Sinotyrannus

Autor:	Korekta:
Kamil Kamiński

---

Sinotyrannus (sinotyran)
Długość:	ok. 8-9 (?10) m
Masa:	ok. 1,5 t
Miejsce występowania:	Chiny – zachodnia część prowincji Liaoning (formacja Jiufotang)
Czas występowania	ok. 120 Ma wczesna kreda (apt)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Tyrannosauroidea Proceratosauridae
Odnalezione kości sinotyrana (na szaro) na tle sylwetki zwierzęcia. Autor: Conty [2].
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EFormacja Jiufotang, zachodnie Liaoning, Chiny\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Formacja Jiufotang, zachodnie Liaoning, Chiny\n","link":"","lat":41.25,"lon":119.400000000000005684341886080801486968994140625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Sinotyrannus był dużym tyranozauroidem z wczesnej kredy współczesnych Chin. W momencie odkrycia był pierwszym wczesnokredowym przedstawicielem tej grupy zwierząt porównywalnym wielkością z późniejszymi o kilkadziesiąt milionów lat, zaawansowanymi tyranozaurydami z Ameryki Północnej i Azji. Jego duże rozmiary wyewoluowały jednak prawdopodobnie niezależnie od nich (Brusatte i in., 2010).

Odkrycie i opis

Szczątki Sinotyrannus zostały odkryte w zachodniej części prowincji Liaoning w Chinach, w okolicach miasta Dachegzi. Teropod ten został następnie nazwany i opisany na podstawie fragmentarycznego szkieletu jednego osobnika w 2009 r. na łamach „Geological Bulletin of China” przez zespół paleontologów w składzie: Ji Qiang, Ji Shu'an i Zhang Lijun.

Materiał kopalny

Holotyp (KZV-001) to przednia część czaszki i żuchwy (kości przedszczękowe, niekompletne k. szczękowe, nosowe i zębowe), trzy niekompletne kręgi grzbietowe, kilka żeber grzbietowych, niekompletne kości biodrowe, bliższa część kości łonowej, fragmenty kości łonowej, niekompletne paliczki i pazur przedniej kończyny. Odnalezione kości zaznaczono kolorem szarym na ilustracji obok. Okaz ten znajduje się w Bureau of Land and Resources of Kazuo County w prowincji Liaonong.

Etymologia

Nazwa Sinotyrannus powstała z połączenia łacińskiego słowa Sino, oznaczającego Chiny, oraz greckiego tyrannus, czyli „tyran”. Ten drugi człon bardzo często znajduje się w nazwach teropodów spokrewnionych z tyranozaurem. Epitet gatunkowy (kazuoensis) pochodzi od nazwy prefektury Kazuo.

Budowa

Czaszka sinotyrana znana jest jedynie fragmentarycznie. Zachowana część była silnie bocznie spłaszczona i mierzyła 458 mm, co wskazuje, że całkowita długość czaszki mogła wynosić ok. 1 m. Kości przedszczękowe były krótkie i wysokie, jak u późniejszych tyranozaurydów. Nozdrza zewnętrzne były niezwykle duże, długie i owalne. Mierzyły one aż 212 mm, znacznie więcej niż u przedstawicieli Tyrannosauridae. Kości szczękowe i zębowe nie zachowały się w całości, przez co nie można określić dokładnej liczby zębów. Brzuszna krawędź przedniej części kości szczękowej była nieco wklęsła, co odróżnia sinotyrana od tyranozaurydów, u których krawędź ta była wypukła. Zęby miały piłkowane krawędzie z przodu i tyłu, a struktura ząbkowania była podobna jak u tyranozaurydów (Ji i in., 2009). Jednak wg Brusattego i Carra (2016) były one cieńsze niż u późniejszych krewniaków, takich jak Daspletosaurus czy Albertosaurus. Okno przedoczodołowe było duże i miało owalny kształt. Na nosie sinotyrana znajdował się grzebień, tak jak u bazalnych tyranozauroidów Guanlong i Proceratosaurus. Czaszka była płytsza i mniej wytrzymała niż u tyranozaurydów, a mięśnie szczęk słabiej rozwinięte (Brusatte i Carr, 2016). Wg tych autorów Sinotyrannus prawdopodobnie przypominał przerośniętą wersję guanlonga.

Nieliczne zachowane kręgi grzbietowe miały wysokie i masywne wyrostki kolczyste, zwrócone pionowo lub nieznacznie ku tyłowi. Trzony w widoku bocznym były prawie prostokątne (Ji i n., 2009). welociraptorynów, Eotyrannus i młodych tyranozaurydów (Xu i in., 2004).

Rekopnstrukcja sinotyrana. Autor: Jeremy Herz. [1].

Filogeneza

Ji i in. (2009) umieścili Sinotyrannus w nadrodzinie Tyrannosauroidea i sugerowali, że mógł on być najstarszym tyranozaurydem. Przemawiały za tym duże rozmiary oraz wielkość i pozycja okna przedoczodołowego. Jednak jak stwierdzili sami autorzy opisu, istniały także wyraźne różnice w wielkości nozdrzy zewnętrznych, kształcie brzusznej krawędzi kości szczękowej czy budowie kości biodrowej. Późniejsze analizy wskazywały, że sinotyran nie był tyranozaurydem, ale bazalnym tyranozauroidem, należącym do rodziny Proceratosauridae. Wg różnych badań jego najbliższymi krewniakami mogły być znacznie mniejsze rodzaje Juratyrant, Stokesosaurus, Guanlong lub Proceratosaurus. Z kolei praca Brusattego i Carra (2016) sugeruje, że był on taksonem siostrzanym zbliżonego pod względem rozmiarów Yutyrannus.

Paleoekologia i paleobiologia

Osady formacji Jiufotang, gdzie znaleziono szczątki sinotyrana, obfitują w pozostałości wielu gatunków pterozaurów, prymitywnych ptaków i z reguły drobnych, pierzastych teropodów, jak np. dromeozauryd Microraptor. Jednocześnie nie znaleziono tam wielu roslinożerców. Ofiarami omawianego tyranozauroida mogły padać niewielkie prymitywne ceratopsy Psittacosaurus i ankylozaurydy Chuanqilong. Sinotyrannus musiał być dominującym drapieżnikiem w tym środowisku.

Spis gatunków

Sinotyrannus	Qiang, Shu-an i Li-jun, 2009
S. kazouensis	Qiang, Shu-an i Li-jun, 2009

Bibliografia

Brusatte, S.L., Chure, D., J., Benson, R., B., J., Xu, X. (2010) "The osteology of Shaochilong maortuensis, a carcharodontosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Late Cretaceous of Asia." „Zootaxa”. 2334, s. 1–46 [3]

Brusatte, S.L., Carr, T.D. (2016) "The phylogeny and evolutionary history of tyrannosauroid dinosaurs". Scientific Reports, 6, 20252. doi:10.1038/srep20252

He, H.,Y., Wang, X, .L., Zhou, Z., H., Wang, F., Boven, A., Shi, G., H., Zhu, R., X. (2004). "Timing of the Jiufotang Formation (Jehol Group) in Liaoning, northeastern China, and its implications". Geophysical Research Letters. 31 (13): 1709. doi:10.1029/2004GL019790

Ji, Q., Ji., S., Zhang L.. (2009) "First large tyrannosauroid theropod from the Early Cretaceous Jehol Biota in northeastern China. „Geological Bulletin of China” ". 28 (10), s. 1369–1374. [4]

Loewen, M., A., Irmis, R., B., Sertich, J., J.W., Currie, P., J., Sampson, S.,D. (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans" PLoS ONE 8(11), e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420

Mortimer, M. (2016) online. http://theropoddatabase.com/Tyrannosauroidea.html#Sinotyrannuskazuoensis