Leaellynasaura
Do sprawdzenia (m.in. materiał kopalny).
| Autor: | Sebastian Oziemski |
| Korekta: | Adrian Sztuba |
| Leaellynasaura (lielynazaura) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | ok. 1-2 m | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | Australia | ||||
| Czas |
ok. 130-100 Ma wczesna kreda (barrem - alb) | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Rekonstrukcja Leaellynasaura. Autor: Nobu Tamura[3].
Porównanie wielkości Leaellynasaura i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Leaellynasaura to dwunożny dinozaur ptasiomiedniczny (konkretniej - przedstawiciel Neornithischia) którego skamieniałości odkryto na południu dzisiejszej Australii.
Etymologia
Nazwa rodzajowa tego dinozaura została nadana przez Thomasa Richa oraz Patricię Vickers-Rich na cześć ich córki Leaellyn, która pomagała w szukaniu skamieniałości.
Materiał kopalny
Holotyp - P185991 - to niekompletna, artykułowana czaszka. Część badaczy zaliczało do tego rodzaju także kilka innych okazów, które odkryto wraz z holotypem. Uznawano nawet, że mogły należeć do tego samego osobnika, co holotyp. Były to okazy P185990 (górna część czaszki) i P185992/P185993 (częściowy szkielet pozaczaszkowy). Być może jednak wcale nie są to szczątki Leaellynasaura, na co wskazują badania Matthewa Herna i Stevena Salisburya (Herne i Salisbury, 2016). To dlatego, że w miejscu odkrycia tych szkieletów zatrzymywały się ciała dinozaurów, które były transportowane przez rzekę. Mogły one przynależeć do wielu dinozaurów - oprócz holotypu lielynazaury i kości mogących być częścią tego samego osobnika odnaleziono kości nieco większego ornitopoda - P186047. Jest więc prawdopodobne, że także część pozostałych kości należy do innego okazu niż holotyp, być może nawet do innego rodzaju dinozaura. Wcześniej uważano, że woda znajdująca się tam była znacznie spokojniejsza, a bliskość tych kości miała wskazywać na to, że stanowiły one szczątki tego samego osobnika.
Znane są także izolowane kości z formacji Wonthaggi przypisane do Leaellynasaura sp. Być może do tego rodzaju należy także wcześniej wspomniany okaz P186047 (Poropat i in., 2018), choć niektórzy badacze (np. Woodward i Rich, 2018) nie zaliczają go od żadnego znanego rodzaju.
Budowa i paleobiologia
Australia we wczesnej kredzie znacznie różniła się od tej jaką znamy obecnie. Znajdowała się wówczas bliżej bieguna południowego, stąd każdego roku występowała tam noc polarna trwająca kilka miesięcy. Dinozaury tam żyjące, jak Leaellynasaura, musiały być więc dobrze przystosowane do życia w długotrwałych okresach ciemności. I faktycznie - u okazu P185990 budowa oczodołów oraz okolic czaszki związanych z płatami czołowymi wskazuje na to, że ten dinozaur posiadał bardzo dobry wzrok - zmysł bardzo przydatny podczas długich nocy polarnych.
U okazu P185992/P185993 zachował się ogon. Było on bardzo długi - składał się z ponad 70 kręgów, przez co był ok. 3 razy dłuższy niż reszta jego ciała, czyli 13 razy dłuższy niż jego kość udowa. Miał więc proporcjonalnie jeden z najdłuższych ogonów wśród dinozaurów ptasiomiednicznych. Mimo to nie występowały w jego obrębie skostniałe ścięgna, które mogłyby usztywnić ogon. Takie ścięgna występowały jedynie przy kręgach piersiowych.
Okaz P186047, który być może należy do tego rodzaju, jest dość interesujący. Mianowicie lewa kość piszczelowa nosi ślady paleopatologii - zapalenie kości i szpiku (łac. osteomyelitis). Przyczyną infekcji mogło być złamanie. Była to pierwsza kość dinozaura z Australii, u którego opisano paleopatologię kości.
Klasyfikacja i taksonomia
Nie ma zgody co do pozycji lielynazaury w obrębie Ornithischia - może być bazalnym iguanodontem, bazalnym ornitopodem, lub bardziej bazalnym Neornithischia (Boyd, 2015).
Zazwyczaj zalicza się do niej jeden gatunek (L. amicagraphica), choć Herne w swojej pracy doktorskiej (Herne, 2013) uznał Atlascopcosaurus loadsi za drugi gatunek Leaellynasaura - L. loadsi.
Spis gatunków
| Leaellynasaura | Rich i Rich, 1989 | |
| L. amicagraphica | Rich i Rich, 1989 | |
| L. loadsi ?? | (Rich i Rich, 1989) Herne, 2013 | = Atlascopcosaurus loadsi |
Bibliografia
Boy, C.A. (2015). "The systematic relationships and biogeographic history of ornithischian dinosaurs". PeerJ. 3 (e1523): e1523. doi:10.7717/peerj.1523. PMC 4690359. PMID 26713260.
Herne, M.C. (2013). "Anatomy, systematics and phylogenetic relationships of the Early Cretaceous ornithopod dinosaurs of the Australian-Antarctic rift system". Praca doktorska, School of Biological Sciences, The University of Queensland. [abstrakt]
Herne, M.C., Tait, A.M., Salitsbury, S.W. (2016). "Sedimentological reappraisal of the Leaellynasaura amicagraphica (Dinosauria, Ornithopoda) holotype locality in the Lower Cretaceous of Victoria, Australia, with taphonomic implications for the taxon". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 71 [4]
Poropat, S.F, Martin, S.K, Tosolini, A-M., Wagstaff, B.E., Bean, L.B., Kear, B.P., Vickers-Rich, P. & Rich, T.H. (2018). "Early Cretaceous polar biotas of Victoria, southeastern Australia—an overview of research to date". Alcheringa: An Australasian Journal of Palaeontology. [5]
Rich, T.H., Galton, P.M & Vickers-Rich, P. (2010). "The holotype individual of the ornithopod dinosaur Leaellynasaura amicagraphica Rich & Rich, 1989 (late Early Cretaceous, Victoria, Australia)". Alcheringa An Australasian Journal of Palaeontology 34(3):385-396. DOI: 10.1080/03115518.2010.489404
Sharp, A.C, Regalado-Fernandez, O.R., Siu, K., Rich, T.H. (2017). "Revealing the skeleton of the polar dinosaur Leaellynasaura amicagraphica using synchrotron computed tomography". Society of Vertebrate Paleontology (SVP) 77th Annual Meeting. DOI: 10.13140/RG.2.2.25696.79363
Woodward, H.N., Rich, T.H. & Vickers-Rich, P. (2018). "The bone microstructure of polar "hypsilophodontid" dinosaurs from Victoria, Australia". Scientific Reportsvolume 8, Article number: 1162 (2018). DOI: 10.1038/s41598-018-19362-6
