Hall Lake

Autor:	Michał Siedlecki
Korekta:	Maciej Ziegler

---

Formacja Hall Lake
Wiek	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 74 - ?72/69 (?<66) Ma późna kreda (? paleogen) (późny kampan - wczesny mastrycht [? paleocen])
Miejsce	USA - Nowy Meksyk
Leży pod	bazalty i osady aluwialne ze schyłku neogenu i czwartorzędu (większość), formacja Double Canyon
Leży nad	formacja Jose Creek
Miąższość	ok. 1 km
Klimat	zwrotnikowy ciepły suchy
Litologia	mułowce, piaskowce, "łupki"
Granica pomiędzy formacjami Hall Lake (powyżej laski) i Jose Creek (poniżej laski). Źródło: Lucas i in., 2019.
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Etypowa lokalizacja formacji Hall Lake\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"typowa lokalizacja formacji Hall Lake\n","link":"","lat":33.2000000000000028421709430404007434844970703125,"lon":-107.099999999999994315658113919198513031005859375,"icon":""}],"imageoverlays":null} }

Wstęp

Formacja Hall Lake to późnokredowa jednostka geologiczna położona na terenie stanu Nowy Meksyk w Stanach Zjednoczonych. Jest jedną ze słabiej poznanych formacji, których osady pochodzą z końca kredy z zachodniej części USA.

Etymologia

Nazwa omawianej jednostki geologicznej pochodzi od jeziora Hall (dzisiaj znanego pod nazwą jeziora Elephant Butte) znajdującego się w pobliżu odsłonięć formacji.

Geologia

Omawiana formacja należy do grupy McRae i jest środkową jednostką geologiczną, która ją tworzy (obok formacji Jose Creek oraz Double Canyon). Od dołu, formacja Hall Lake styka się z formacją Jose Creek, natomiast od góry w większości pokrywają ją bazalty oraz osady aluwialne pochodzące ze schyłku neogenu oraz czwartorzędu (częściowo styka się również z formacją Double Canyon). Większość skał omawianej formacji to różnokolorowe (czerwono-brązowe, brązowe, lekko zielonkawe) mułowce, ponadto formacje tworzą również piaskowce (zielone, niebieskie, fioletowe oraz rdzawo-szare) oraz bardzo rzadkie "łupki". Miąższość formacji wynosi prawdopodobnie ok. 1 km. Obecnie wiadomo, że jest to jedyna jednostka geologiczna w obrębie grupy McRae, w której osadach odkryto skamieniałości kręgowców (w pozostałych dwóch formacjach znaleziono tylko szczątki roślin). Główny poziom kościonośny znajduje się na głębokości 23-43 m nad podstawą formacji, zaś na głębokości ok. 140-150 m odkryto szczątki zauropodów. Wiek formacji szacowany jest na 74-66 Ma (późny kampan-mastrycht). Datowanie za pomocą rozpadu promieniotwórczego uran-ołów skał znajdujących się na głębokości 10 m od podstawy formacji wynosi 73,2 ± 0,7 Ma), nie jest jednak jasne, o ile późniejsze są wyższe osady (Dalman i in., 2024; wbrew twierdzeniu ww. autorów obecność edmontozaurynów nie pozwala na zawężenie, Edmontosaurus regalis datowany jest na 72,2-71,5 Ma, przy czym nie jest jasne, czy i na ile dolna granica sięga wstecz [Eberth i Kamo, 2020]).

Historia badań

Omawiana jednostka geologiczna została nazwana w 1953 roku przez Bushnella jako ogniwo Hall Lake formacji McRae (w 2019 roku zespół paleontologów i geologów pod kierownictwem Lucasa podniósł rangę formacji McRae do grupy geologicznej, a jej ogniwa do rangi formacji), jednak już na początku XX wieku znaleziono pierwsze skamieniałości. Od tej pory prowadzono tam kilka prac wykopaliskowych, które zaowocowały w rzadkich nowych znaleziskach. Niestety, bazalty oraz aluwia pokrywające większość tej formacji utrudnia wykopaliska na jej terenie.

Paleofauna i paleośrodowisko

Nazwane dinozaury z formacji Hall Lake. Autor: Nicholas Longrich. [1].

Fauna formacji Hall Lake pozostaje dość słabo poznana, jednak wykazuje podobieństwa do nieco późniejszych faun żyjących na terenie południowej Laramidii. Najczęstszymi dużymi roślinożercami były ceratopsydy z grupy Chasmosaurinae oraz hadrozaurydy, prawdopodobnie zaurolofiny. Rzadszymi roślinożercami były wielkie zauropody z grupy tytanozaurów oraz ankylozaury. Drapieżnikami szczytowymi ówczesnego ekosystemu były tyranozaurydy. W rzekach żyły natomiast mniejsze drapieżniki, krokodyle i ziemnowodnej żółwie. Cała ta menażeria żyła na błotnistej równinie zalewowej, w strefie ciepłego i stosunkowo suchego kilmatu.

Dinozaury

Dinozaury
Takson	Stanowisko	Materiał kopalny	Komentarz	Źródło	Grafika
cf. Alamosaurus sp.	? (wyższe warstwy)	NMMNH P-10789 (wcześniej TKM007) - niekompletna prawa kość ramienna	Prawdopodobnie jest to Alamosaurus sanjuanensis, nowy gatunek w obrębie tego rodzaju lub jego bliskiego krewniaka	Lozinsky i in., 1984; Dalman i in., 2022
Sierraceratops turneri	Elephant Butte	NMMNH P-76870 - niekompletna czaszka oraz fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy, prawdopodobnie należący do osobnika dorastającego	Duży chasmozauryn blisko spokrewniony z brawoceratopsem oraz koahuilaceratopsem. Pierwotnie opisany jako Torosaurus.	Dalman i in., 2022
Tyrannosaurus mcraeensis	Elephant Butte	NMMNH P-3698 - niekompletna czaszka oraz szewrony	Prawdopodobnie najstarszy gatunek tyranozaura lub kolejny okaz T. rex. Wcześniej opisany jako T. rex lub cf. Tyrannosaurus sp.	Dalman i in., 2024
Niezidentyfikowany ankylozaur	?	TKM011 - piramidalny fragment kości	Niediagnostyczny takson, podobny do osteodermy ankylozaura z Kirtland (UNM-FKK-001P).	Lozinsky i in., 1984
Niezidentyfikowane (?e ceratopsyd (?y)	Elephant Butte	TKM002 - kość krucza i TKM020 - fragment kryzy	Niediagnostyczny (?e) takson (?y), prawdopodobnie chasmozauryna (?ów).	Lozinsky i in., 1984, Dalman i in., 2022
Niezidentyfikowany hadrozauryd	?	NMMNH P-91032 - kość udowa	Niediagnostyczny duży takson ?zaurolofina, podobnego do edmontozaura oraz "sabinazaury".	Lucas i in., 2019; Dalman i in., 2024
Niezidentyfikowany zauropod	?	TKM009 - niekompletna lewa kość ramieniowa	Niediagnostyczny, masywny takson, prawdopodobnie tytanozaura. Możliwe, że był to bliski krewniak alamozaura.	Lozinsky i in., 1984
Niezidentyfikowany triceratopsyn	2 km od Elephant Butte	USNM 2437 - dwa trzony kręgów ogonowych	Niediagnostyczny, masywny takson. Wcześniej zaklasyfikowany jako Triceratops sp.	Lozinsky i in., 1984; Lucas i in., 2019; Dalman i in., 2022
Niezidentyfikowany ?tyranozauryd	?	TKM001 - trzon kręgu grzbietowego	Niezidentyfikowany teropod, być może tyranozauryd.	Lozinsky i in., 1984

Inne gady

Oprócz dinozaurów, znaleziono zęby krokodyli oraz fragmenty pancerzy żółwi, z których część została zaklasyfikowana jako pozostałości ziemnowodnych żółwi z rodziny Bothremydidae oraz z rodzaju Compsemys (wskaźniki biostratygraficzne). Wszystkie wspomniane skamieniałości prawdopodobnie pochodzą ze stanowiska Elephant Butte (Lucas i in., 2017).

Paleoflora i ichnoskamieniałości

Jedyną skamieniałością rośliny znalezioną na terenie tej formacji to skamieniałe drewno ze stanowiska Elephant Butte, należące do niezidentyfikowanej rośliny naczyniowej. Ponadto 100 m powyżej podstawy formacji odkryto ślad drążenia nory bezkręgowca w piaskowcu, należący do ichnorodzaju Taenidium (Lucas i in., 2019).

Bibliografia

Eberth, D.A., Kamo, S.L. (2020) "High-precision U–Pb CA–ID–TIMS dating and chronostratigraphy of the dinosaur-rich Horseshoe Canyon Formation (Upper Cretaceous, Campanian–Maastrichtian), Red Deer River valley, Alberta, Canada" Canadian Journal of Earth Sciences, 57 (10), 1220-1237. [doi:10.1139/cjes-2019-0019]

Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Longrich, N.R. (2022) "Sierraceratops turneri, a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico" Cretaceous Research, 130: 105034. [2]

Dalman, S.G., Loewen, M.A., Pyron, R.A., Jasinski, S.E., Malinzak, D.E., Lucas, S.G., Fiorillo, A.R., Currie, P.J., Longrich, N.R. (2024). "A giant tyrannosaur from the Campanian–Maastrichtian of southern North America and the evolution of tyrannosaurid gigantism". Scientific Reports. [3]

Lozinsky, R.P., Hunt, A.P., Wolberg, D.L. Lucas, S,G. (1984). "Late Cretaceous (Lancian) dinosaurs from the McRae Formation, Sierra County, New Mexico". New Mexico Geology. 6 (4): 72–77. [4]

Lucas, S.G., Dalman, S., Lichtig, A.J., Elrick, S., Nelson, W.J., Krainer, K. (2017). "Stratigraphy and Age of the Dinosaur-Dominated Fossil Assemblage of the Upper Cretaceous Hall Lake Member of the Mcrae Formation, Sierra County, New Mexico". New Mexico Geological Society Annual Spring Meeting. New Mexico Geological Society, 2017 Annual Spring Meeting, Proceedings Volume, Theme: "Uranium in New Mexico: The Resource and the Legacy". [5]

Lucas, S.G., Nelson, W.J., Krainer, K., Elrick, S.D. (2019). "The Cretaceous System in central Sierra County, New Mexico" (PDF). New Mexico Geology. 41 (1): 3–39. [6]