Vagaceratops

Autor:	Maciej Ziegler, Tomasz Sokołowski, Tomasz Skawiński, Marcin Szermański
Korekta:	Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski

---

Vagaceratops (wagaceratops)
Długość	4,5 m
Masa	1,2 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Kanada - Alberta (formacja Dinosaur Park)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 75,1-74,4 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Chasmosaurinae
Model Vagaceratops znajdujący się w Canadian Museum of Nature (CMN) w Ottawie. Fot. LittleLazyLass [2]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Dinosaur_Park\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Dinosaur Park (strona nie istnieje)\"\u003EDinosaur Park\u003C/a\u003E, Irvine, prowincja Alberta, \u003Ca href=\"/wiki/Kanada\" class=\"mw-redirect\" title=\"Kanada\"\u003EKanada\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EV. irvinensis\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E (CMN 41357) i(?) materia\u0142 przypisany.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Dinosaur Park, Irvine, prowincja Alberta, Kanada|V. irvinensis - holotyp (CMN 41357) i(?) materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":50,"lon":-110.2999999999999971578290569595992565155029296875,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Vagaceratops jest rodzajem ceratopsa żyjącego podczas późnej kredy, około 75,1-74,4 milionów lat temu, na terenie Laramidii (obecnej zachodniej Ameryki Północnej).

Odkrycie i materiał kopalny

Holotyp Vagaceratops. Fot. LittleLazyLass [1]

Holotyp tego gatunku (CMN 41357), pochodzący z najmłodszych osadach formacji Dinosaurs Park, składający się z dość kompletnej czaszki i szkieletu pozaczaszkowego (brakuje głównie ogona) odkrył Luke Lindoe i zebrała ekipa Wanna Langstona w 1958 roku. Jest to jeden z najbardziej kompletnych okazów zachowanych wśród Ceratopsidae (Holmes, 2014).

Przypisany materiał to TMP 87.45.1 (częściowa czaszka) i TMP 98.102.8 (fragmentaryczna czaszka). Przewiezione do ottawskiego Canadian Museum of Nature przeleżały kilkadziesiąt lat, czekając na formalny opis. Wg Campbella i in. (2019) do tego gatunku należy również okaz TMP 11.53.46 (niekompletna, rozczłonkowana czaszka).

Taksonomia

Vagaceratops irvinensis został opisany w 2001 roku przez Holmesa, Forster, Ryana i Shepherda jako Chasmosaurus irvinensis. Ich analiza kladystyczna wykazała, że jest on najbliżej spokrewniony z Chasmosaurus belli. Później obszerna analiza Sampsona i in. (2010) wykazała, że Vagaceratops jest znacznie bardziej zaawansowanym chasmozaurynem, bliskim Kosmoceratops, więc została utworzona dla niego nowa nazwa rodzajowa. Jednak Campbell i in. (2019) ponownie uznali, że jest jest to jedynie gatunek chasmozaura - Chasmosaurus irvinensis.

Budowa

Vagaceratops był niedużym ceratopsydem, ogólnie podobnym do swych krewniaków. Miał tylko róg nosowy. Od innych chasmozaurynów różni się ornamentacją kryzy (szeroko zaokrąglonym i otwartym wcięciem jarzmowym na kości łuskowej; prostym poprzecznym łukiem kości ciemieniowych; krótkimi, tworzącymi zakrzywione i płaskie płytki epiparietales 1-3 i epiparietosquamosale) oraz kością przedzębową długości połowy kości zębowej (autapomorfie za Sampson i in., 2010).

Paleopatologie

Na okazie typowym należącym do Vagaceratops odnaleziono różnego rodzaju nienaturalne uszkodzenia. Kręgi szyjne wraz z żebrami (od 5 do 9) oraz 4 paliczkek prawej tylej stopy wykazywał zmiany nowotworowe. Na prawym rogu naodczonym była głęboka, gładka i okrągła zmiana lityczna, prawdopodobnie wynikająca z naturalnego procesu starzenia się ceratopsydów. Pierwsza prawa kość śródręcza była zdeformowana przez kostne narośle. Prawa kość łuskowa miała zmianę na zewnętrznej i wewnętrznej powierzchni kości. Tanke i Farke (2007) uznali, że zmiana na kryzie była powszechna u Ceratopsidae i prawdopodobnie spowodowana ontogenezą, a nie gojeniem się ran (Rega i in., 2010).

Etymologia

Nazwa Vagaceratops to połączenie łacińskiego vagus (wędrowiec) i greckiego ceratops (rogata twarz) i odnosi się do występowania "tego kladu" (Vagaceratops+Kosmoceratops? Chasmosaurinae? Ceratopsidae?) na północy (Alberta) i południu (Utah) Laramidii w późnym kampanie. Pochodzenie nazwy gatunkowej (irvinensis) nie zostało wyjaśnione w publikacji opisującej nowy gatunek, lecz zapewne pochodzi od miejscowości Irvine, niedaleko której odnaleziono holotyp.

Spis gatunków

Vagaceratops	Samspon, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010
V. irvinensis	(Holmes, Forster, Ryan i Shepherd, 2001) Samspon, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010
= Chasmosaurus irvinensis	Holmes, Forster, Ryan i Shepherd, 2001

Bibliografia

Campbell, J.A., Ryan, M.J., Schroder-Adams, C.J., Holmes, R.B. & Evans, D.C. (2019) "Temporal range extension and evolution of the chasmosaurine ceratopsid 'Vagaceratops' irvinensis (Dinosauria: Ornithischia) in the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of Alberta." Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology 7: 83-100. doi:10.18435/vamp29356.

Holmes, R. B. (2014). "The postcranial skeleton of Vagaceratops irvinensis (Dinosauria, Ceratopsidae)". Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology, 1, 1-21 doi:10.18435/B5159V

Holmes, R.B., Forster, C., Ryan, M. & Shepherd, K.M. (2001) "A new species of Chasmosaurus (Dinosauria: Ceratopsia) from the Dinosaur Park Formation of southern Alberta" Canadian Journal of Earth Sciencies, 38(10), 1423–1438 doi:10.1139/cjes-38-10-1423

Rega, E., Holmes, R., Tirabasso, A. (2010) "Habitual locomotor behavior inferred from manual pathology in two Late Cretaceous chasmosaurine ceratopsid dinosaurs, Chasmosaurus irvinensis (CMN 41357) and Chasmosaurus belli (ROM 843)" New perspectives on horned dinosaurs, 340-354

Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism" PLoS ONE, 5(9), e12292 doi:10.1371/journal.pone.0012292