Pycnonemosaurus

Autor:	Korekta:
Kamil Kamiński	Maciej Ziegler

---

Pycnonemosaurus (pycnonemozaur)
Długość:	>9,4 m
Masa:	>1,2 t
Miejsce występowania:	Brazylia, Mato Grosso (formacja Adamantina / Quilombinho)
Czas występowania	późna kreda (turon-santon / mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Theropoda Ceratosauria Abelisauria (?) Abelisauridae (( Carnotaurinae Furileusauria ))
Sylwetka Pycnonemosaurus, na niebiesko zaznaczono znaleziono kości. Autor: Gunnar Bivens [2].

Wstęp

Pycnonemosaurus był dużym mięsożernym teropodem, występującym na obszarze dzisiejszej Brazylii w późnej kredzie. Był to jeden z największych przedstawicieli Abelisauridae, jednak niedostatek materiału kopalnego utrudnia dokładne oszacowanie rozmiarów. Znaleziono tylko nieliczne fragmenty jego szkieletu. Niepewne jest również datowanie jego szczątków. Pycnonemosaurus został nazwany i opisany w 2002 r. przez duet paleontologów: Alexandra Kellnera i Diogenesa-de-Almeidę Camposa.

Materiał kopalny

Holotypem jest okaz oznaczony numerem katalogowym DGM 859-R. Obejmuje on pięć zębów, fragmenty żebra, dwa niekompletne kręgi ogonowe, cztery trzony kręgów ogonowych, wyrostek poprzeczny kręgu ogonowego, dalszą część prawej kości łonowej, prawą kość piszczelową i dalszą część prawej kości strzałkowej.

Etymologia

Nazwa Pycnonemosaurus pochodzi od greckich słów pycnos („gruby”), nemos („las”) oraz sauros („jaszczur”, „gad”). Stanowi ona nawiązanie do brazylijskiego stanu Mato Grosso, co w języku portugalskim oznacza „gruby las”. Epitet gatunkowy nevesi honoruje Iedo Batistę Nevesa.

Budowa

Pycnonemosaurus był jednym z największych abelizaurydów, nie wiadomo jednak dokładnie jakie osiągał rozmiary. Wg Grillo i Delcourta (2017) był on największym przedstawicielem swojej rodziny, osiągając długość 8,93 ± 0,31 m, więcej niż Carnotaurus czy Ekrixinatosaurus. Wg wspomnianych autorów jego kości są większe niż u jakiegokolwiek znanego abelizauroida. Wcześniejsze oszacowania były jednak przeważnie mniejsze, dając mu 6-7 m (z wyjątkiem rekonstrukcji Eliasa [2011 online] - 9,4 m). Holotyp ma niezrośnięte łuki neuralne i trzony kręgów ogonowych (Kellner i Campos [2002]), a ponieważ zrośnięcia postępują od tyłu do przodu kręgosłupa (Irmis, 2007) sugeruje to młody wiek okazu, jednak dokładny etap ontogenezy pozostaje nieznany (Delcourt, 2017). Być może więc teropod ten osiągał jeszcze większe rozmiary.

Kręgi ogonowe miały haczykowate wyrostki poprzeczne z przednio-dystalnym, krótkim i pochylonym rozszerzeniem (Delcourt, 2017) oraz proporcjonalnie szerokie podstawy łuków neuralnych (Carrano i Sampson, 2008). Kości piszczelowe były silne i masywne, z dobrze rozwiniętymi i brzusznie rozszerzonymi bocznymi kostkami (ang. malleous) (Delcourt, 2017). Wg autorów opisu, Pycnonemosaurus wyróżniał się również grzebieniem knemialnym (ang. cnemial crest) na kości piszczelowej w kształcie siekiery (choć piszczele zaawansowanych abelizaurydów są podobne do siebie, co jest widoczne np. na rys. 1 w pracy Grillo i Delcourta [2017]) i względnie małą, zaokrągloną stopką kości łonowej (Kellner i Campos, 2002; dokładne proporcje są jednak nieznane, a cecha ta może w podobnym stopniu występować u Ekrixinatosaurus [Calvo i in., 2004) i Rahiolisaurus [Novas i in., 2010]). Kość łonowa charakteryzowała się też brzusznie pochylonym przednim dalszym końcem (Delcourt, 2017).

Rekonstrukcja pycnonemozaura w podmokłym środowisku. Autor: Vasika Yasanjith Udura [1].

Paleoekologia

Pycnonemosaurus prawdopodobnie (zob. niżej) występował razem z kilkoma średnich rozmiarów zauropodami, takimi jak Adamantisaurus, Aeolosaurus i Gondwanatitan, oraz większym Maxakalisaurus. Mogły one stanowić potencjalne ofiary pycnonemozaura, zwłaszcza mniejsze rodzaje. Prawdopodobnie zajmował on pozycje na szczycie łańcucha pokarmowego, choć mógł tam żyć również drugi, nieopisany jeszcze abelizauryd (Carrano i Sampson, 2008). Obok niego żyły też mniejsze, nieopisane unenlaginy (Candeiro i in., 2012), które nie stanowiły konkurencji dla dorosłych pycnonemozaurów. Oprócz dinozaurów liczne były różnego rodzaju krokodylomorfy, w tym dosyć duże formy lodowe, jak Baurusuchus.

Datowanie formacji Adamantina jest niepewne. Carrano i Sampson (2008) wskazują na turon-santon. Natomiast wg Filippi i in. (2016) oraz Longricha i in. (2017) był to mastrycht. Szczątki pycnonemozaura być może pochodzą jednak z odrębnej formacji Quilombinho (Weska, 2006).

Spis gatunków

Pycnonemosaurus	Kellner i Camposs, 2002
P. nevesi	Kellner i Camposs, 2002

Bibliografia

Calvo, J.O., Rubilar, D., Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41(4), 555-563.

Candeiro, C.R.A., Cau, A., Fanti, F., Nava, W.R., Novas, F.E. (2012). "First evidence of an unenlagiid (Dinosauria, Theropoda, Maniraptora) from the Bauru Group, Brazil". Cretaceous Research. 37, 223–226 doi:10.1016/j.cretres.2012.04.001.

Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236. doi:10.1017/S1477201907002246.

Coria, R.A. , Currie, P.J. & Paulina Carabajal, A. (2006) "A new abelisauroid theropod from northwestern Patagonia" Canadian Journal of Earth Sciences, 43(9), 1283-1289. doi:10.1139/E06-025.

Delcourt, R. (2017) ”Revised morphology of Pycnonemosaurus nevesi Kellner & Campos, 2002 (Theropoda: Abelisauridae) and its phylogenetic relationships.” Zootaxa 4276(1): 1-45 DOI:http://dx.doi.org/10.11646/zootaxa.4276.1.1

Elias, F. (online 2011) [3].

Filippi, L.S., Méndez, A.H., Juarez Válieri, R.D. & Garrido, A.C. (2016) "A new brachyrostran with hypertrophied axial structures reveals an unexpected radiation of latest Cretaceous abelisaurids" Cretaceous Research, 61, 209-219. doi:10.1016/j.cretres.2015.12.018.

Grillo, O.N. & Delcourt, R. (2017) "Allometry and body length of abelisauroid theropods: Pycnonemosaurus nevesi is the new king" Cretaceous Research, 69, 71-89. doi:10.1016/j.cretres.2016.09.001

Irmis, R.B. (2007) "Axial skeleton ontogeny in the Parasuchia (Archosauria: Pseudosuchia) and its implications for ontogenetic determination in archosaurs" Journal of vertebrate Paleontology, 27(2), 350-361. [[doi:10.1671/0272-4634(2007)27[350:ASOITP]2.0.CO;2]].

Kellner, A.W.A., Campos, D.A. (2002). "On a theropod dinosaur (Abelisauria) from the continental Cretaceous of Brazil". Arquivos do Museu Nacional. 60(3), 163-170.

Longrich, N.R.; Pereda-Suberbiola, X.; Jalil, N.-E.; Khaldoune, F.; Jourani, E. (2017). "An abelisaurid from the latest Cretaceous (late Maastrichtian) of Morocco, North Africa". Cretaceous Research. doi:10.1016/j.cretres.2017.03.021

Novas, F.E., Chaterjee, S., Rudra, D.K. & Datta, P.M. (2010) "Rahiolisaurus gujaratensis, n. gen. n. sp., A New Abelisaurid Theropod from the Late Cretaceous of India" [w:] Bandyopadhyay, S. (red.) "New aspects of mesozoic biodiversity" Lecture Notes in Earth Science, 132, 45-62.

Weska, R.K. (2006) "Uma síntese do Cretáceo Superior Mato-Grossense". Geociências, 25(1), 71-81.