Gnathovorax

Do aktualizacji m.in. o Aureliano i in., 2022.

Autor:

Kamil Kamiński

---

Gnathovorax (gnatoworaks)
Długość	ok. 3 m
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Brazylia Rio Grande do Sul(formacja Santa Maria)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 233 Ma późny trias (środkowy karnik)
Systematyka	Dinosauria ?Saurischia ?Eusaurischia ??Theropoda Herrerasauria Herrerasauridae
Rekonstrukcja szkieletu. Źródło: Pacheto i in., 2019.

Wstęp

Gnathovorax to rodzaj mięsożernego dinozaura, żyjącego w późnym triasie na terenie dzisiejszej Brazylii. Był to jeden z najstarszych dinozaurów. Dzięki kompletnym i dobrze zachowanym szczątkom, stanowi on ważne źródło wiedzy na temat pierwszych przedstawicieli tej niezwykłej grupy zwierząt. Gnathovorax został nazwany i opisany w 2019 r. przez zespół paleontologów pod kierownictwem Cristiana Pacheto.

Etymologia

Nazwa Gnathovorax pochodzi od greckiego gnathos („szczęka”) oraz łacińskich voro („pożerać”) i ax („skłonny do”). Całość można tłumaczyć jako „szczęka skłonna do pożerania”. Epitet gatunkowy honoruje odkrywcę szczątków dr Sérgio Furtado Cabreirę.

Materiał kopalny

Rekonstrukcja czaszki. Autor: Maurissauro [1].

Holotyp (CAPPA/UFSM 0009) to niemal kompletny, częściowo artykułowany szkielet wraz z czaszką. Brakuje jedynie części obręczy barkowej i lewej kończyny przedniej, a także niektórych żeber.

Budowa i filogeneza

Gnathovorax był raczej niedużym mięsożercą. Ogólny plan budowy ciała był podobny jak u innych herrerazaurydów. Czaszka była dość niska i miała typowy dla tej grupy dinozaurów tępo zakończony pysk. Charakterystyczną cechą Gnathovorax była obecność tylko trzech zębów w kości przedszczękowej, podczas gdy Herrerasaurus miał ich cztery. Między kością przedszczękową a szczękową znajdował się dodatkowy, owalny otwór. W kościach szczękowych znajdowało się po 19 wydłużonych zębów, a w zębowych – 14. Były one zakrzywione do tyłu i bocznie spłaszczone, przypominające noże. Zęby szczękowe były piłkowane na obu krawędziach, a pozostałe – tylko z tyłu. Badanie wnętrza czaszki ujawniło stosunkowo prymitywną budowę tyłomózgowia.

Szyja składała się z 9 kręgów i była stosunkowo krótka, natomiast grzbietowy odcinek kręgosłupa liczył 16 kręgów. Kończyny przednie były dość krótkie i kończyły się wydłużonymi, pięciopalczastymi dłońmi. Palec czwarty i piąty były zredukowane. Tylne kończyny były zdecydowanie dłuższe, ale raczej nieprzystosowane do biegania, o czym świadczy udo dłuższe od podudzia i krótkie śródstopie.

Gnathovorax należał do rodziny Herrerasauridae. Wg autorów opisu, byli to bazalni przedstawiciele Saurischia. Istnieją jednak również inne poglądy na temat pozycji filogenetycznej herrerazaurydów (zob. Staurikosaurus#Filogeneza).

Spis gatunków

Gnathovorax	Pacheto, Muller, Langer, Pretto, Kerber i da Silva 2019
G. cabreirai	Pacheto, Muller, Langer, Pretto, Kerber i da Silva 2019

Bibliografia

Pacheco, C., Müller, R., Langer, M., Pretto, F., Kerber, L., da Silva, S.D. (2019).”Gnathovorax cabreirai: a new early dinosaur and the origin and initial radiation of predatory dinosaurs”. PeerJ. doi:10.7717/peerj.7963.