Gargantuavis

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Gargantuavis
Długość	1,8 m
Wysokość	1,3 m (w biodrach)
Masa	120 kg
Dieta	? roślinożerny
Miejsce	Francja - Aude, Hérault i Var Hiszpania - Burgos Rumunia - Transylwania (formacja Sânpetru)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 73,5-71,5 Ma późna kreda (kampan-mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Avialae Pygostylia Ornithothoraces Euornithes Ornithuromorpha Ornithurae Gargantuaviidae
Rekonstrukcja Gargantuavis. Autor: El fosilmaníaco [1]

Wstęp

Gargantuavis to olbrzymi nielotny ptak zamieszkujący tereny dzisiejszej Europy w późnej kredzie. Jest on największym znanym ptakiem żyjącym w mezozoiku.

Materiał kopalny

Miednica okazu typowego Gargantuavis. Źródło: Csiki-Sava i in., 2015

Najwięcej znanego materiału kopalnego pochodzi z Francji (Buffetaut i Angst, 2016a). Holotypem (MDE-C3-525) jest synsacrum z częściami miednicy. Materiał przypisany to:

• kość udowa (MDE-A08) [Buffetaut i Loeuff, 1998; Buffetaut i Loeuff, 2019]
• kość udowa (MC-MN 1335) [Buffetaut i Loeuff, 2019]
• niekompletne miednice oraz (BN 758 i BN 763 wraz z ? żebrem) [Buffetaut i in., 2015]
• niekompletna kość biodrowa (MC-MN 431) [Buffetaut i Angst, 2016b]
• kręg szyjny (MC-MN478) [Buffetaut i Angst, 2013]
• fragment synsacrum (MC-MN 1165) [Buffetaut i Angst, 2016b]

Jedynym znanym okazem Gargantuavis pochodzącym z Hiszpanii jest MCNA 2538 zawierający synsacrum ze słabo zachowaną kością biodrową (Angst i in., 2017).

Do omawianego rodzaju zapewne należy niekompletna miednica (UBB V649) odnaleziona na terenach Rumunii (Mayr i in., 2020a).

Budowa

Kość udowa okazu MDE A-08. Fot. Ghedoghedo

Gargantuavis jest znany z nielicznych szczątków, przez co jest trudno ustalić dokładną anatomię. Zachowany kręg szyjny miał wysoki stopień pneumatyzacji. Zapewne ptak ten mógł mieć długą i smukłą szyję (Buffetaut i Angst, 2013). Miał on również unikatową budowę miednicy, która była szeroka. Charakteryzowała się ona wysoką pneumatyzacją. Synsacrum miało 10 połączonych ze sobą kręgów krzyżowych. Kość udowa jest krótka i mocna (Buffetaut i Loeuff, 2019).

Paleobiologia

Gargantuavis miał na początku szybkie tempo wzrostu, po którym nastąpił przedłużony okres (trwający co najmniej 10 lat) powolnego cyklicznego wzrostu przed osiągnięciem pełnej dojrzałości szkieletowej. Podobny schemat wzrostu wykazują ptaki żyjące na wyspach oraz wymarły zauropod Ampelosaurus. Taki wzorzec wzrostu mógł być spowodowany wyspowym środowiskiem (Chinsamy i in., 2014).

Pozycja systematyczna

Mayr (2009) początko zasugerował, że omawiany ptak był pterozaurem z kladu Azhdarchidae. Jednak zachowana miednica i kość udowa swoją anatomią wcale nie przypomina wcale pterozaury a ptaki (Buffetaut & Le Loeuff, 2010). Dodatkowo badanie mikrostrukturalne kości potwierdza przynależność Gargantuavis do ptaków (Chinsamy i in., 2014).

Ustalenie dokładnej pozycji systematycznej omawianego ptaka wewnątrz Avialae jest bardzo trudna. Początkowo autorzy opisu uznali, że jest to przedstawiciel Ornithothoraces. W 2019 roku Buffetaut i Loeuff zdefiniował nowy klad Gargantuaviidae w obrębie Ornithurae. Zdaniem Mayra i współpracowników (2020a) Gargantuavis to bardzo archaiczny ptak będący poza Ornithothoraces mogący być spokrewniony z Balaur. Z ich opinią niezgodzili się Buffetaut i Angst (2020). Uważają, że ten ptak był prymitywnym Ornithurae na poziomie ewolucyjnym porównywalnym do Hesperornithiformes. Mayr i in. (2020b) podtrzymują swoje zdanie o domniemanym pokrewieństwie gargantuawisa z przedstawicielami Ornithurae.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Gargantuavis nawiązuje do olbrzyma z powieści "The Life of Gargantua and of Pantagruel" autorstwa Françoisa Rabelaisa o imieniu Gargantua oraz zawiera łacińskie słowo avis znaczące ptak. Epitet gatunkowy to greckie słowo philoinos, które dosłownie można przetłumaczyć jako "ten, który lubi wino". Autorzy opisu nadali taką nazwę, ponieważ miejsca w których odnaleziono pierwsze szczątki ptaka znajdowały się pobliżu winnic.

Spis gatunków

Gargantuavis	Buffetaut i Le Loeuff, 1998
G. philoinos	Buffetaut i Le Loeuff, 1998

Bibliografia

Angst, D., Buffetaut, E., Corral, J. C., & Pereda-Suberbiola, X. (2017). "First record of the Late Cretaceous giant bird Gargantuavis philoinos from the Iberian Peninsula". In Annales de Paléontologie (Vol. 103, No. 2, pp. 135-139). Elsevier Masson. doi:10.1016/j.annpal.2017.01.003

Buffetaut, E., Angst, D., Mechin, P. & Mechin-Salessy, A. (2015). "New remains of the giant bird Gargantuavis philoinos from the Late Cretaceous of Provence (south-eastern France)". Palaeovertebrata, 39(2), 1-6. doi:10.18563/pv.39.2.e3

Buffetaut, E., & Angst, D. (2013). "New evidence of a giant bird from the Late Cretaceous of France". Geological Magazine, 150(1), 173-176. doi:10.1017/S001675681200043X

Buffetaut, E., & Angst, D. (2016a). "The giant flightless bird Gargantuavis philoinos from the Late Cretaceous of southwestern Europe: a review". Cretaceous Period: Biotic Diversity and Biogeography; Khosla, A., Lucas, SG, Eds, 45-50.

Buffetaut, E., & Angst, D. (2016b). "Pelvic elements of the giant bird Gargantuavis from the Upper Cretaceous of Cruzy (southern France), with remarks on pneumatisation". Cretaceous Research, 66, 171-176. doi:10.1016/j.cretres.2016.06.010

Buffetaut, E., & Angst, D. (2019). "A femur of the Late Cretaceous giant bird Gargantuavis from Cruzy (southern France) and its systematic implications". Palaeovertebrata, 42(1), e3. doi:10.18563/pv.42.1.e3

Buffetaut, E., & Angst, D. (2020). "Gargantuavis" is an insular basal ornithurine: a comment on Mayr et al., 2020,‘A well-preserved pelvis from the Maastrichtian of Romania suggests that the enigmatic Gargantuavis is neither an ornithurine bird nor an insular endemic’. Cretaceous Research, 112, 104438. doi:10.1016/j.cretres.2020.104438

Buffetaut, E., & Le Loeuff, J. (1998). "A new giant ground bird from the Upper Cretaceous of southern France". Journal of the Geological Society, 155(1), 1-4. doi:10.1144/gsjgs.155.1.0001

Buffetaut, E., & Le Loeuff, J. (2010). "Gargantuavis philoinos": giant bird or giant pterosaur?. In Annales de Paléontologie (Vol. 96, No. 4, pp. 135-141). Elsevier Masson doi:10.1016/j.annpal.2011.05.002

Chinsamy, A., Buffetaut, E., Canoville, A., & Angst, D. (2014). "Insight into the growth dynamics and systematic affinities of the Late Cretaceous Gargantuavis from bone microstructure". Naturwissenschaften, 101, 447-452. doi:10.1007/s00114-014-1170-6

Mayr, G., (2009). Palaeogene fossil birds. Springer, Berlin, 262 pp.

Mayr, G., Codrea, V., Solomon, A., Bordeianu, M., & Smith, T. (2020a). "A well-preserved pelvis from the Maastrichtian of Romania suggests that the enigmatic Gargantuavis is neither an ornithurine bird nor an insular endemic". Cretaceous Research, 106, 104271. doi:10.1016/j.cretres.2019.104271

Mayr, G., Codrea, V., Solomon, A., Bordeianu, M., & Smith, T. (2020b). "Reply to comments on “A well-preserved pelvis from the Maastrichtian of Romania suggests that the enigmatic Gargantuavis is neither an ornithurine bird nor an insular endemic”". Cretaceous Research, 112, 104465. doi:10.1016/j.cretres.2020.104465