Nasutoceratops

Autor:	Marcin Szermański, Paweł Konarzewski
Korekta:	Maciej Ziegler

---

Nasutoceratops (nasutoceratops)
Długość	4,5 m
Masa	1,5 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Utah (formacja Kaiparowits)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 76-75,5 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Centrosaurinae Nasutoceratopsini
Zrekonstruowana czaszka Nasutoceratops. Fot. MWAK [4] 4.5 m Porównanie wielkości Nasutoceratops i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003EHolotyp\u003C/a\u003E (UMNH VP 16800) (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - Holotyp (UMNH VP 16800) (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.5375480000000010250005288980901241302490234375,"lon":-111.7903069999999985384420142509043216705322265625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - UMNH VP 19469 (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - UMNH VP 19469 (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.52366200000000162617652676999568939208984375,"lon":-111.767303999999995767211657948791980743408203125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - UMNH VP 19466 (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - UMNH VP 19466 (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.5201220000000006393747753463685512542724609375,"lon":-111.751855000000006157279131002724170684814453125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Nasutoceratops titusi to gatunek bazalnego centrozauryna o niezwykłej budowie czaszki żyjącego na terenach Stanów Zjednoczonych w późnej kredzie. Po raz pierwszy świat paleontologiczny usłyszał o nim w 2010 roku, kiedy to Eric Lund w swojej dysertacji nadał mu nazwę "Nasutuceratops titusi".

Materiał kopalny i lokalizacja

Rekonstrukcja szkieletu Nasutoceratops. Na biało odnalezione kości. Skala 1 m. Źródło. Sampson i in., 2013 [1]

Holotyp UMNH VP 16800 to prawie kompletna czaszka o długości około 1,5 metra, syncervical (zrośnięte kręgi szyjne), 3 fragmentaryczne kręgi grzbietowe, lewa kończyna przednia i fragmentaryczna prawa należąca do osobnika bliskiego osiągnięcia dorosłości (dojrzewający - ang. subadult lub młody dorosły).

Materiał przypisany:

UMNH VP 19466 to dysartykułowana czaszka należąca do osobnika dorosłego zawierająca częściową prawą kość przedszczękową, szczękową i nosową.

UMNH VP 19469 to izolowana kość łuskowa.

Reasumując – znamy ok. 90% czaszki i ok. 10% szkieletu pozaczaszkowego N. titusi.

Skamieniałości te tkwiły w środkowych warstwach formacji Kaiparowits (około 250-320 m), datowanych na kampan (około 76-75,5 Ma). Znaleziska miały miejsce na terenie południowego Utah, w Grand Staircase-Escalante National Monument.

Budowa

Nasutoceratops był średniej wielkości czworonożnym centrozaurynem o długości 4,5 m i masie 1,5 t (Paul, 2016). Charakteryzował się czaszką o niezwykłej i urodziwej budowie. Kryza miała duże otwory zmniejszające jej masę i była kształtu półokrągłego z prostymi, półksiężycowatymi różkami na kości ciemieniowej (epiparietales) i łuskowej (episquamosales). Ich pozycja (epiparietales p0-p7) oraz umieszczenie środkowego różka (p0) wyróżniała go spośród jego kuzynów. Jego kość nosowa zawierała pneumatyczne otwory i była bardzo zaokrąglona, czym przypomina nieco twór u hadrozauryda Gryposaurus (Lund i in., 2016). Długość rogów nadoczonych (około 457 mm, Lund, 2010) była jedną z najdłuższych spośród wszystkich centrozaurynów a ich rozstawienie przypominało bardziej u tura czy – jak określa Lund – "byka długorogiej odmiany teksańskiej", aniżeli pozostałych ceratopsydów. Inną cechą unikatową była kość krzyżowa z wyraźnym grzbietowo-bocznym grzbietem (Lund i in., 2016).

Odciski skóry

Zachowane odciski skóry u poszczególnych przedstawicieli Ceratopsia. Odciski Nasutoceratops są oznaczone literami f,g i h. Źródło: Bell i in., 2022 [2]

Na łopatce i kości ramiennej okazu typowego Nasutoceratops zachowały trzy płaty z odciskami skóry oznaczonymi przez Lunda i in. (2016) jako A, B i C. Największy obszar o powierzchni 120 cm² (A) zawiera układ ciasno upakowanych, od owalnych do podokrągłych łusek o średnicy od 2 do 8 mm, które są ułożone w nieregularnych rzędach. Drugi obszar (B) zajmuje powierzchnie 84 cm² i ma średniej wielkości łuski oraz owalne o średnicy od 5 do 11 milimetrów. Między obszarami A I B znajduje się jeszcze trzeci płat (oznaczony literą C) z odciskami skóry o powierzchni 25 cm². Ma on niezwykły wzór, gdyż zawiera sześciokątne łuski o średnicy 8-11 mm, które są połączone małymi, głęboko naciętymi, łuskami w kształcie trójkąta równobocznego. Obszar C nie występuje u żadnych innych ceratopsów, gdy A i B są obecne u Psittacosaurus, Chasmosaurus i Centrosaurus. U Nasutoceratops nie występuje wzór z dużymi okrągłymi łuskami otoczony przylegającymi mniejszymi łuskami, które są u Centrosaurus i Chasmosaurus.

Klasyfikacja

N. titusi jest wg Lunda (2010) oraz Samspona i in. (2013) taksonem siostrzanym względem Avaceratops lammersi z kampanu i zarazem jednym najbardziej bazalnych przedstawicieli Centrosaurinae. Jak sugerowali, nasutoceratops może być przedstawicielem nieznanej dotąd gałęzi krótkokryzowych, lecz długorogich centrozaurynów.

Ryan i in. (2017) dla Nasutoceratops i jego kuzynów nazwali nowy klad Nasutoceratopsini. Charakteryzują się krótkimi kryzami, niewielkimi rogami nosowymi, dużymi rogami nadocznymi oraz stosunkowo krótkimi i głębokimi twarzoczaszkami. Według Dalmana i in. (2018) w tej w grupie znajdują się również: Avaceratops, Crittendenceratops, Yehuecauhceratops oraz nienazwane taksony: CMN 8804, MOR 692 (zobacz Avaceratops: Materiał kopalny) i Malta centrosaurine.

Paleośrodowisko

Dinozaury z formacji Kaiparowits. Nasutoceratops znajduje się w oddali po prawej stronie. Autor: ABelov2014. [3]

Osady formacji Kaiparowits sugerują występowanie środowisk lądowych zalewanych przez wiele lat słodką wodą w obrębie nizin rzecznych z wysokim tempem akumulacji osadów (39-42 cm/ka). Klimat występujący na tych terenach był ciepły, wilgotny z wysokimi opadami i prawdopodobnymi okresami suszy. Występowało tam wiele morskich bezkręgowców i kręgowców (Roberts, 2007). Znanymi dinozaurami pochodzącymi z tej formacji są: Utahceratops, Kosmoceratops, Teratophoneus, Akainacephalus, Hagryphus, Talos, Parasaurolophus i Gryposaurus.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Nasutoceratops (pierwotna, niepublikowana nazwa „Nasutuceratops” została skorygowana) to połączenie łac. nasutus (wielkonosy) i gr. ceratops (rogate oblicze) i odnosi się do niezwykłej morfologii jego pyska. Epitet gatunkowy titusi honoruje paleontologa Alana Titusa.

Spis gatunków

Nasutoceratops	Sampson, Lund, Loewen, Farke i Clayton, 2013
= "Nasutuceratops"	Lund, 2010 vide Longrich, 2013	nomen nudum (nomen ex dissertatione)
N. titusi	Sampson, Lund, Loewen, Farke i Clayton, 2013
= "Nasutuceratops titusi"	Lund, 2010 vide Longrich, 2013	nomen nudum (nomen ex dissertatione)

Bibliografia

Dalman, S. G., Hodnett, J. P. M., Lichtig, A. J., & Lucas, S. G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 79, 141-164. [5]

Longrich, N.R. (2013) "Judiceratops tigris, a New Horned Dinosaur from the Middle Campanian Judith River Formation of Montana". Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 54: 51–65. doi:10.3374/014.054.0103

Lund, K.E. (2010) "Nasutuceratops titusi, a new basal centrosaurine dinosaur (Ornithischia: Ceratopsidae) from the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation, southern Utah". Praca magisterska, Department of Geology and Geophysics, University of Utah, 1-172 [6]

Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "Nasutoceratops titusi (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. doi:10.1080/02724634.2015.1054936

Roberts, E. M. (2007). "Facies architecture and depositional environments of the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation, southern Utah". Sedimentary Geology, 197(3-4), 207-233. doi:10.1016/j.sedgeo.2006.10.001

Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Oldman Formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. doi:10.1139/cjes-2016-0110

Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. doi:10.1098/rspb.2013.1186