Astrodon
| Autor: |
| Marcin Szermański |
| Astrodon (astrodont) | |
|---|---|
| Długość: | 15 (22?) m |
| Masa: | ? t |
| Miejsce występowania: | USA (?Kolumbia, Maryland, ?Teksas, Utah)
?Afryka, ?Europa (Wielka Brytania) |
| Czas występowania | 125-99,6 Ma
wczesna kreda (apt – alb) |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja astrodona. Autor: Dmitry Bogdanov. | |
Wstęp
Astrodont to jeden z pierwszych opisanych dinozaurów nie tylko w Stanach Zjednoczonych, ale i na świecie w ogóle. Był to prawdopodobnie średnich rozmiarów zauropod, należący do Titanosauriformes. Żył we wczesnej kredzie, jakieś 125-99,6 milionów lat temu.
Materiał kopalny
Syntyp A. johnsoni YPM 798 to ząb i cienka pozostałość po kolejnym zębie.
Pozostałe szczątki pochodzą z przypisywanego do niego Pleurocoelus. Niektóre kości opisane przez Marsha (1888) i Lulla (1911) zostały zniszczone. Inne, jak mała kość udowa (USNM 2263) zaginęły. Niektóre pozostałe:
P. nanus (typowy materiał obejmuje trzony czterech kręgów z różnych części ciała).
P. altus (materiał typowy to kość piszczelowa i strzałkowa).
P. valdensis - opisany jedynie na podstawie zębów, obecnie obejmuje także kręgi grzbietowe i ogonowe z angielskich warstw Wealden na wyspie Wight w hrabstwie East Sussex.
Lokalizacja szczątków
Astrodont znany jest z kilku stanów USA. Pierwsze jego szczątki odnaleziono w stanie Maryland niedaleko Bladensburga w pokładach formacji Arundel. Prócz w miarę pewnych znalezisk przypisanych do niepewnego rodzaju Astrodon czasami wyróżnia się także niepewne znaleziska w Oklahomie (USA), w Nigerze i RPA (Afryka). Znaleziska te opisuje się jako Astrodon sp. i zapewne należą do innych dinozaurów. Niektóre gatunki pleurocela (uznawanego za synonim astrodonta) znane są z Afryki i Europy (Wielka Brytania), ale wydaje się logiczne, że reprezentują one inne taksony.
Taksonomia i pozycja systematyczna
Astrodon to rodzaj zauropoda o niepewnym statusie taksonomicznym i o zawiłej systematyce. Figuruje jako przedstawiciel Titanosauriformes o nie do końca znanej szczegółowej systematyce (incertae sedis). Przez niektórych (Upchurch i in., 2004; Weishampel, 2006) jest uważany za nomen dubium (rodzaj wątpliwy/nieważny). Bywa także uważany za synonim innego zauropoda – mianowicie Pleurocoelus, opisanego w 1888 roku przez Marsha. Co ciekawe, astrodont został opisany parę dekad wcześniej, mimo to bardzo często błędnie figuruje on jako młodszy, a nie starszy (ważny) synonim. Sprawę tę poruszył Gilmore (1921) oraz Carpenter i Tidwell (2005) uważając, że to astrodont jest ważny z taksonomicznego punktu widzenia, zamieniając tym samym Astrodon i Pleurocoelus miejscami. Gatunek typowy A. johnsoni może zatem być uważany za ważny, natomiast pozostałe gatunki zostały przypisane do innych dinozaurów (niekoniecznie zauropodów), jako ich młodsze synonimy. Autorzy ci uznali, że cały zauropodowy materiał z formacji Arundel należy do jednego gatunku - A. johnsoni, uważanego przez nich za synonim P. nanus i P. altus. Na podstawie przypisanego materiały zaproponowali dla A. johnsoni aż 10 autapomorfii.
D’Emic (2013) zauważył jednak że żadna z zaproponowanych przez Carpentera i Tidwella autapomorfii nie dotyczy zębów czy tylnych kończyn, które są holotypami A. johnsoni i P. altus, nie można więc na ich podstawie zaliczyć dodatkowego materiału do tych gatunków. Ponadto syntypy P. nanus nie wykazują żadnych cech diagnostycznych, w związku z czym wszystkie trzy taksony powinny być uznane za nomina dubia.
Ciekawostki
Gdyby Johnson (1859) od razu ustanowił nazwę gatunkową, to astrodont z taksonomicznego punktu widzenia byłby drugim opisanym w Stanach Zjednoczonym gatunkiem dinozaura.
Zauropod ten "wystąpił" w powieści Roberta Bakkera pt. "Raptor Red" z 1995 roku, która opowiadała o życiu kredowych dinozaurów.
Astrodont został ustanowiony w 1998 roku dinozaurem stanu Maryland.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Astrodon znaczy "gwiezdny ząb" i odnosi się zapewne do morfologii zęba odnalezionego osobnika. Epitet gatunkowy johnsoni nadał Joseph Leidy w 1865 roku i honoruje on Johnsona, który dał nazwę rodzajową temu zauropodowi w 1859 roku . W 2023 r. McDavid i Perkins wykazali, że nazwa nadana przez Johnsona była nieważna z powodu niespełnienia kryteriów formalnych przez jego publikację. Dlatego za prawdziwego pierwszego autora nazwy Astrodon powinno się uważać Leidy'ego.
Spis gatunków
| Astrodon | Leidy, 1859 | nomen dubium ? | |
|---|---|---|---|
| = "Astrodontaurus" | Johnston, 1858 vide Kranz, 2004 | nomen nudum | |
| = ?Pleurocoelus | Marsh, 1888 | ||
| A. johnsoni | Leidy, 1865 | nomen dubium ? | |
| = A. johnstoni | Leidy, 1865 | ||
| = ?Pleurocoelus altus | Marsh, 1888 | ||
| = ?Pleurocoelus nanus | Marsh, 1888 | ||
| = ?Pleurocoelus montanus | Marsh, 1896 | ||
| = A. altus | Gilmore, 1921 | ||
| "A." valdensis | = Pelorosaurus conybearei | Melville, 1849 | |
| ?= Pleurocoelus valdensis | Lydekker, 1889 | nomen dubium | |
| A. pusillus | Lapparent i Zbyszewski, 1957 | = Dacentrurus armatus | (Owen, 1875) Lucas, 1902 |
Bibliografia
Carpenter, K. & Tidwell, V. (2005) Reassessment of the Early Cretaceous Sauropod Astrodon johnsoni Leidy, 1865 (Titanosauriformes). Thunder - Lizards, the Sauropodomorph Dinosaurs. Tidwell V., Carpenter K. Part One, sauropods old and new, 78-114.
d'Emic, M.D. (2013) Revision of the sauropod dinosaurs of the Lower Cretaceous Trinity Group, southern USA, with the description of a new genus". Journal of Systematic Palaeontology. 11 (6): 707–726. doi:10.1080/14772019.2012.667446.
McDavid, S.N. & Perkins, J. (2023) "The authorship of Astrodon (Dinosauria, Sauropoda): Leidy, 1865, not Johnston, 1859.," The Bulletin of Zoological Nomenclature 80(1), 109-111. [[1]].
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide To Dinosaurs"
Upchurch, P., Barrett, P.M. & Dodson, P. (2004) Sauropoda. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.
http://paleodb.org/cgi-bin/bridge.pl?a=checkTaxonInfo&taxon_no=38674&is_real_user=1
