Iteravis
| Autor: | Michał Siedlecki |
| Iteravis (iterawis) | |
|---|---|
| Długość | 18,5 cm [1] |
| Wysokość | 16 cm (w biodrach) [1] |
| Masa | 230 g [1] |
| Dieta | roślinożerny/wszystkożerny |
| Miejsce | Chiny - Liaoning |
| Czas |
ok. 125,7-118,9 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa iterawisa. Autor: Chuang Zhao. ([2]) | |
Wstęp
Iteravis to niewielki awial z grupy Ornithuromorpha żyjący na terenie obecnych Chin na początku drugiej połowy epoki wczesnej kredy.
Etymologia
Nazwę rodzajową tłumaczy się z łaciny jako "podróżujący ptak". Zarówno ona jak i epitet gatunkowy upamiętniają Fritza Huchzermeyera, badacza ewolucji archozaurów, oraz jego nieprzerwaną podróż ku wiedzy.
Materiał kopalny
Holotyp (IVPP V18958) to prawie kompletny artykułowany szkielet. Zachowały się również odciski skóry, lotek, sterówek oraz piór konturowych. Przy szkielecie znajdowało się sześć gastrolitów, prawdopodobnie połkniętych przez iterawisa. Okaz ten należał do wyrośniętego osobnika dorastajacego. (O'Connor i in., 2015) Materiał przypisany do tego taksonu to m.in. AGB5841 - kolejny dobrze zachowany szkielet, zachowujący gastralia, odciski piór, zawartość żołądka i otwór prowadzący do gruczołu solnego oraz AGB5834-1/2 - 2 kolejne szkielety z odciskami piór. Mortimer (online) wspomina również o kilkunastu innych okazach, w tym tarsometatarsi.
[[Plik:Gansus-Beijing Museum of Natural History.jpg|thumb|Skamieniały szkielet iterawisa (Gansus zheni) na wystawie w Pekińskim Muzeum Historii Naturalnej. Autor zdjęcia: Jonathan Chen. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gansus-Beijing_Museum_of_Natural_History.jpg].
Oprócz tego do tego gatunku należy cały materiał kopalny przypisywany Gansus zheni. Obejmuje on okazy BMNHC-Ph1342 (holotyp G.zheni),BMNHC-Ph1318 i BMNHC-Ph1394 (paratypy) (kolejne prawie kompletne szkielety z gastrolitami, odciskami lotek i piór konturowych). Wspomniane okazy należą do osobników dorosłych.
Budowa, paleobiologia i systematyka
Iterawis prawdopodobnie przypominał takie ptaki jak ganzus, zyraornis, czy czangmaornis. Od nich odróżniał się wklęsłym marginesem kości kulszowej od strony brzusznej oraz słabo rozwiniętym środkowym wyrostkiem tej kości od strony grzbietowej.
Analiza histologiczna kości tego awiala wskazuje, że osiągał on dorosłość w pierwszym roku życia. Niestety nie wiemy czy tworzył kolonie lęgowe, czy żył samotnie (O'Connor i in., 2015). Analiza budowy jego kręgów szyjnych wskazuje, że prawdopodobnie był wszystkożerny, bądź roślinożerny i żył w pobliżu środowisk wodnych (prowadził wodny lub częściowo wodny tryb życia) (Liu i in., 2024). Wydaje się, że połykał większe kawałki pokarmu niż archeorynch, przy czym oba te awiale trawiły podobnie jak dzisiejsze ptaki (Liu i in., 2023). Iterawis posiadał ponadto gruczoły solne (których otwór znajdował się w kości nadoczodołowej), które usuwały nadmiar soli z organizmu, przy minimalnej utracie wody (Wang i in., 2018)
Iterawis wydaje się być stosunkowo zaawansowanym przedstawicielem Ornithuromorpha, bardziej zaawansowanym od hongszanornitidów i songlingornitidów, ale mniej zaawansowany od członków Ornithurae. Z drugiej strony może być taksonem siostrzanym ganzusa. Wydaje się również nieco dalej spokrewniony z janornisem. Mortimer (online) zaproponował, że iterawis jest starszym synonimem Gansus zheni (ten drugi został opisany 15 dni po iterawisie), ale utworzył dla niego kombinację I.zheni. Swą decyzję argumentował nieodróżnialnością tych dwóch gatunków. Do podobnych wniosków doszedł zespół prowadzony przez Wanga (2018), który wykrył ujścia gruczołu solnego zarówno u I. huchzermeyeri jak i G. zheni oraz Ford (online). Ostatecznie, G. zheni został uznany za młodszy synonim iterawisa (Ju i in., 2021).
Spis gatunków
| Iteravis | Zhou, O'Connor i Wang, 2014 |
| I. huchzermeyeri | Zhou, O'Connor i Wang, 2014 |
| = Gansus zheni | Liu, Chiappe, Zhang, Bell, Meng, Ji i Wang, 2014 |
| = I. zheni | (Liu, Chiappe, Zhang, Bell, Meng, Ji i Wang, 2014) Mortimer, 2015 |
Bibliografia
Ford, T. (online) [3]
Ju, S.; Wang, X.; Liu, Y. i Wang, Y. (2021). "A reassessment of Iteravis huchzermeyeri and Gansus zheni from the Jehol Biota in western Liaoning, China". China Geology. 4 (2): 197–204 [4]
Liu, S.; Li, Z.; Liu, D. iO'Connor, J. K. (2023). "Quantifying the gastral mass in Early Cretaceous ornithuromorphs (Aves, Ornithothoraces) from the Jehol avifauna". Palaeontology. 66 (5). e12677. [5]
Liu, B.-Y.; Stidham, T. A.; Wang, X.-P.; Li, Z.-H. i Zhou, Z.-H. (2024). "Morphometric analysis of the cervical vertebral series in extant birds with implications for Mesozoic avialan feeding ecology". Vertebrata PalAsiatica. [6].
Mortimer, M. (online) [7]
O'Connor, J.K.; Wang, M.; Zhou,S. i Zhou, Z. (2015)."Osteohistology of the Lower Cretaceous Yixian Formation ornithuromorph (Aves) Iteravis huchzermeyeri". Paleontologia Electronica nr artykułu: 18.2.35A [8]
Wang, X.; Huang, J.; Hu, Y.; Liu, X.; Peteya, J. i Clarke, J.A. (2018). "The earliest evidence for a supraorbital salt gland in dinosaurs in new Early Cretaceous ornithurines". Scientific Reports. 8 (1): Article number 3969. [9]
Zhou, S.; O’Connor; J.K. i Wang, M. (2014). "A new species from an ornithuromorph dominated locality of the Jehol Group". Chinese Science Bulletin, 59 (36):5366-5378.
