Skorpiovenator

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autor: Maciej Ziegler, Paweł Konarzewski
Korekta: Adrian Tkocz, Tomasz Skawiński


Skorpiovenator (skorpiowenator)
Długość 6 m [1]
Masa 950 kg [1]
Dieta mięsożerny
Miejsce Argentyna - Neuquén

(dolne osady formacji Huincul)

Czas
252 201 145
66

ok. 95-93 Ma [2]
późna kreda (cenoman-turon)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Ceratosauria

Abelisauridae

?? Carnotaurinae

? Brachyrostra

?? Abelisaurinae

Skorpiovenator bustingorryi.jpg
Rekonstrukcja Skorpiovenator. Autor: Paleocolour [2]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Skorpiovenator to rodzaj abelizauryda żyjącego w późnej kredzie na terenach dzisiejszej Argentyny. Jest jednym z najbardziej kompletnych dotychczas znalezionych przedstawicieli Abelisauridae.

Materiał kopalny

Holotyp. Fot: Simona.cerrato [1].

Holotypem jest artykułowany szkielet oznaczony numerem katalogowym MMCH-PV 48, który znajduje się w Museo Municipal "Ernesto Bachmann" w Villa El Chocón. Okaz typowy jest dość kompletny - nie zawiera jedynie tylnych kręgów ogonowych i większości kości kończyn przednich.

Materiał przypisany o numerze MMCh-PV 255 to proksymalny koniec prawej kości piszczelowej. Kość jest o 9% większa niż u okazu holotypowego (Cerroni i in., 2022).

Znaczenie odkrycia

Szkielet Skorpiovenator jest jednym z najbardziej kompletnych znanych u abelizaurydów. Na podstawie podobieństwa zębów skorpiowenatora i karcharodontozaurydów zasugerowano, że domniemane zęby tych ostatnich z czasów po cenomanie (od 93 Ma) należały w rzeczywistości do przedstawicieli Abelisauridae.

Budowa

Jak u wielu abelizaurydów, czaszka Skorpiovenator jest wysoka, krótka i ozdobiona grzebieniami, bruzdami oraz guzkami. Wśród cech wyróżniających skorpiowenatora jest m.in. liczba zębów w kości szczękowej - ma on ich aż 19, czyli więcej niż pozostali członkowie Abelisauridae.

Cechą skorpiowenatora i wielu innych abelizaurydów jest skrócenie i bardzo silne skostnienie góry czaszki i zmniejszenie oczodołu. Być może miało to prawdopodobnie na celu absorbowanie wstrząsów. Wytworzenie rogopodobnych struktur i wzmocnienie czaszki nastąpiło prawdopodobnie niezależnie u wielu abelizaurydów.

Cerroni i in. (2020) za pomocą tomografu komputerowego zbadali czaszkę Skorpiovenator. Miała ona liczne otwory na nosie oraz rząd dużych dziur na sklepieniu czaszki, które prawdopodobnie łączyły się ze sobą. Tworzyły one układ nerwowo-naczyniowy. Prawdopodobnie był on związany z bocznymi naczyniami nosowymi i być może unerwiony przez nerw trójdzielny, co wskazywałoby na zwiększony dopływ krwi do tych kości. Zapewne pomagał dinozaurowi chronić mózg przez przegrzaniem lub ożywiał zmineralizowaną skórę, przez co mogło służyć komunikacji między osobnikami. Carnotaurus również mial wewnętrzny system kanałów połączonych jak Skorpiovenator, ale był znacznie mniejszy.

Ten sam zespół naukowców w 2022 roku dokładnie opisał szkielet obwodowy u omawianego teropoda i porównał go z jego kuzynami . Wyróżnili oni nowe autapomorfie, które pozwalają odróżnić skorpiowenatora od innych Abelisauridae.

Wymiary

Skorpiovenator był średniej wielkości abelizaurydem. Paul (2010) ocenia go na 7,5 m i 1,7 t - prawdopodobnie wynika to z pomiarów rekonstrukcji z ryc. 1c w Canale i in., 2009, wg której kość udowa ma ok. 93 cm, lecz metrowa skala wydaje się zbyt krótka, co prowadzi do przeszacowania rozmiarów. Oficjalne, bardziej prawidłowe oszacowanie to ok. 6 m (Canale i in., 2009; por. ryc. 1b w Canale i in. oraz ryc. 6 w Novas i in., 2013; z kolei skala w ryc. 2 a-b w Canale i in. wydaje się około dwukrotnie zawyżona - z rysunku można wymierzyć, że czaszka ma tylko ok. 28 cm; wymiary podane w tab. 1 w Juárez-Valieri i in., 2011 są zapewne odczytane z tego rysunku). Według Molina-Pereza i Larramendiego (2019) osiągał 6 m i masę 950 kg.

Filogeneza

Według analiz kladystycznych Skorpiovenator jest przedstawicielem Brachyrostra, który mieści się blisko Ekrixinatosaurus - zob. Ceratosauria#Kladogramy. Jedynie analiza D'Orazi Porchetti i in. (2011) wskazuje, że nie we wszystkich najbardziej parsymonicznych drzewkach Skorpiovenator należy do Carnotaurinae i Brachyrostra (być może wynika to z wpływu fragmentarycznych skamieniałości umieszczonych w analizie). Analiza przeprowadzona przez Cerroniego i in. (2022) wykazała, że znajduje się poza kladem Ekrixinatosaurus i Ilokelesia, a jest bliżej spokrewniony z Carnotaurus, Aucasaurus i Niebla.

Paleośrodowisko

Skorpiovenator nie był jedynym dużym teropodem z formacji Huincul - żył tam też jego bliski krewny - Ilokelesia oraz wielkie karcharodontozaurydy Mapusaurus oraz Meraxes.. Szczytowe drapieżniki mogły polować na ogromne tytanozaury Argentinosaurus (choć dorosłe osobniki były pewnie zbyt trudną zdobyczą), mniejsze rebbachizaurydy Cathartesaura oraz na ornitopody. Zobacz więcej Meraxes#Paleośrodowisko

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi z połączenia łacińskich słów skorpios (skorpion) i venator (drapieżnik, łowca). Naukowcy nazwali tak dinozaura, ponieważ wokół wykopów kręciło się wiele skorpionów. Epitet gatunkowy nadano na cześć Manuela Bustingorry'ego, właściciela gruntu, z którego wydobyto szczątki.

Spis gatunków

Skorpiovenator Canale, Scanferla, Agnolin i Novas, 2009
S. bustingorryi Canale, Scanferla, Agnolin i Novas, 2009

Bibliografia

Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414.

Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.

Cerroni, M. A., Canale, J. I., Novas, F. E., & Paulina‐Carabajal, A. (2020). "An exceptional neurovascular system in abelisaurid theropod skull: new evidence from Skorpiovenator bustingorryi". Journal of Anatomy, 240(4), 612-626 doi:10.1111/joa.13258

Cerroni, M. A., Baiano, M. A., Canale, J. I., Agnolín, F. L., Otero, A., & Novas, F. E. (2022). "Appendicular osteology of Skorpiovenator bustingorryi (Theropoda, Abelisauridae) with comments on phylogenetic features of abelisaurids". Journal of Systematic Palaeontology, 20(1), 2093661. doi:10.1080/14772019.2022.2093661

D'Orazi Porchetti, S., Nicosia, U., Biava, A. & Maganuco, S. (2011) "New Abelisaurid Material from the Upper Cretaceous (Cenomanian) of Morocco" Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 177(3)

Juárez-Valieri, R.D., Porfiri, J.D. & Calvo, J.O. (2011) "New Information on Ekrixinatosaurus novasi Calvo et al 2004, a giant and massively-constructed Abelisauroid from the “Middle Cretaceous” of Patagonia" [w:] Calvo, J.O., Porfiri, J.D., González Riga & Dos Santos [red.] "Paleontologia y dinosaurios desde América Latina" Editorial de la Universidad Nacional de Cuyo, 161-169.

Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330.

Novas, F.E., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Porfiri, J. & Canale, J.I. (2013) "Evolution of the carnivorous dinosaurs during the Cretaceous: The evidence from Patagonia" Cretaceous Research, 45, 174-215. doi:10.1016/j.cretres.2013.04.001

http://en.wikipedia.org/wiki/Huincul_Formation

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University

  1. 1,0 1,1 Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes. wyd. Princeton University Press.
  2. Baiano M.A, Pol, D., Bellardini, F., Windholz, G.J., Cerda, I.A., Garrido A.C., & Coria R.A. .(2022). "Elemgasem nubilus: A New Brachyrostran Abelisaurid (Theropoda, Ceratosauria) from the Portezuelo Formation (Upper Cretaceous) of Patagonia, Argentina". Papers in Palaeontology. doi:10.1002/spp2.1462