Eoraptor

Do sprawdzenia i aktualizacji.

Autor:	Maciej Ziegler, Sebastian Oziemski, Kamil Kamiński
Korekta:	Marcin Szermański, Karol Sabath, Łukasz Czepiński, Adrian Tkocz

---

Eoraptor (eoraptor)
Długość	1 (1,7?) m
Masa	kilka kg
Dieta	wszystkożerny / roślinożerny
Miejsce	Argentyna San Juan (formacja Ischigualasto)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 232-230 Ma późny trias (późny karnik)
Systematyka	Dinosauria Saurischia ? Eusaurischia ? Sauropodomorpha / ? Theropoda ?? Guaibasauridae
Autor: Jakub Kowalski [5]. 1 m Porównanie wielkości Eoraptor i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org

Wstęp

Eoraptor to wczesny i mały dinozaur gadziomiedniczny – prawdopodobnie zauropodomorf lub prymitywny teropod. Było to szybkie i zwinne zwierzę.

Odkrycie i lokalizacja

W 1991 roku Martinez odkrył szczątki zwierzęcia, a wstępny opis naukowy ukazał się w 1993 roku Eoraptor dostarczył wielu informacji na temat ewolucji wczesnych dinozaurów. Miał już dinozaurze cechy włącznie z wyspecjalizowaną panewką stawu biodrowego, umożliwiającą dinozaurom przyjęcie postawy z nogami pionowo ustawionymi pod tułowiem.

Materiał kopalny

Holotyp (PVSJ 512) to niemal kompletny szkielet, któremu brakuje jedynie tylnych kręgów ogonowych. Może być młody (Tykoski, 2005 - nieopublikowane).

Rekonstrukcja na tle sylwetki człowieka. Autor: Nobu Tamura [1].

Budowa i interpretacja

Eoraptor przypominał mocno rodzaj Panphagia. Jego czaszka była lekko zbudowana, z nieznacznie powiększonymi nozdrzami zewnętrznymi. Eoraptor miał nietypowe uzębienie. Tylna cześć jego szczęk zaopatrzona była w zakrzywione, ostre zęby, zaś te znajdujące się na samym przodzie górnej szczęki były liściokształtne i przypominały zęby zauropodomorfów. Piłkowanie zębów było większe i zorientowane bardziej pionowo niż miało to miejsce u typowych teropodów (Sereno i in., 2013). Bezzębny przedni koniec kości zębowej, który był otoczony przez parę widocznych otworów naczyniowych, mógł być miejscem przyczepu niewielkiego dziobu, jak u (innych?) bazalnych zauropodomorfów. Wg Martineza i współpracowników budowa zębów wskazuje na wszystkożerność lub nawet całkowitą roślinożerność omawianego dinozaura. Eoraptor miał staw śródżuchwowy, co łączy go z teropodami; u eoraptora staw ten był jednak słabiej rozwinięty.

Trzony kręgów były wydrążone, ale bez wyraźnych śladów pneumatyzacji. Wszystkie kości długie miały wydrążone trzony. Kość promieniowa i łokciowa były masywniejsze, dłoń proporcjonalnie krótsza, a jej pazury – mniej zakrzywione niż u Eodromaeus. Budowa paliczków dłoni wykazywała cechy typowe dla bazalnych zauropodomorfów. Dłoń miała pięć palców, ale dwa ostatnie były wyraźnie zredukowane. Tylne kończyny były bardziej masywne niż u eodroma, a kość piszczelowa przewyższała długością kość udową, co wskazuje na zdolność do szybkiego biegu (Sereno i in., 2013).

Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: The Lord of Allosaurus [2].

Autorzy opisu (Sereno i in., 1993) uznali eoraptora za teropoda, co było później powielane w licznych publikacjach. Późniejsze badania klasyfikowały go jak bazalnego teropoda lub bardziej prymitywnego przedstawiciela Saurischia (Nesbit i in., 2009). W niektórych pracach uznawano go również za bazalnego zauropodomorfa (np. Martinez i in. [2011]; Sereno i in. [2013]). Dokładna pozycja systematyczna eoraptora pozostaje więc niejasna.

Rozmiary

Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: Kentaro Ohno [3].

Sereno i in. (1993) ocenili długość eoraptora na 1 metr. Inne wyniki daje oszacowanie Paula (2010) i Mortimera - który wskazuje, że podana przez Sereno i in. (1993) długość 1 m jest bazowana na bardzo krótkim jak na bazalnego gadziomiednicznego dinozaura ogonie - eoraptor więc mógł wg nich osiągać 1,7 m.

Etymologia

Nazwa Eoraptor to połączenie greckiego eos (świt, początek), co odnosi się do prymitywnej budowy i wczesnego okresu występowania i łacińskiego raptor (rabuś), wiążącego się z drapieżnością i łapami przystosowanymi do chwytania (później okazało się, że nazwa jest raczej nietrafna, bo eoraptor prawdopodobnie był wszystkożercą). Epitet gatunkowy (lunensis; od łac. luna, księżyc i łac. -ensis, miejsce) pochodzi od miejsca znalezienia - Doliny Księżycowej.

Paleoekologia

Eoraptor pożerający jaszczurkę w towarzystwie herrerazaura. Autor: Melissa Frankford [4].

Eoraptor żył obok innych prymitywnych dinozaurów, m.in. roślinożernego Pisanosaurus i większego od siebie drapieżnika - Herrerasaurus. Ten drugi mógł stanowić realne zagrożenie dla eoraptora. Oprócz dinozaurów żyło tam mnóstwo innych zwierząt – rynchozaury, dicynodonty czy aetozaury. Największym drapieżnikiem tego ekosystemu był potężny rauizuch Sarcosuchus.

Spis gatunków

Eoraptor	Sereno, Forster, Rogers i Monetta, 1993
Eoraptor lunensis	Sereno, Forster, Rogers i Monetta, 1993

Bibliografia

Balter, M. (2011) "Pint-Sized Predator Rattles The Dinosaur Family Tree" Science, 331 (6014), 134. doi: 10.1126/science.331.6014.134

Bonaparte, J.F., Brea, G., Schultz, C.L. & Martinelli, A.G. (2007) "A new specimen of Guaibasaurus candelariensis (basal Saurischia) from the Late Triassic Caturrita Formation of southern Brazil" Historical Biology, 19(1), 73-82

Brusatte, S.L., Nesbitt, S.J., Irmis, R.B., Butler, R.J., Benton, M.J. & Norell, M.A. (2010B) "The origin and early radiation of dinosaurs" Earth-Science Reviews, 101, 68–100.

Langer, M.C., Ezcurra, M.D., Bittencourt, J.S. & Novas, F.E. (2009) "The origin and early evolution of dinosaurs" Biological Reviews, 84, 1-56.

Martinez, R.N., Sereno, P.C., Alcober, O.A., Colombi, C.E., Renne, P.R., Montanez, I.P. & Currie, B.S. (2011) "A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea" Science, 331, 206-210. doi: 10.1126/science.1198467

Nesbitt, S.J., Smith, N.D., Irmis, R.B., Turner, A.H., Downs, A. & Norell, M.A. (2009) "A complete skeleton of a Late Triassic saurischian and the early evolution of dinosaurs" Science, 326, 1530-1533.

Sereno, P.C. (2007) "The phylogenetic relationships of early dinosaurs: a comparative report" Historical Biology, 19, 145-155.

Sereno, P.C., Forster, C.A., Rogers, R.R. & Monetta, A.M. (1993) "Primitive dinosaur skeleton from Argentina and the early evolution of Dinosauria" Nature, 361, 64-66.

Sereno, P.C., Martínez, R.N. & Alcober, O.A. (2013) "Osteology of Eoraptor lunensis (Dinosauria, Sauropodomorpha)" Journal of Vertebrate Paleontology, 32(6 - supplement, Memoir 12, "Basal sauropodomorphs and the vertebrate fossil record of the Ischigualasto Formation (Late Triassic: Carnian-Norian) of Argentina"), 83–179. doi:10.1080/02724634.2013.820113.

Mortimer, online: http://home.comcast.net/~eoraptor/Non-t ... orlunensis

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University

Tykoski, R.S (2005) "Anatomy, Ontogeny, and Phylogeny of Coelophysoid Theropods" Dysertacja doktorska, University of Texas