Convolosaurus
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Convolosaurus (konwolozaur) | |
|---|---|
| Długość | >2,5-3 m |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA, Teksas
Utah (formacja Twin Mountains) |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu. Autor: Gunar Bivens. [4]. | |
Wstęp
Convolosaurus to rodzaj niedużego roślinożernego dinozaura, żyjącego we wczesnej kredzie na obszarach dzisiejszego Teksasu w USA. Znany jest on z bardzo bogatego materiału kopalnego, obejmującego szczątki kilkudziesięciu osobników w różnych stadiach rozwoju.
Historia odkryć
Szczątki Convolosaurus odkryto w 1985 r. w Teksasie. Po raz pierwszy wspomniano o tym znalezisku w literaturze naukowej w 1988 r. (Winkler i in., 1988). Winkler i Murry (1989) dyskutowali na temat przyczyn nagromadzenia tak dużej ilości kości. W 2019 r. Convolosaurus został oficjalnie nazwany i opisany przez grupę paleontologów, którym przewodziła Kate Andrzejewski.
Etymologia
Nazwa Convolosaurus pochodzi z łaciny i oznacza „zgromadzony jaszczur”, nawiązując tym samym do faktu, że odkryto liczne okazy tego dinozaura w jednym miejscu. Epitet gatunkowy marri honoruje dr Raya H. Marra za jego prace na rzecz Society of Vertebrate Paleontology i pomoc studentom Suothern Methodist University.
Materiał kopalny
Holotyp (SMU 72834) to niekompletny szkielet, obejmujący czaszkę, większość kręgów, niekompletną miednicę, obręcz barkową oraz fragmenty przednich i tylnych kończyn. Jest to największy ze wszystkich znanych okazów, choć i tak nie był w pełni dojrzały.
Materiał przypisany jest niezwykle bogaty i obejmuje zarówno pojedyncze kości, jak i niekompletne szkielety. Łącznie reprezentuje on szczątki pochodzące od co najmniej 29 osobników w różnym wieku, z których jednak żaden nie osiągnął pełnej dorosłości.
Budowa i filogeneza
Convolosaurus był niewielkim zwierzęciem roślinożernym. Największy znany okaz mierzył 2,5-3 m, nie był jednak w pełni wyrośnięty. Czaszka była dość krótka i wysoka. W kościach przedszczękowych znajdowały się cztery zęby, co jest cechą prymitywną, podobnie jak obecność belek nadoczodołowych (ang. supraorbital bar), które rozciągały się na całej szerokości oczodołu i formowały struktury przypominające kostne brwi. Bazalny charakter miała również budowa zębów w żuchwie. Z kolei cechami zaawansowanymi były m.in. zakrzywione korzenie zębów szczękowych, opistoceliczne (tyłowklęsłe) kręgi szyjne i wydłużone wyrostki kolczyste kręgów krzyżowych i przednich kręgów ogonowych (Andrzejewski i in., 2019).
Wg analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez autorów opisu, Convolosaurus był bazalnym ornitopodem, prymitywniejszym od Thescelosaurus, ale bardziej zaawansowanym niż Hypsilophodon. W niektórych badaniach (np. Boyd, 2015) tescelozaur okazywał się dinozaurem ptasiomiednicznym prymitywniejszym niż ornitopody. Możliwe więc, że pozycja konwolozaura również była bardziej bazalna. Wg Fonseci i współpracowników (2024) konwolozaur był bazalnym iguanodontów w obrębie kladu Rhabdodontomorpha i jest najbliżej spokrewniony z tenontozaurem i iani, tworząc grupę Tenontosauridae.
Paleobiologia
Nagromadzenie szczątków wielu osobników w jednym miejscu może wskazywać na zachowania stadne konwolozaura, zwłaszcza u młodych osobników. Mogły one mieć związek z rozrodem lub pomagać w ochronie przed drapieżnikami. Wcześniej podejrzewano, że złoże kości Convolosaurus mogło być miejscem gniazdowania (Winkler i Murry, 1989). Brak na to jednak mocnych dowodów, jako że nie znaleziono śladów skorupek jaj (Andrzejewski i in., 2019).
Znalezienie kości osobników w różnym wieku umożliwiło przeprowadzenie badań nad ontogenezą Convolosaurus. Najmłodsze okazy cechowały się m.in. mniejszą liczbą zębów oraz kośćmi udowymi i piszczelowymi mniej więcej równej długości. Później następowało względne wydłużenie podudzi, rozrost łopatki w stosunku do kości ramiennej oraz wzrost liczby zębów. Schemat wzrostu mógł być podobny jak u Tenontosaurus, z fazą szybkiego zwiększania masy i rozmiarów ciala do momentu, gdy zwierzę było już prawie dorosłe. Potem wzrost był kontynuowany, ale już w znacznie wolniejszym tempie (Andrzejewski i in., 2019).
Spis gatunków
| Convolosaurus | Andrzejewski, Winkler i Jacobs, 2019 |
| C. marri | i Jacobs, 2019 |
Bibliografia
Andrzejewski, K.A., Winkler, D.A., Jacobs, L.L. (2019). "A new basal ornithopod (Dinosauria: Ornithischia) from the Early Cretaceous of Texas". PLOS ONE. 14 (3): e0207935. doi:10.1371/journal.pone.0207935.
Boyd, C.A. (2015). "The systematic relationships and biogeographic history of ornithischian dinosaurs". „PeerJ”. 3, s. e1523. DOI: 10.7717/peerj.1523.
Fonseca, A.O., Reid, I.J., Venner, A., Duncan, R.J., Garcia, M.S., Müller, R.T. (2024). "A comprehensive phylogenetic analysis on early ornithischian evolution". Journal of Systematic Palaeontology. 22 (1). 2346577. [5]
Winkler, D.A,, Murry, P.A., Jacobs, L.L., Downs, W.R., Branch, J.R., and Trudel, P. (1988). "The Proctor Lake dinosaur locality, Lower Cretaceous of Texas", Hunteria 2(5): 1-8.
Winkler D.A. & Murry P.A. (1989). "Paleoecology and hypsilophodontid behavior at the Proctor Lake dinosaur locality (Early Cretaceous), Texas". Geological Society of America Special Paper. 238: 55–61.
