Sauropodiformes
| Autor: | Korekta: |
| Mateusz Tałanda | Łukasz Czepiński |
| Sauropodiformes (zauropodiformy) | |
|---|---|
| Czas występowania |
227 - 66 Ma |
| Dieta | roślinożerne |
| Rozmiary | 2,5 m do 40 m |
| Występowanie | cały świat |
| Systematyka | Dinosauria
Sauropodiformes Sereno, 2005
|
Sauropodiformes (zauropodiformy) - grupa dinozaurów gadziomiednicznych obejmująca zauropody i najbardziej zaawansowane prozauropody.
Definicja (branch-based)
Największy klad zawierający saltazaura, ale nie massospondyla.
Nazwę tę wymyślił Paul Sereno w 2007 roku, ale za zauropodiformy uważał najmniejszy klad zawierający saltazaura i muszaura. Ponieważ pozycja filogenetyczna massospondyla jest lepiej udokumentowana niż muszaura, McPhee i jego współpracownicy w 2014 roku zmienili definicję tej grupy na tą podaną w pierwszym zdaniu. Tak też będzie ta nazwa grupy traktowana w niniejszym artykule.
Cechy charakterystyczne (synapomorfie)
Główną cechą zauropodiformów jest krótka dłoń. Stanowi ona nie więcej niż 38% długości kości ramieniowej i promieniowej łącznie. Tylko u anchizaura uległa ona wtórnemu wydłużeniu. Badacze (McPhee i in., 2014) znaleźli także szereg innych szczegółów anatomii podanych poniżej:
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
- brak wydłużonego pośrodkowego odcisku nosowego (pojawił się wtórnie u melanorozaura);
- ząbkowania na dośrodkowej i dalszej stronie korony zębów z kości szczękowej i zębowej;
- brak bocznie rozszerzonych półek w połowie długości grzbietowej powierzchni wyrostków neuralnych kręgów tułowiowych;
- prosta tylna krawędź (w widoku z boku) wyrostków neuralnych na środkowych kręgach tułowiowych;
- żebro krzyżowe nie jest znacząco węższe niż wyrostek poprzeczny pierwszego pierwotnego kręgu krzyżowego;
- brak skierowanej do tyłu piętki na kości biodrowej, w miejscu, gdzie łączy się ona z kością kulszową (ischial peduncle, brak go też konwergentnie u niektórych osobników massospondyla);
- brak dobrze rozwiniętej brevis fossa (także u lufengozaura);
- zaokrąglony tylno-środkowy wyrostek dalszej kości stępu IV w widoku bliższej części;
- bliższa część pierwszej kości śródstopia tej samej szerokości, co druga (niezależnie także u lufengozaura i glacializaura).
Zasięg czasowy
Najstarszym przedstawicielem tej grupy jest prawdopodobnie Lessemsaurus, datowany na 227-213 milionów lat. Jednym z ostatnich prozauropodów z tej grupy był Gongxianosaurus sprzed około 183-174 milionów lat. Natomiast zauropody dotrwały do końca kredy.
Skład
Zauropody oraz Yunnanosaurus huangi, Jingshanosaurus xinwaensis, Aardonyx celestae, Anchisaurus polyzelus, Antetonitrus ingenipes, Camelotia borealis, Melanorosaurus readi, Blikanasaurus cromptoni, Leonerasaurus taquetrensis, Lessemsaurus sauropoides, Gongxianosaurus shibeiensis i być może także Seitaad ruessi.
Kladogram, w którym użyto dorosłych okazów Mussaurus.
Kladogram McPhee i in. (2014) ze zrewidowanym antetonitrem.
Ewolucja i paleobiologia
Zauropodiformy obejmują prozauropody, które wyraźnie już ewoluowały w stronę czworonożności. Wywodzą się ze zwierząt dwunożnych, które miały chwytne ręce. Pierwszą wyraźną zmianą było skrócenie dłoni. Stała się za to szersza i masywniejsza. Zwierzę wciąż mogło ją zginać do wewnątrz i chwytać nią różne obiekty, ale coraz częściej wykorzystywało ją do podpierania ciała. Jej budowa stała się więc kompromisem między zręcznością a dźwiganiem ciężaru ciała. Między innymi dlatego na jednym z rogów drugiej kości śródręcza rozwinął się rozdwojony guz, który ułatwiał podpieranie się. Wcześnie w ewolucji zauropodiformów pojawił się dogłowowo-boczny wyrostek na kości łokciowej. U czworonożnych służył jako ograniczenie dla dołu promieniowego, który mieścił kość promieniową. Dzięki czemu jest ona ułożona pod pewnym kątem do kości łokciowej, przez co dłonie są ustawione bardziej do wewnątrz. Ułatwia to chodzenie na czterech kończynach. Nie wiadomo jednak dlaczego miały ten wyrostek jeszcze dwunożne muszaur i aardonyks. Być może była to preadaptacja do czworonożnego chodzenia, która powstała niewymuszona przez dobór naturalny. Wraz z kształtem zmieniała się długość kości kończyny przedniej.
U prymitywnych prozauropodów kończyna przednia była dwa razy krótsza od tylnej. W linii zauropodiformów ten stosunek powoli się zmieniał. Choć dłoń skracała się, ramię i przedramię rosło. Dlatego przednia kończyna stopniowo "doganiała" tylną pod względem długości.
Takie formy jak melanorozaur, lessemzaur, czy antetonitr już swobodnie poruszały się na czterech kończynach. Miały już cztery kręgi krzyżowe i długie kończyny przednie. Dobrze rozwinięte przyczepy mięśni na kości ramieniowej, łokciowej i kciuku świadczą jednak o tym, że te zwierzęta mogły jeszcze zginać kończyny tylne. U zauropodów te przyczepy uległy redukcji. Kończyny stały się mniej mobilne a bardziej kolumnowate, by dźwigać duży ciężar ciała.
Literatura
Kent D.V., Malnis P.S., Colombi C.E., Alcober O.A. i R.N. Martínez. 2014. Age constraints on the dispersal of dinosaurs in the Late Triassic from magnetochronology of the Los Colorados Formation (Argentina). PNAS, t. 111 nr 22, str. 7958–7963. doi: 10.1073/pnas.1402369111
McPhee B.W., Yates A.M., Choiniere J.N. i F. Abdala. 2014. The complete anatomy and phylogenetic relationships of Antetonitrus ingenipes (Sauropodiformes, Dinosauria): implications for the origins of Sauropoda. Zoological Journal of the Linnean Society, t. 171, nr 1, str. 151–205. DOI: 10.1111/zoj.12127
Otero A. i D. Pol. 2013. Postcranial anatomy and phylogenetic relationships of Mussaurus patagonicus (Dinosauria, Sauropodomorpha). Journal of Vertebrate Paleontology, t. 33, nr 5, str. 1138–1168.
