Siamodon
Do sprawdzenia.
| Autor: | Korekta: |
| Łukasz Czepiński | Maciej Ziegler |
| Siamodon (siamodont/sjamodont/syjamodont) | |
|---|---|
| Długość: | ? ~1,5-2 m[1] |
| Masa: | ? 200 kg[1] |
| Miejsce występowania: | Tajlandia
(formacja Khok Kruat) |
| Czas występowania | 125-112 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Ryc. 1. Holotyp Siamodon nimngami (PRC-4) - lewa kość szczękowa w widoku: a) bocznym, b) środkowym, c) grzbietowym. Oznaczenia skrótów: af - okno przedoczodołowe (antorbital fenestra); dp - wyrostek grzbietowy kości szczękowej (maxilla dorsal process); jp - wyrostek kości jarzmowej (jugal process); lb - wybrzuszenie podlużne (longitudinal bulge); lg - bruzda podłużna (longitudinal groove); prp - wyrostek kości przedszczękowej (premaxilla process). Skala: 50 mm. © Buffetaut & Suteethorn, 2011 (zmodyfikowany).
| |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Siamodon to zaawansowany iguanodont, żyjący we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej Tajlandii, mogący osiągać 2 metry długości[1] . Został opisany w 2011 roku przez Érica Buffetauta z mieszczącego się we Francji Geology Laboratory of Ecole Normale Supérieure i Varavudha Suteethorna z Palaeontological Research and Education Centre na Uniwersytecie Mahasarakham w Tajlandii. W 2014 roku David Norman zasugerował, że ważność Siamodon jest wątpliwa (nomen dubium) i, być może, jest synonimem współwystępującego z nim Ratchasimasaurus[2].
Geologia i datowanie
Cały materiał kopalny, na podstawie którego wydzielono takson Siamodon nimngami pochodzi z kamieniołomu znajdującego się w wiosce Ban Saphan Hin, położonej blisko miasta Nakhon Ratchasima, w północno-wschodniej Tajlandii. W kopalniach z tego obszaru odsłaniają się skały formacji Khok Kruat w której gruboziarnisty piaskowiec kontynentalny deponowany był w środowisku rzecznym.
Bazując na skamieniałościach kręgowców i kopalnym pyłku, formacja Khok Kruat datowana jest na apt-alb (125-99 Ma)[3].
Zobacz: Datowanie formacji Khok Kruat w opisie Ratchasimasaurus
Paleoekologia formacji Khok Kruat
- Zobacz: Formacja Khok Kruat
Materiał kopalny
© Buffetaut & Suteethorn, 2011.
Holotyp: PRC-4 - niemal kompletna lewa kość szczękowa z sześcioma zębami.
Materiał przypisany: PRC-5 - izolowany ząb kości szczękowej, PRC-6 - puszka mózgowa.
Budowa
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Holotyp (PRC-4)
Okazem holotypowym jest dobrze zachowana kość szczękowa (maxilla) - jedynie przedni i tylny koniec kości wykazuje ślady otarcia, przez co może być ona nieco niekompletna. Okaz ma kształt trójkąta równoramiennego (autorzy pracy piszą o tab-like bone - kości o kształcie wieszaka[4]), którego wierzchołek tworzony jest przez dwuwidlasty grzbietowy wyrostek (dorsal process; ryc. 1ab) kości szczękowej. Tylna krawędź wyrostka grzbietowego jest gładko zaokrąglona i wyraźnie tworzy przednią część brzegu stosunkowo dużego okna przedoczodołowego (antorbital fenestra; ryc. 1ab). Wyrostek grzbietowy jest odizolowany od powierzchni bocznej przez głęboką, podłużną bruzdę, rozciągającą się aż do poziomu wyrostku kości jarzmowej.
W widoku bocznym (ryc. 1a), mniej więcej w połowie wysokości znajduje się seria stosunkowo dużych, owalnych otworów, dochodzących do 5 mm długości, nad którymi znajduje się wybrzuszenie, na końcu którego znajduje się wyrostek kości jarzmowej (jugal process; ryc. 1a).
Znajdujące się w przedniej części kości szczękowej podłużne obniżenie najprawdopodobniej wskazuje na miejsce, na które zachodził tylny wyrostek kości przedszczękowej.
Na powierzchni środkowej (ryc. 1b) znajduje się dobrze zaznaczone, podłużne wybrzuszenie, rozciągające się od jednego do drugiego końca kości, a w przedniej części tworzące wydatną, przypominającą półkę, krawędź.
Zęby
Na wewnętrznej stronie kości szczękowej znajduje się seria otworów, będących otworami specjalnymi (special foramina). Najprawdopodobniej każdemu otworowi odpowiada jeden ząb[5]. Dokładna liczba otworów, a co za tym idzie, również i zębów nie jest łatwa do określenia, ponieważ w niektórych miejscach special foramina nie są wyraźne. Szacuje się jednak, że było ich co najmniej 25, a prawdopodobnie 27.
Sześć koron zębowych jest mniej lub bardziej widocznych w widoku bocznym (ryc. 1a, 2c). Ponieważ powierzchnia środkowa kości rozciąga się dalej niż boczna, zęby nie są widoczne w widoku środkowym. Są to niewytarte zęby zastępujące, które nie wystają ponad krawędź szczęk.
Zęby okazu holotypowego (ryc. 2c) mają korony o językowatym kształcie, na brzegach występuje silne ząbkowanie, o ząbkach o coraz mniejszych rozmiarach, im bliżej wierzchołka. Na językowej powierzchni korony widoczna jest bardzo wydatna krawędź, która kończy się na szczycie korony, a czasem również słabiej zaznaczone krawędzie drugorzędne.
Materiał przypisany (PRC-5)
Izolowany ząb (ryc. 2ab) o wysokości 28 mm, pochodzący z (najprawdopodobniej) prawej kości szczękowej, znaleziony w tej samej lokalizacji co holotyp. Jego izolacja umożliwia obserwację większej ilości szczegółów, niż u zębów nadal tkwiących w kości zębowej. Zachowała się tylko drobna część wąskiego korzenia zębowego. Szkliwo wydaje się być ograniczone jedynie do powierzchni wargowej. Zagłębienia środkowe i tylne przedstawiają miejsca, do których przylegały sąsiednie zęby - okaz zatem wchodził w skład baterii zębowej.
Materiał przypisany (PRC-6)
Dobrze zachowana puszka mózgowa, pochodząca tej samej lokalizacji co holotyp, przypuszczalnie należąca do tego samego osobnika. Składa się z kości: dolnej potylicznej (basioccipital), potylicznych bocznych (exoccipital), potylicznej górnej (supraoccipital), ciemieniowych (parietal), klinowej bocznej (laterosphenoid), usznej tylnej (opisthotic), usznej przedniej (prootic), oczodołowo-klinowej (orbitosphenoid) i klinowej dolnej (basisphenoid).
Rekonstrukcja zwierzęcia
Bazując na bliskim pokrewieństwie z Probactrosaurus, można pokusić się o stwierdzenie, że Siamodon wyglądał podobnie i prowadził analogiczny tryb życia. Główną różnicą są wymiary kości szczękowej u oby taksonów. U probaktrozaura maxilla mierzyła ok. 20 cm. długości[6], zaś u siamodonta - 4,3 cm. Wymiary Probactrosaurus (wg Paul, 2010) szacuje się na ok. 5,5 m długości i 1 t masy[7], Siamodon zatem mógł być relatywnie mniejszy - ok. 1,5-2 m długości i ok. 200 kg masy[1].
Był to zatem niewielki przedstawiciel Iguanodontia, poruszający się głównie na dwóch tylnych kończynach który żywił się roślinnością zrywaną zapewne bezzębnym dziobem, następnie rozdrabnianą przez masywne baterie zębowe. Jego głównym, naturalnym wrogiem mógł być Siamosaurus - mierzący 9 metrów spinozauryd, czy inny, duży, jeszcze nieopisany teropod, którego szczątki odkryto we wczesnokredowych skałach formacji Khok Kruat[8].
Pokrewieństwo
Siamodon różni się od bazalnych iguanodontów m.in. morfologią zębów kości szczękowej, które są węższe i posiadają silnie zaznaczoną środkową krawędź podstawową, której czasem towarzyszą słabiej zaznaczone krawędzie dodatkowe (u bazalnych iguanodontów spotyka się z dystalnie przesuniętą krawędzią podstawową i kilku krawędziami dodatkowymi). Dodatkowo, maxilla ma zarys trójkąta równoramiennego, z wierzchołkiem (wyrostkiem grzbietowym) położonym mniej więcej w połowie długości kości, podczas gdy u wielu bazalnych form, wierzchołek jest przesunięty bardziej ku tyłowi. Od hadrozaurydów kość szczękowa różni się w powierzchni stawowej, przy połączeniu z kością jarzmową, i jest pokryta dużą powierzchnią szwów; dodatkowo jest stosunkowo niska i o węższych zębach w porównaniu z maxilla większości hadrozaurydów.
Kombinacja cech kości szczękowej siamodonta dowodzi, że należy on do iguanodontów bardziej zaawansowanych niż Iguanodon, ale nie należących do Hadrosauridae. Być może najbliżej spokrewniony jest on z Probactrosaurus gobiensis z formacji Dashuigou (Mongolia Wewnętrzna, Chiny). Podobna budowa zębów i kształt wyrostków kości jarzmowej. U probaktrozaura występowało jednak ok. 22-23 zębów[9], zaś u siamodonta - przynajmniej 25 (?27).
Paleobiogeografia iguanodontów
- Zobacz: Paleobiogeografia iguanodontów
Etymologia
Nazwa rodzajowa to połączenie słów: Siam (starożytna nazwa Tajlandii) i odous (gr. "ząb"). Pisowania odon ma na celu wskazanie podobieństwa do rodzaju Iguanodon.
Nazwa gatunkowa (nimngami) honoruje Withayę Nimngama, który życzliwie podarował badaczom materiał kopalny siamodonta.
Spis gatunków
| Siamodon | Buffetaut i Suteethorn, 2011 | nomen dubium; ?= Ratchasimasaurus |
| S. nimngami | Buffetaut i Suteethorn, 2011 | nomen dubium; ?= Ratchasimasaurus suranareae |
Bibliografia
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Szacunki własne autora hasła - Czepiński, Ł., na podstawie porównania wymiarów maxilla u Siamodon i Probactrosaurus.
- ↑ Norman, D., 2014. On the history, osteology, and systematic position of the Wealden (Hastings group) dinosaur Hypselospinus fittoni (Iguanodontia: Styracosterna). Zoological Journal of the Linnean Society (Early View).
- ↑ Sattayarak, N., Srigulawong, S. & Patarametha. M. 1991. Subsurface stratigraphy of the non-marine Khorat Group, northeastern Thailand. In: GEOSEA VII Abstracts, angkok,, 36.
- ↑ Buffetaut, E. & Suteethorn, V., 2011. A new iguanodontian dinosaur from the Khok Kruat Formation (Early Cretaceous, Aptian) of northeastern Thailand. Annales de Paléontologie, 97 (1): 51-62.
- ↑ Edmund, A.G., 1957. On the special foramina in the jaws of many ornithischian dinosaurs. Contributions of the Royal Ontario Museum Division of Zoology and Palaeontology 48, 1–14..
- ↑ A. K. Rozhdestvensky, 1966. Новые игуанодонты из центральной азии. Филогенетические и таксономические взаимоотношения поздних iguanodontidae и ранних Hadrosauridae. Палеонтологический журнал 1966 (3): 103-116
- ↑ Paul, G.S., 2010, The Princeton Field Guide to Dinosaurs, Princeton University Press p. 292
- ↑ Buffetaut, E., Suteethorn, V., Le Loeuff, J., Khansubha, S., Tong, H. & Wongko, K. 2005. The Dinosaur Fauna from the Khok Kruat Formation (Early Cretaceous) of Thailand. International Conference on Geology, Geotechnology and Mineral Resources of Indochina (GEOINDO 2005) 28-30 November 2005, Khon Kaen, Thailand, 575-581
- ↑ Norman, D.B., 2002. On Asian ornithopods (Dinosauria: Ornithischia). 4. Redescription of Probactrosaurus gobiensis Rozhdestvensky, 1966. Zoological Journal of the Linnaean Society 136, 113–144.
