Convolosaurus

Autor:

Kamil Kamiński

---

Convolosaurus (konwolozaur)
Długość	>2,5-3 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA, Teksas Utah (formacja Twin Mountains)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 125 Ma wczesna kreda (apt)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Cerapoda Ornithopoda Iguanodontia Rhabdodontomorpha Tenontosauridae
Rekonstrukcja szkieletu. Autor: Gunar Bivens. [4].

Wstęp

Convolosaurus to rodzaj niedużego roślinożernego dinozaura, żyjącego we wczesnej kredzie na obszarach dzisiejszego Teksasu w USA. Znany jest on z bardzo bogatego materiału kopalnego, obejmującego szczątki kilkudziesięciu osobników w różnych stadiach rozwoju.

Historia odkryć

Szczątki Convolosaurus odkryto w 1985 r. w Teksasie. Po raz pierwszy wspomniano o tym znalezisku w literaturze naukowej w 1988 r. (Winkler i in., 1988). Winkler i Murry (1989) dyskutowali na temat przyczyn nagromadzenia tak dużej ilości kości. W 2019 r. Convolosaurus został oficjalnie nazwany i opisany przez grupę paleontologów, którym przewodziła Kate Andrzejewski.

Etymologia

Nazwa Convolosaurus pochodzi z łaciny i oznacza „zgromadzony jaszczur”, nawiązując tym samym do faktu, że odkryto liczne okazy tego dinozaura w jednym miejscu. Epitet gatunkowy marri honoruje dr Raya H. Marra za jego prace na rzecz Society of Vertebrate Paleontology i pomoc studentom Suothern Methodist University.

Materiał kopalny

Holotyp (SMU 72834) to niekompletny szkielet, obejmujący czaszkę, większość kręgów, niekompletną miednicę, obręcz barkową oraz fragmenty przednich i tylnych kończyn. Jest to największy ze wszystkich znanych okazów, choć i tak nie był w pełni dojrzały.

Materiał przypisany jest niezwykle bogaty i obejmuje zarówno pojedyncze kości, jak i niekompletne szkielety. Łącznie reprezentuje on szczątki pochodzące od co najmniej 29 osobników w różnym wieku, z których jednak żaden nie osiągnął pełnej dorosłości.

Budowa i filogeneza

Szkielet złożony z kości kilku osobników. Źródło: Andrzejewski i in., 2019. [1].

Convolosaurus był niewielkim zwierzęciem roślinożernym. Największy znany okaz mierzył 2,5-3 m, nie był jednak w pełni wyrośnięty. Czaszka była dość krótka i wysoka. W kościach przedszczękowych znajdowały się cztery zęby, co jest cechą prymitywną, podobnie jak obecność belek nadoczodołowych (ang. supraorbital bar), które rozciągały się na całej szerokości oczodołu i formowały struktury przypominające kostne brwi. Bazalny charakter miała również budowa zębów w żuchwie. Z kolei cechami zaawansowanymi były m.in. zakrzywione korzenie zębów szczękowych, opistoceliczne (tyłowklęsłe) kręgi szyjne i wydłużone wyrostki kolczyste kręgów krzyżowych i przednich kręgów ogonowych (Andrzejewski i in., 2019).

Wg analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez autorów opisu, Convolosaurus był bazalnym ornitopodem, prymitywniejszym od Thescelosaurus, ale bardziej zaawansowanym niż Hypsilophodon. W niektórych badaniach (np. Boyd, 2015) tescelozaur okazywał się dinozaurem ptasiomiednicznym prymitywniejszym niż ornitopody. Możliwe więc, że pozycja konwolozaura również była bardziej bazalna. Wg Fonseci i współpracowników (2024) konwolozaur był bazalnym iguanodontów w obrębie kladu Rhabdodontomorpha i jest najbliżej spokrewniony z tenontozaurem i iani, tworząc grupę Tenontosauridae.

Rekonstrukcja czaszki. Źródło: Andrzejewski i in., 2019. [2].

Paleobiologia

Nagromadzenie szczątków wielu osobników w jednym miejscu może wskazywać na zachowania stadne konwolozaura, zwłaszcza u młodych osobników. Mogły one mieć związek z rozrodem lub pomagać w ochronie przed drapieżnikami. Wcześniej podejrzewano, że złoże kości Convolosaurus mogło być miejscem gniazdowania (Winkler i Murry, 1989). Brak na to jednak mocnych dowodów, jako że nie znaleziono śladów skorupek jaj (Andrzejewski i in., 2019).

Znalezienie kości osobników w różnym wieku umożliwiło przeprowadzenie badań nad ontogenezą Convolosaurus. Najmłodsze okazy cechowały się m.in. mniejszą liczbą zębów oraz kośćmi udowymi i piszczelowymi mniej więcej równej długości. Później następowało względne wydłużenie podudzi, rozrost łopatki w stosunku do kości ramiennej oraz wzrost liczby zębów. Schemat wzrostu mógł być podobny jak u Tenontosaurus, z fazą szybkiego zwiększania masy i rozmiarów ciala do momentu, gdy zwierzę było już prawie dorosłe. Potem wzrost był kontynuowany, ale już w znacznie wolniejszym tempie (Andrzejewski i in., 2019).

Szczątki jednego z okazów. Źródło: Andrzejewski i in., 2019. [3].

Spis gatunków

Convolosaurus	Andrzejewski, Winkler i Jacobs, 2019
C. marri	i Jacobs, 2019

Bibliografia

Andrzejewski, K.A., Winkler, D.A., Jacobs, L.L. (2019). "A new basal ornithopod (Dinosauria: Ornithischia) from the Early Cretaceous of Texas". PLOS ONE. 14 (3): e0207935. doi:10.1371/journal.pone.0207935.

Boyd, C.A. (2015). "The systematic relationships and biogeographic history of ornithischian dinosaurs". „PeerJ”. 3, s. e1523. DOI: 10.7717/peerj.1523.

Fonseca, A.O., Reid, I.J., Venner, A., Duncan, R.J., Garcia, M.S., Müller, R.T. (2024). "A comprehensive phylogenetic analysis on early ornithischian evolution". Journal of Systematic Palaeontology. 22 (1). 2346577. [5]

Winkler, D.A,, Murry, P.A., Jacobs, L.L., Downs, W.R., Branch, J.R., and Trudel, P. (1988). "The Proctor Lake dinosaur locality, Lower Cretaceous of Texas", Hunteria 2(5): 1-8.

Winkler D.A. & Murry P.A. (1989). "Paleoecology and hypsilophodontid behavior at the Proctor Lake dinosaur locality (Early Cretaceous), Texas". Geological Society of America Special Paper. 238: 55–61.