Dyoplosaurus
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Dyoplosaurus (dyoplozaur) | |
|---|---|
| Długość | 7 m |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Kanada – Alberta |
| Czas |
ok. 76,5-75,8 Ma[1] |
| Systematyka | Dinosauria |
 Miednica i ogon dyoplozaura. Źródło: Arbour i in., 2009. [2] | |
Wstęp
Dyoplosaurus to duży ankylozaur z późnej kredy Ameryki Północnej. Został nazwany i opisany jeszcze w okresie międzywojennym, jednak przez kilka dziesięcioleci uważano go za synonim pokrewnego euoplocefala. Dopiero w 2009 r. ponownie uznano go za ważny rodzaj.
Materiał kopalny
Holotyp (ROM 784) to fragmentaryczna czaszka, kompletny ogon wraz z maczugą, żebra, niekompletna miednica, prawie kompletna lewą kończynę tylną, fragmenty kończyn przednich i osteodermy, a także odciski skóry (Arbour i in., 2009).
Materiał przypisany to okaz UALVP 47273 (fragment maczugi ogonowej) (Arbour i Currie, 2015).
Etymologia
Nazwa Dyoplosaurus oznacza „podwójnie opancerzony jaszczur”. Pochodzi ona od greckich słów dyo („dwa”), hoplon („broń”, „tarcza”) oraz sauros („jaszczur”, „gad”).
Historia odkryć i badań
Dyoplosaurus został nazwany i opisany w 1924 r. przez kanadyjskiego paleontologa Williama Parksa. W 1971 r. Walter Coombs zsynonimizował go z euoplocefalem, podobnie jak Anodontosaurus i Scolosaurus. Później niektórzy naukowcy (np. Penkalski, 2001) wyrażali swoje wątpliwości co do poprawności takiej interpretacji. Jednak dopiero w 2009 r. Victoria Arbour i współpracownicy wyraźnie postulowali odrębność dyoplozaura. Później Arbour podtrzymała swoje wnioski w kolejnych pracach, opublikowanych wraz z Philipem Currie w 2013 i 2015 r.
Budowa
Dyoplosaurus nie odbiegał za bardzo wyglądem od swojego krewniaka euoplocefala. Tak jak on był masywnym, czworonożnym roślinożercą o niskim i szerokim ciele, pokrytym kostnymi tarczami i guzami. Czaszka zachowała się jedynie fragmentarycznie i jest praktycznie nieodróżnialna od czaszki Euoplocephalus. Dlatego rozróżnienie tych dwóch rodzajów jest możliwe tylko na podstawie szkieletu pozaczaszkowego. Widoczne rozbieżności pomiędzy Dyoplosaurus a innymi ankylozaurami dotyczą budowy miednicy, kręgów krzyżowych i ogonowych oraz pazurów (Arbour i in., 2009). Te ostatnie miały u dyoplozaura trójkątny kształt. Żebra w okolicy krzyżowej były skierowanie przednio-bocznie, inaczej niż u Euoplocephalus, Anodontosaurus i Scolosaurus. Ponadto od tego ostatniego Dyoplosaurus różnił się proporcjonalnie krótszym wyrostkiem zapanewkowym (ang. postacetabular process) kości biodrowej oraz budową osteoderm na ogonie.
Liczne zachowane osteodermy i odciski skóry umożliwiły częściowe odtworzenie schematu opancerzenia dyoplozaura. Tarczki kostne były w różnym stopniu pomarszczone i mierzyły między 8-28 cm długości, 5-15 cm szerokości i 3-15 cm wysokości. Obszar miednicy pokrywały owalne lub okrągłe osteodermy ze zwróconym do tyłu wierzchołkiem. W okolicy ogona stawały się one okrągłe i stożkowate i były rozmieszczone w trzech poprzecznych pasach po cztery w każdym. Odciski skóry z okolicy piersiowej wskazują na występowanie mozaiki małych (0,5-1 cm średnicy), kanciastych lub niemal okrągłych osteoderm. Maczuga ogonowa składała się z dwóch dużych bocznych płyt i wielu mniejszych, tworzących jej tylną część (Arbour i in., 2009). Maczuga w widoku górnym miała wydłużony, owalny kształt, będąc dłuższa niż szersza, w przeciwieństwie do Euoplocephalus, Anodontosaurus i Scolosaurus (Arbour i Currie, 2013).
Spis gatunków
| Dyoplosaurus | Parks, 1924 |
| D. acutosquameus | Parks, 1924 |
Bibliografia
Arbour, V.M., Burns, M.E., Sissons, R.L. (2009). "A redescription of the ankylosaurid dinosaur Dyoplosaurus acutosquameus Parks, 1924 (Ornithischia: Ankylosauria) and a revision of the genus". Journal of Vertebrate Paleontology. 29 (4): 1117–1135. doi:10.1671/039.029.0405.
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2013) Euoplocephalus tutus and the Diversity of Ankylosaurid Dinosaurs in the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and Montana, USA. PLOS ONE 8(5): e62421. doi:10.1371/journal.pone.0062421
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2015.1059985
Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [3]
- ↑ Eberth, D. A., Evans, D. C., Ramezani, J., Kamo, S. L., Brown, C. M., Currie, P. J., & Braman, D. R. (2023). "Calibrating geologic strata, dinosaurs, and other fossils at Dinosaur Provincial Park (Alberta, Canada) using a new CA-ID-TIMS U–Pb geochronology". Canadian Journal of Earth Sciences. doi:10.1139/cjes-2023-0037
