Clasmodosaurus
| Autor: | Michał Siedlecki |
| Clasmodosaurus (klasmodozaur) | |
|---|---|
| Długość | 7,6 m [1] |
| Wysokość | 1,8 m (w ramionach) [1] |
| Masa | 900 kg [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Argentyna Prowincja Santa Cruz |
| Czas |
ok. ?96 - ?70 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja głowy bonitazaury. Klasmodozaur mógł wyglądać podobnie. Autor: IJReid. [1] | |
Wstęp
Clasmodosaurus to bardzo słabo poznany rodzaj zauropoda żyjącego na terenie dzisiejszej Argentyny w epoce późnej kredy. Znany jest wyłącznie z zębów o bardzo charakterystycznej budowie.
Etymologia
Nazwa rodzajowa oznacza z starożytnej greki "jaszczura o fragmentarycznych zębach" co odnosi się do niekompletnego stanu zachowania zębów tego dinozaura. Epitet gatunkowy oznacza z łaciny "łyżkę", gdyż wspomniane zęby miały łyżkowaty kształt.
Materiał kopalny
Syntyp (MACN A-10984) to trzy niekompletnie zachowane zęby pochodzące z prywatnej kolekcji argentyńskiego paleontologa Fiorentina Ameghina. Friedrich von Huene sądził, że zęby te pochodzą zcenomańskiej formacji Bajo Barreal (von Huene, 1929), Jaime Powell sądził, że z mastrychckiej formacji Cardiel, natomiast Federico Agnolíin uważa, że pochodzą one ze środkowej części cenomańskiej formacji Mata Amarilla (Agnolín i in., 2024).
Materiał przypisany to okaz MACN A-S/N - izolowany czubek zęba przypisany przez Ameghina do tego gatunku zauropoda znaleziony w osadach stanowiska "Lago Viedma" (możliwe, że należących do formacji Cerro Fortaleza, której osady datuję się na środkowy kampan - wczesny mastrycht) oraz MPM-PV 23354 - 2 niekompletne zęby z formacji Cerro Fortaleza (Agnolín i in., 2024).
Historia i ważność taksonu
Pierwsze szczątki klasmodozaura zostały opisane przez Fiorentina Ameghina w 1898 roku. Uznał go za przedstawiciela zauropodów znanego wyłącznie z zębów. Owym zębom ponownie przyjrzał się niemiecki paleontolog Friedrich von Huene. Zauważył on ich charakterystyczną budowę - szerokie, wydłużone ku korzeniowi, korzeń i korona z licznymi grzebieniami i rowkami tworzącymi przekrój poprzeczny w kształcie sześciokąta. Uznał go jednak za teropoda będącego członkiem grupy celurozaura (w tradycyjnym rozumieniu tej grupy) bądź będącego młodszym synonimem Loncosaurus (rodzaju obecnie uznawanego za wątpliwy takson ornitopoda, a w pierwszej połowie XX wieku uznawanego za przedstawiciela tradycyjnie rozumianych karnozaurów). Wspomniana interpretacja tego rodzaju trwała do 1986 roku, kiedy argentyński paleontolog Jaime Powell stwierdził, iż Clasmodosaurus to wątpliwy rodzaj zauropoda prawdopodobnie należący do grupy tytanozaurów, a potem uwzględnił swą uwagę w swej książce o południowoamerykańskich przedstawicielach tego kladu (Powell, 2003). Zdanie to podtrzymano w drugiej edycji książki "The Dinosauria" (Upchurch, Barret i Dodson, 2004). W 2011 roku zauważono, że tytanozaur bonitazaura ma stosunkowo podobne, ale mniejsze i z mniej wyrazistymi rowkami niż u klasmodozaura, zęby (Gallina i Apesteguía, 2011). Agnolín wraz ze współpracownikami uznali klasmodozaura za takson potencjalnie ważny ze względu na wyjątkową budowę zębów, oraz zwrócili uwagę na podobieństwo zębów tego rodzaju z zębami przedstawicieli kladu Diamantinasauria, którego przedstawiciel (sarmientozaur) żył na terenie dzisiejszej Argentyny na przełomie cenomanu i turonu (Agnolín i in., 2024). Niestety z uwagi na fragmentaryczność taksonu, niepewność co do pochodzenia i wieku oryginalnych szczątków klasmodozaura i stosunkowo szeroki zasięg czasowy występowania tego taksonu nie można wykluczyć, że wszystkie okazy przypisywane do tego taksonu należą tak naprawdę do innych rodzajów, być może spokrewnionych z bonitazaurą lub diamantinozaurami (komentarz własny).
Spis gatunków
| Clasmodosaurus | Ameghino, 1898 | ?nomen dubium |
| = Clasmodon | Ameghino, 1898 | |
| = Clasmadosaurus | Rozhdestvensky i Tatarinov, 1964 | |
| = Clasmosaurus | Romer, 1966 | |
| C. spatula | Ameghino, 1898 | ?nomen dubium |
| = Clasmodon spatula | Ameghino, 1898 |
Bibliografia
Agnolín, F. L.; Álvarez Herrera, G.; Rolando, M. A.; Motta, M.; Rozadilla, S.; Verdiquio, L.; D'Angelo, J. S.; Moyano-Paz, D.; Varela, A. N.; Sterli, J.; Bogan, S.; Miner, S.; Moreno R., Ana; Muñoz, G.; Isasi, M. P.; Novas, F. E. (2024). "Fossil vertebrates from the Cerro Fortaleza Formation (Upper Cretaceous), Santa Cruz Province, Argentina". Cretaceous Research. 154. 105735 https://doi.org/10.1016%2Fj.cretres.2023.105735
Ford (online) [2]
von Huene F. 1929. Los Saurisquios y ornithisquios del Cretaceo Argentino. Anales del Museo de la Plata.
Powell J. E. 2003. Revision of South American titanosaurid dinosaurs: palaeobiological, palaeobiogeographical and phylogenetic aspects. Records of the Queen Victoria Museum 111:1–173. [[3]]
Upchurch, P.; Barrett, P. M.; Dodson, P. (2004). "Sauropoda". In Weishampel, D. B.; Dodson, P.; Osmólska, H. (red.). The Dinosauria (2. edycja). pp. 259–322
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press.
- ↑ Większość źródeł ( w tym internetowych) podaje za miejsce znalezienia skamieniałości formacje Bajo Barreal i Cardiel (ta druga pochodząca z mastrychtu)
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bonitasaura_head.jpg){kind=link}