Sinornithosaurus
| Autor: | Korekta: |
| Tomasz Sokołowski | Krzysztof Lichota |
| Graciliraptor (graciliraptor) | |
|---|---|
| Długość: | 0,7-1,5 m |
| Masa: | 0,6-5 kg |
| Miejsce występowania: | Chiny - prowincja Liaoning |
| Czas występowania | 130-121 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
| |
Wstęp
Sinornithosaurus to rodzaj małego dromeozauryda, który żył podczas wczesnej kredy na terenach obecnych północno-wschodnich Chin. Z początku nie spowodował zbyt dużego zamieszania, ponieważ do 1999 roku znano już cztery dinozaury pokryte pióropodobnym tworem. Jest jednym z kilku dinozaurów, u którego udało się stwierdzić kolory upierzenia - był w niektórych miejscach ciemno ubarwiony (szaro-czarny) a w innych jaśniejszy (brązowo-pomarańczowy lub nawet żółty); zob. też artykuł o barwach piór sprzed milionów lat.
Materiał kopalny
Holotyp, oznaczony numerem IVPP V12811 odkryto w okolicy wioski Sihetun w niższych osadach formacji Yixian w zachodniej części prowincji Liaoning, obok szkieletów innych upierzonych dinozaurów, takich jak Protarchaeopteryx, Sinosauropteryx, Caudipteryx i Beipiaosaurus. Obecnie znajduje się w zbiorach Instytutu Paleontologii Kręgowców i Paleoantropologii w Pekinie.
Inny osobnik, NGMC-91 ("Dave"), odkryty 130 km od pierwszego w kamieniołomie Fanzhangzi w pobliżu miasta Lingyuan, był młodociany. Prawdopodobnie nie należał jednak do omawianego rodzaju. Jednak podczas wydobywania okaz ten, choć i tak słabo zachowany, został roztrzaskany. Dlatego Qiang i inni (2001) uznali go za niediagnostycznego. Obecnie zrekonstruowana płyta łupkowa z szkieletem znajduje się w zbiorze Chińskiego Narodowego Muzeum Geologicznego. Co ciekawe blisko stopy okazu NGMC-91 zachowała się ryba z rodzaju Lycoptera.
Trzeci okaz D2140 został opisany w 2004 roku, jako nowy gatunek.
Budowa
Anatomia
Sinornitozaur posiada zarówno zaawansowane jak i plezjomorficzne cechy dromeozaurydów. Czaszka i kość ramienna są podobne do tych u Archaeopteryx i innych Avialae. Wskazuje to, że bazalne dromeozaurydy są bardziej podobne do ptaków niż te zaawansowane, bo zachowały więcej cech przodków swoich i ptaków.
Opierzenie
U okazu IVPP V12811 zaobserwowano obecność dwóch różnych typów piór. Bardziej bazalne formy spod ramienia przypominają raczej rozszczepiony u podstawy włos, jednak te z okolicy głowy posiadają już trzonki do których przyczepione są pojedyncze włókna. Brakuje im jednak haczyków na końcach włókien, dzięki którym obecne pióra nie są poplątane i przypominają "ostrze". W niepewnym okazie NGMC-91 "pióropodobne" owłosienie jest obecnej na całym ciele od szczytu głowy, poprzez tors i kończyny po długi ogon, podobnie jak u Archaeopteryx.
Klasyfikacja i gatunki
Choć autorzy opisu uznali Sinornithosaurus za najbazalniejszego członka kladu Dromaeosauridae, grupy szybkich drapieżników posiadających sierpowate szpony na tylnych kończynach, do której należą również Deinonychus, Velociraptor i Dromaeosaurus, to obecnie wiadomo, że mógł być bardziej zaawansowanym mikroraptorem. Obecność piór u sinornitozaura, jak i innych dromeozaurydów, takich jak Microraptor i Rahonavis wskazuje na to, że późniejsze formy mogły być także upierzone.
Obecnie znane są dwa gatunki: S. millenii z 1999 roku i S. haoiana z 2004 roku. Mniejszy od nich "Dave" (NGMC-91) może reprezentować trzeci gatunek lub okaz młodzieńczy któregoś z powyższych, jednak obecnie sądzi się, że to inny rodzaj lub gatunek Microraptor.
Jadowity Sinornithosaurus?
Gong i in. (2010) stwierdzili, że Sinornithosaurus był jadowity i polował głównie na ptaki oraz inne małe zwierzęta. Dowody na używanie przez niego trucizny do polowania to:
- długie zęby. Jednak - jak twierdzą sami autorzy - nie były aż tak długie za życia zwierzęcia. Wyglądają raczej, jakby wypadły z zębodołów, co jest częstym zjawiskiem u teropodów.
- rowki na zębach, przeważnie spotykane u zwierząt jadowitych. Jednak mają je też - i to znacznie głębsze - mandryle. Inne teropody mają podobne wgłębienia, które interpretowano jako pomocne przy wyciąganiu zęba z przebitego ciała - podobnie jak wyżłobienie na powierzchni bagnetów. Wiele teropodów ma węższe i liczniejsze rowki - Ceratosaurus, Paronychodon i spinozaurydy. Większe na Orkoraptor.
- obecność wgłębienia pod oknem przedoczodołowym z wieloma dużymi otworami, w którym miał znajdować się gruczoł jadowy. Jednak zdjęcia załączone w publikacji nie wskazują na istnienie takiej struktury. Hipoteza ta została ostro skrytykowana w publikacji Gianechiniego i in. (2010).
Etymologia
Nazwa Sinornithosaurus oznacza "chińską ptasią jaszczurkę", zaś epitet gatunku typowego nawiązuje do roku 2000, czyli zakończenia drugiego tysiąclecia naszej ery. Natomiast haoiana pochodzi od nazwiska Hao.
Spis gatunków
| Sinornithosaurus | Xu, Wang i Wu, 1999 | ||
|---|---|---|---|
| S. millenii | Xu, Wang i Wu, 1999 | ||
| S. haoiana | Liu, Ji, Tang i Gao, 2004 | ||
| S. lujiatunensis | (Xu i Wang, 2004) Paul, 2010 | = Graciliraptor lujiatunensis | Xu i Wang, 2004 |
Bibliografia
http://home.comcast.net/~eoraptor/Dromaeosaurs.htm#Shanagashile
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
