Camarasaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (→C. grandis: +ryc.) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | Hasło aktualizowane, rozbudowywane, poprawiane (Ikejiri, 2005) | ||
| + | |||
| + | {{DISPLAYTITLE:''Camarasaurus''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 40: | Linia 43: | ||
Utah, Montana | Utah, Montana | ||
| − | <small>([[formacja Morrison]])</small> | + | <small>([[formacja]] [[Morrison]])</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | 155-147 Ma | + | | 155-147 [[Ma]] |
| − | <small> | + | <small>[[późna jura]] ([[kimeryd]] - [[tyton]])</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 87: | Linia 90: | ||
==Historia odkryć== | ==Historia odkryć== | ||
| − | Skamieniałości tego zauropoda zostały znalezione w osadach formacji Morrison. Wiek tych pokładów datuje się na późną jurę ([[kimeryd]] - [[tyton]]), a więc jakieś 155-147 milionów lat. Na przestrzeni dziesięcioleci odnaleziono dużo szczątków tego dinozaura, przez co dobrze poznaliśmy jego biologię i anatomię. ''Camarasaurus'' został odkryty przez Henry'ego Felcha i Oramela Lucasa, lecz opisany został przez Edwarda Drinkera | + | Skamieniałości tego zauropoda zostały znalezione w osadach formacji Morrison. Wiek tych pokładów datuje się na późną jurę ([[kimeryd]] - [[tyton]]), a więc jakieś 155-147 milionów lat. Na przestrzeni dziesięcioleci odnaleziono dużo szczątków tego dinozaura, przez co dobrze poznaliśmy jego biologię i anatomię. ''Camarasaurus'' został odkryty przez [[Henry Felch|Henry'ego Felcha]] i [[Oramel Lucas|Oramela Lucasa]], lecz opisany został przez [[Edward Cope|Edwarda Drinkera Cope]]'a w Filadelfii. Ciekawostką jest, że czaszka kamarazaura przez długi czas była przypisana sławnemu, błędnemu ''[[Brontosaurus]]'', który okazał się być mieszanką
kości ''[[Apatosaurus]]'' i ''Camarasaurus''. W [[1877]] r. Cope opisał ''Camarasaurus supremus'' (i dwa lata później ''C. leptodirus'', jego młodszy synonim), a [[Marsh]] - ''[[Apatosaurus]] grandis'', a w [[1887]] r. jeszcze ''[[Morosaurus]] lentus''. Wszystkie te gatunki i jeszcze kilka innych okazało się [[synonim]]ami uznawanych obecnie gatunków kamarazaura. W [[1957]] r. został opisany przez [[Albert-Félix Lapparent|Lapparent]]a i [[Georges Zbyszewski|Zbyszewski]]ego ''Camarasaurus alenquerensis'', którego nazwa znaczy "komorowy jaszczur z Alenquer". Ta miejscowość leży w prowincji Estremadura w Portugalii (szkielet został znaleziony obok ruin młyna Moincho do Corpo, 1,5 km na południe od miasteczka). Pierwotnie uznano go za gatunek apatozaura, potem za kamarazaura (Raath i [[John McIntosh|McIntosh]], [[1987]]). Ze względu na długie kończyny przednie uważano go za ''[[Brachiosaurus]]''. Jednak na podstawie kolejnych dwóch szkieletów z okolic Lourinha, gatunek ten został przeniesiony do nowego [[rodzaj]]u - ''[[Lourhinosaurus]]'' przez Dantasa i in. ([[1998]]). Ta zmiana obowiązuje do dzisiaj. |
==Anatomia i biologia== | ==Anatomia i biologia== | ||
| Linia 96: | Linia 99: | ||
'''Wymiary''': 18-23 m, 23-47 t. | '''Wymiary''': 18-23 m, 23-47 t. | ||
| − | '''Materiał''': | + | '''Materiał kopalny''': |
| − | ' | + | [[Holotyp]] (AMNH 5760) to 8 kręgów - szyjny, 3 grzbietowe, 4 ogonowe - być może są to pozostałości należące do dwóch osobników z okolic stanowiska Cope's Nipple (najwyższe pokłady formacji Morrison, Garden Park, Kolorado (Ikejiri, [[2005]])); |
| + | [[Topotyp]] (AMNH 5761) to co najmniej kilka szkieletów ze stanowiska Cope's Nipple; | ||
| + | |||
| + | Przypisane osobniki (DMNH 27228) to kręg obrotowy, czwarty(?) szyjny, trzeci(?) grzbietowy, pierwszy(?) i trzeci(?) ogonowy oraz kość łonowa okolic stanowiska Cope's Nipple; | ||
| + | |||
| + | '''Występowanie''': [[późna jura]] - późny [[kimeryd]]-[[tyton]] (środkowe i górne warstwy formacji Morrison); południowośrodkowe i możliwe południowowchodnie Kolorado i północnozachodnia Oklahoma (Ikejiri, [[2005]]). | ||
[[Gatunek typowy]], ''C. supremus'' ("największy komorowy jaszczur"), jak sama nazwa wskazuje, jest największym ze znanych ''Camarasaurus'' i jednym z najbardziej masywnych zauropodów z późnej jury formacji Morrison. Jest bardzo podobny do ''C. lentus'' i może być jego potomkiem. Ten najmłodszy z kamarazaurów żył w wilgotniejszym niż wcześniejsze środowisku. | [[Gatunek typowy]], ''C. supremus'' ("największy komorowy jaszczur"), jak sama nazwa wskazuje, jest największym ze znanych ''Camarasaurus'' i jednym z najbardziej masywnych zauropodów z późnej jury formacji Morrison. Jest bardzo podobny do ''C. lentus'' i może być jego potomkiem. Ten najmłodszy z kamarazaurów żył w wilgotniejszym niż wcześniejsze środowisku. | ||
| − | |||
===''C. grandis''=== | ===''C. grandis''=== | ||
| Linia 110: | Linia 117: | ||
'''Wymiary''': 14 m, 13 t. | '''Wymiary''': 14 m, 13 t. | ||
| − | '''Materiał''': min. 6 szkieletów, w tym 2 czaszki | + | '''Materiał''': |
| + | |||
| + | [[Holotyp]] (YPM 1901) to część podstawna kości potylicznej, kilka/kilkanaście (ang. ''several'') kręgów grzbietowych, częściowa k. krzyżowa, kregi ogonowe 1-27, lewa obręcz barkowa i elementy kończyny przedniej, prawa k. łopatkowokrucza, lewa płyta młostkowa, k. udowe, k. piszczelowa i strzałkowa oraz żebra ze stanowiska Como Bluff 1, hrabstwo Albany, Wyoming. | ||
| + | |||
| + | [[Kotyp]]y to wszystkie [[paratyp]]y ze stanowiska Como Bluff 1. YPM 1900 (holotyp ''Morosaurus impar'') to k. krzyżowa; YPM 1903 to k. krucze, prawa łopatka, lewa k. łonowa, kulszowa i lewa k. udowa; YPM 1905 to prawie kompletna czaszka i kompletna szyja, większość lub wszystkie kręgi grzbietowe i k. krzyżowa (pierwotnie opisana do YPM 1900), 12 przednio-środkowych kręgów ogonowych, trochę szewronow, k. krucze, łopatki, lewa k. ramienna, prawa k. łokciowa, prawa k. kulszowa, udowa, k. piszczelowe i strzałkowe i trochę elementów stopy. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | min. 6 szkieletów, w tym 2 czaszki | ||
'''Występowanie''': 156-147 Ma (środkowe warstwy formacji Morrison); Wyoming, Kolorado, Montana | '''Występowanie''': 156-147 Ma (środkowe warstwy formacji Morrison); Wyoming, Kolorado, Montana | ||
| Linia 254: | Linia 270: | ||
[[Kategoria:Tyton]] | [[Kategoria:Tyton]] | ||
[[Kategoria:rodzaj wielogatunkowy]] | [[Kategoria:rodzaj wielogatunkowy]] | ||
| + | [[Kategoria:Do poprawy - zajęte]] | ||
Wersja z 19:32, 20 lut 2014
Hasło aktualizowane, rozbudowywane, poprawiane (Ikejiri, 2005)
| Autor: | Korekta: |
| Bartosz Suchecki | Tomasz Sokołowski |
| Camarasaurus (kamarazaur) | |
|---|---|
| Długość: | 13-23 m |
| Masa: | 10-47 t |
| Miejsce występowania: | USA - Kolorado, Nowy Meksyk, Wyoming,
Utah, Montana |
| Czas występowania | 155-147 Ma
późna jura (kimeryd - tyton) |
| Systematyka | Dinosauria
Neosauropoda sensu Salgado i in., 1997 ? Neosauropoda sensu Wilson i Sereno, 1998 |
Rekonstrukcja przyżyciowa Camarasaurus i Comodactylus. Autor: Jakub Kowalski [1] | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Historia odkryć
Skamieniałości tego zauropoda zostały znalezione w osadach formacji Morrison. Wiek tych pokładów datuje się na późną jurę (kimeryd - tyton), a więc jakieś 155-147 milionów lat. Na przestrzeni dziesięcioleci odnaleziono dużo szczątków tego dinozaura, przez co dobrze poznaliśmy jego biologię i anatomię. Camarasaurus został odkryty przez Henry'ego Felcha i Oramela Lucasa, lecz opisany został przez Edwarda Drinkera Cope'a w Filadelfii. Ciekawostką jest, że czaszka kamarazaura przez długi czas była przypisana sławnemu, błędnemu Brontosaurus, który okazał się być mieszanką kości Apatosaurus i Camarasaurus. W 1877 r. Cope opisał Camarasaurus supremus (i dwa lata później C. leptodirus, jego młodszy synonim), a Marsh - Apatosaurus grandis, a w 1887 r. jeszcze Morosaurus lentus. Wszystkie te gatunki i jeszcze kilka innych okazało się synonimami uznawanych obecnie gatunków kamarazaura. W 1957 r. został opisany przez Lapparenta i Zbyszewskiego Camarasaurus alenquerensis, którego nazwa znaczy "komorowy jaszczur z Alenquer". Ta miejscowość leży w prowincji Estremadura w Portugalii (szkielet został znaleziony obok ruin młyna Moincho do Corpo, 1,5 km na południe od miasteczka). Pierwotnie uznano go za gatunek apatozaura, potem za kamarazaura (Raath i McIntosh, 1987). Ze względu na długie kończyny przednie uważano go za Brachiosaurus. Jednak na podstawie kolejnych dwóch szkieletów z okolic Lourinha, gatunek ten został przeniesiony do nowego rodzaju - Lourhinosaurus przez Dantasa i in. (1998). Ta zmiana obowiązuje do dzisiaj.
Anatomia i biologia
Łopatkowe zęby Camarasaurus nie ułożone wzdłuż szczęki i umożliwiały rozdrabnianie pokarmu przed połknięciem. Każda przednia kończyna miała po pięć szeroko rozstawionych palców, z czego jeden kończył się pazurem (najprawdopodobniej pozostałości po jego przodkach). Przednie kończyny były nieco krótsze od tylnych. Cechą charakterystyczną tego dinozaura był stosunkowo duży łeb w porównaniu do innych zauropodów z zaokrąglonym pyskiem. Przód głowy jest wyższy, a otwory nosowe znajdują się przed oczyma kamarazaura, w przeciwieństwie do Giraffatitan. Kamarazaury prawdopodobnie podróżowały w stadach - jednym z wielu dowodów na to są odnalezione północno-wschodnim Wyoming szczątki trzech zauropodów, które zginęły w tym samym czasie.
Ważne gatunki kamarazaura
C. supremus
Wymiary: 18-23 m, 23-47 t.
Materiał kopalny:
Holotyp (AMNH 5760) to 8 kręgów - szyjny, 3 grzbietowe, 4 ogonowe - być może są to pozostałości należące do dwóch osobników z okolic stanowiska Cope's Nipple (najwyższe pokłady formacji Morrison, Garden Park, Kolorado (Ikejiri, 2005));
Topotyp (AMNH 5761) to co najmniej kilka szkieletów ze stanowiska Cope's Nipple;
Przypisane osobniki (DMNH 27228) to kręg obrotowy, czwarty(?) szyjny, trzeci(?) grzbietowy, pierwszy(?) i trzeci(?) ogonowy oraz kość łonowa okolic stanowiska Cope's Nipple;
Występowanie: późna jura - późny kimeryd-tyton (środkowe i górne warstwy formacji Morrison); południowośrodkowe i możliwe południowowchodnie Kolorado i północnozachodnia Oklahoma (Ikejiri, 2005).
Gatunek typowy, C. supremus ("największy komorowy jaszczur"), jak sama nazwa wskazuje, jest największym ze znanych Camarasaurus i jednym z najbardziej masywnych zauropodów z późnej jury formacji Morrison. Jest bardzo podobny do C. lentus i może być jego potomkiem. Ten najmłodszy z kamarazaurów żył w wilgotniejszym niż wcześniejsze środowisku.
C. grandis
Wymiary: 14 m, 13 t.
Materiał:
Holotyp (YPM 1901) to część podstawna kości potylicznej, kilka/kilkanaście (ang. several) kręgów grzbietowych, częściowa k. krzyżowa, kregi ogonowe 1-27, lewa obręcz barkowa i elementy kończyny przedniej, prawa k. łopatkowokrucza, lewa płyta młostkowa, k. udowe, k. piszczelowa i strzałkowa oraz żebra ze stanowiska Como Bluff 1, hrabstwo Albany, Wyoming.
Kotypy to wszystkie paratypy ze stanowiska Como Bluff 1. YPM 1900 (holotyp Morosaurus impar) to k. krzyżowa; YPM 1903 to k. krucze, prawa łopatka, lewa k. łonowa, kulszowa i lewa k. udowa; YPM 1905 to prawie kompletna czaszka i kompletna szyja, większość lub wszystkie kręgi grzbietowe i k. krzyżowa (pierwotnie opisana do YPM 1900), 12 przednio-środkowych kręgów ogonowych, trochę szewronow, k. krucze, łopatki, lewa k. ramienna, prawa k. łokciowa, prawa k. kulszowa, udowa, k. piszczelowe i strzałkowe i trochę elementów stopy.
min. 6 szkieletów, w tym 2 czaszki
Występowanie: 156-147 Ma (środkowe warstwy formacji Morrison); Wyoming, Kolorado, Montana
C. grandis ("wielki komorowy jaszczur") jest najstarszym gatunkiem, który współistniał z C. lentus zaledwie kilka milionów lat. To do niego właśnie przypisano 2 gatunki Morosaurus, a więc "głupiego jaszczura", w tym gatunek typowy M. impar.
C. lentus
Wymiary: 15 m, 15 t.
Materiał: min. 5 szkieletów z czaszkami, w tym młode; kompletnie znany
Występowanie: 153-147 Ma (środkowe warstwy formacji Morrison); Wyoming, Utah
Do C. lentus ("powolnego komorowwgo jaszczura") należy prawie kompletny szkielet młodego kamarazaura (CM 11338 - zob. zdjęcie), którego opisał Charles W. Gilmore w 1925 roku. Mierzył on 6 metrów długości.
C. lewisi
Wymiary: 13 m, 10 t.
Materiał: prawie kompletny szkielet pozaczaszkowy
Występowanie: 150-147 Ma (środkowe warstwy formacji Morrison); Kolorado
C. lewisi ("komorowy jaszczur Lewisa") został odkryty i opisany przez Jensena. Nazywał go "Dinozaurem Jimem" i uznał, że to nowy rodzaj zwany "katetozaurem" (Cathetosaurus lewisi), lecz inni naukowcy stwierdzili, że to nowy gatunek kamarazaura, więc po pełnej nazwie pozostała tylko nazwa gatunkowa. Jensen zasugerował, że był lepiej przystosowany do stawania na tylnych łapach niż inne zauropody. Na podstawie miednicy wysunął hipotezę, że ten dinozaur mógł żerować w postawie wyprostowanej, podpierając się ogonem - podobny pogląd wypowiedziała w 1997 r. Magdalena Borsuk-Białynicka w odniesieniu do opistocelikaudii (która tez była uważana za kamarazauryda). Jedyny znany szkielet nosi ślady ugryzień pozostawione przez dużego teropoda. Wydaje się, że był to bardzo sędziwy osobnik.
Spis gatunków
| Camarasaurus | Cope, 1877 | |
|---|---|---|
| = Caulodon | Cope, 1877 | |
| = Morosaurus | Marsh, 1878 | |
| = Uintasaurus | Holland, 1919 | |
| = Cathetosaurus | Jensen, 1988 | |
| ?= Eobrontosaurus | Bakker, 1998 | |
| C. supremus | Cope, 1877 | |
| = Amphicoelias latus | Cope, 1877 | |
| = Caulodon diversidens | Cope, 1877 | |
| = Caulodon leptoganus | Cope, 1878 | |
| = Camarasaurus leptodirus | Cope, 1879 | |
| C. grandis | (Marsh, 1877) | |
| = Apatosaurus grandis | Marsh, 1877 | |
| = Morosaurus impar | Marsh, 1878 | |
| = Morosaurus robustus | Marsh, 1878 | |
| = Pleurocoelus montanus | Marsh, 1896 | |
| C. excelsus | (Marsh, 1879) Osborn vide von Huene, 1929 | = Apatosaurus excelsus |
| C. lentus | (Marsh, 1889) | |
| = Morosaurus lentus | Marsh, 1889 | |
| = Camarasaurus annae | Ellinger, 1950 | |
| = Uintasaurus douglassi | Holland, 1919 | |
| C. agilis | (Marsh, 1889) | = Diplodocus longus |
| C. lewisi | (Jensen, 1988) McIntosh, Miller, Stadtman i Gillette, 1996 | |
| C. alenquerensis | (Lapparent i Zbyszewski, 1957) Raath i McIntosh, 1987 | = Lourinhasaurus alenquerensis |
| = Cathetosaurus lewisi | Jensen, 1988 |
Bibliografia
Glut D.F. (1997) "Dinosaurs: The Encyclopedia" wyd. McFarland & Company
Holtz T.R. Jr. (2008) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information"
Sander P.M., Christian A., Clauss M., Fechner R., Gee C.T., Griebeler E.-M., Gunga H.-C., Hummel J., Mallison H., Perry S.F., Preuschoft H., Rauhut O.W.M., Remes K., Tütken T., Wings O. & Witzel U. (2011) "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism" Biological Reviews, 86(1), 117–155. doi: 10.1111/j.1469-185X.2010.00137.x
Upchurch P., Barrett P.M. & Dodson P. (2004) "Sauropoda" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (ed) "The Dinosauria (2nd edition)" wyd. University of California Press, Berkeley, 259–322.
Dinosaurs In Their Time: "Apatosaurus". Carnegie Museum of Natural History
http://en.wikipedia.org/wiki/Camarasaurus
http://www.thescelosaurus.com/dinom.htm
http://www.encyclo.co.uk/define/Morosaurus
Paul G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University, Princeton i Oxford
