Kosmoceratops

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański Paweł Konarzewski

---

Kosmoceratops (kosmoceratops)
Długość:	4,5 m
Masa:	1,2 t
Miejsce występowania:	USA - Utah (formacja Kaiparowits)
Czas występowania	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 76 Ma późna kreda (późny kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Chasmosaurinae
Na pierwszym planie Kosmoceratops; w tle Vagaceratops. Autor: Jakub Kowalski [5]
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGrand Staircase-Escalante National Monument, formacja \u003Ca href=\"/wiki/Kaiparowits\" title=\"Kaiparowits\"\u003EKaiparowits\u003C/a\u003E, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EK. richardsoni\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003EHolotyp\u003C/a\u003E (UMNH VP 17000) i materia\u0142 przypisany.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Grand Staircase-Escalante National Monument, formacja Kaiparowits, USA|K. richardsoni - Holotyp (UMNH VP 17000) i materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":37.06666666666699683219121652655303478240966796875,"lon":-111.116666666669999585792538709938526153564453125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Kosmoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który występował w późnej kredzie na terenie obecnej Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odnaleziono na terenie USA w południowej części stanu Utah, w tych samych pokładach co Utahceratops. Roberts i in., (2013) datują te je na ok. 76 Ma.

Materiał kopalny

Odnalezione elementy szkieletu (na pomarańczowo) Kosmoceratops. Źródło: Sampson i in., 2010. [3]

Kosmoceratops znany jest z czterech osobników, w tym prawie kompletnej czaszki i 45% szkieletu pozaczaszkowego. Są to:

Holotyp (UMNH VP 17000) to prawie kompletna czaszka dorosłego osobnika.

Materiał przypisany (UMNH VP 16878) to dysartykułowana czaszka należąca do osobnika młodocianego. Sampson i in. (2010) omyłkowo oznaczyli go jako UMNH VP 12198.

Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy.

Charles M. Sternberg w roku 1928 odnalazł na terenach formacji Dinosaur Park niekompletną czaszkę (CMN 8801), którą przypisano do rodzaju Chasmosaurus. Longrich (2014) uznał, że należy ona do nowego gatunku Kosmoceratops i ustalił, że jest taksonem siostrzanym dla K. richardsoni. Campbell i in., (2016) nie zgodzili się z jego zdaniem i przydzielili ją do nieokreślonego gatunku Chasmosaurus.

Budowa i paleośrodowisko

Kosmoceratops środowisku naturalnym. Znajduje się po prawej stronie. Autor: Abelov2014. [4]

Kosmoceratops charakteryzował się najbardziej zdobioną kryzą wśród przedstawicieli Chasmosaurinae. Była ona stosunkowo krótka i szeroka z małymi otworami ciemieniowymi. Z kryzy wyrastało pięć par różków ciemieniowych (epiparietales) wygiętych do środka. Rogi naodczne były skierowane na boki, zakrzywione w dolną stronę. Róg nosowy był zwrócony do tyłu (Sampson i in., 2010). Opis paleośrodowiska zobacz:Nasutoceratops#Paleośrodowisko.

Systematyka

Wg przeprowadzonej przez autorów analizy kladystycznej kosmoceratops był taksonem siostrzanym względem Vagaceratops irvinensis (wcześniej znany pod nazwą Chasmosaurus irvinensis). Jak wynika z badań Sampsona i in. (2010), klad Kosmoceratops richardsoni + Vagaceratops irvinensis nie jest blisko spokrewniony z Chasmosaurus i jest grupą siostrzaną względem zaawansowanych chasmozaurynów z najpóźniejszego kampanu i mastrychtu, w tym słynnego Triceratops. Analiza przeprowadzona przez Mallona i in., (2016) wykazała, że Kosmoceratops jest taksonem siostrzanym dla rodzajów Spiclypeus i Vagaceratops. Dalman i in., (2022) również wykazali bliskie pokrewieństwo omawianego dinozaura z Spiclypeus.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Kosmoceratops to połączenie gr. kosmos (zdobiony) i gr. ceratops (rogate oblicze). Nazwa ta znaczy więc w wolnym tłumaczeniu "zdobione rogate oblicze" i odnosi się do jego bogato ozdobionej rogami kryzy. Epitet gatunkowy richardsoni honoruje Scotta Richardsona, który odkrył holotyp i wiele innych skamieniałości z GSENM (Grand Staircase-Escalante National Monument).

Spis gatunków

Kosmoceratops	Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010
K. richardsoni	Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010

Bibliografia

Campbell, J. A., Ryan, M. J., Holmes, R. B., & Schröder-Adams, C. J. (2016). A re-evaluation of the chasmosaurine ceratopsid genus Chasmosaurus (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of western Canada. PloS one, 11(1), e0145805. doi:10.1371/journal.pone.0145805

Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinski, S. E., & Longrich, N. R. (2022). Sierraceratops turneri, a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico. Cretaceous Research, 130, 105034. doi:10.1016/j.cretres.2021.105034

Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [6]

Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K., & O’Connor, P. M. (2013). Ceratopsid dinosaurs from the Grand Staircase of southern Utah. At the Top of the Grand Staircase: the Late Cretaceous of, 488-503.

Longrich, N. R. (2014). The horned dinosaurs Pentaceratops and Kosmoceratops from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography. Cretaceous Research, 51, 292-308. doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011

Mallon, J. C., Ott, C. J., Larson, P. L., Iuliano, E. M., & Evans, D. C. (2016). Spiclypeus shipporum gen. et sp. nov., a boldly audacious new chasmosaurine ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA. PloS one, 11(5), e0154218. doi:10.1371/journal.pone.0154218

Roberts, E.M., Sampson, S.D., Deino, A.L., Bowring, S.A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press

Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.

Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. doi:10.1371/journal.pone.0012292

Galeria

• 

  Czaszka holotypowa Kosmoceratops Źródło: [1]

• 

  Czaszka CMN 8801. Źródło: [2]