et-al-2008.html
Vega, R. (online 2008) http://iririv.deviantart.com/art/AUSTRORAPTOR-CABAZAI-106596627?offset=20#comments
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Austroraptor_Reconstruction.jpg){kind=link}
_Austroraptor_1.png){kind=link}