Anodontosaurus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (+ <References/>)
 
(Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
  Do weryfikacji: Eberth i in. (2013) [[doi:10.1139/cjes-2012-0185]]
+
{{DISPLAYTITLE:''Anodontosaurus''}}
 +
{{Opis
 +
|Autor                  = [[Janusz Mermer]]
 +
|Korekta                = [[Marcin Szermański]], [[Kamil Kamiński]]
 +
|nazwa                  = ''Anodontosaurus'' (anodontozaur)
 +
|długość                = ok. 5 m
 +
|wysokość              = ?ok. 2 t
 +
|masa                  =
 +
|dieta                  =
 +
  |miejsce                =
 +
'''''A. lambei'''''<br>
 +
[[Kanada]]<br>
 +
<small>Alberta ([[formacja]] [[Horseshoe Canyon]])</small>
 +
<hr>
 +
'''''A. inceptus'''''<br>
 +
[[Kanada]]<br>
 +
<small>Alberta ([[formacja]] [[Dinosaur Park]])</small>
 +
|czas                  = {{Występowanie|76|70}}
 +
'''''A. lambei'''''<br>
 +
ok. 73-70,5 [[Ma]]<br>
 +
<small>[[późna kreda]] (późny [[kampan]]-wczesny [[mastrycht]])</small>
 +
<hr>
 +
'''''A. inceptus'''''<br>
 +
ok. 76 [[Ma]]<br>
 +
<small>[[późna kreda]] (późny [[kampan]])</small>
 +
|systematyka            =
 +
[[Dinosauria]]
  
{{DISPLAYTITLE:''Anodontosaurus''}}
+
[[Ornithischia]]
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
| Autor:
 
| Korekta:
 
|-
 
| [[Janusz Mermer]]
 
| [[Marcin Szermański]]
 
|}
 
</small>
 
  
----
+
[[Thyreophora]]
  
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
+
[[Ankylosauria]]
! colspan=2 | ''Anodontosaurus'' (anodontozaur)
 
|-
 
! '''Długość''':
 
| 6 m (?)
 
  
|-
+
[[Ankylosauridae]]
! '''Masa''':
 
| 2 t (?)
 
  
|-
+
[[Ankylosaurinae]]
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
| [[Kanada]] - Alberta
 
  
<small>(młodsze pokłady formacji [[Horseshoe Canyon]]  
+
[[Ankylosaurini]]<ref>Rivera-Sylva, H. E., Frey, E., Stinnesbeck, W., Carbot-Chanona, G., Sanchez-Uribe, I. E., & Guzmán-Gutiérrez, J. R. (2018) "Paleodiversity of Late Cretaceous Ankylosauria from Mexico and their phylogenetic significance" Swiss Journal of Palaeontology, 137(1), 83-93. [[doi:10.1007/s13358-018-0153-1]]</ref>
 +
|grafika                = Anodontosaurus.jpg
 +
|podpis                = Holotyp ''Anodontosaurus lambei''. Źródło: Arbour i Currie, 2013.
 +
|PorównanieGrupa        = Ankylosauridae
 +
|PorównanieDługość      = 5
 +
|mapa                  =
 +
'''''A. lambei'''''<br>
 +
<display_points type="terrain" zoom=2>
 +
51.39° N, 112.45° W~formacja [[Horseshoe Canyon]], ok. 8 mil na południowy zachód od Morrin, Alberta, [[Kanada]]~<small>Holotyp CMN 8530.<br>
 +
51.32° N, 112.52° W~formacja [[Horseshoe Canyon]], Horsethief, Alberta, [[Kanada]]~<small>Część materiału przypisanego.<br>
 +
51.50° N, 113.1° W~formacja [[Horseshoe Canyon]], Tolman, Alberta, [[Kanada]]~<small>Część materiału przypisanego.<br>
 +
</display_points>
 +
}}
 +
==Wstęp==
 +
''Anodontosaurus'' to [[rodzaj]] [[Ankylosauridae|ankylozauryd]]a z późnej kredy Ameryki północnej. ''Anodontosaurus lambei'', był przez długi czas uważany za [[młodszy synonim]] blisko spokrewnionego ''[[Euoplocephalus]] tutus''. [[Gatunek]] ten wyróżnia się głównie morfologią czaszki i buławy. Nie znaleziono dotąd tych elementów przypisywanych anodontozaurowi stowarzyszonych ze sobą, jednak zakładając odrębność stratygraficzną, uznaje się że skamieniałości z formacji [[Horseshoe Canyon]] przypisywane wcześniej ''E. tutus'', należą do ''A. lambei''.
  
i [[formacja]] [[Dinosaur Park]])</small>
+
==Budowa==
|-
+
{{Szablon: diagnoza}}
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
+
Anodontozaura wyróżnia kombinacja cech: płaskie kości pokrywające czaszkę (''caputegulae'') występujące u podstaw rogów na kościach kwadratowo-jarzmowej i łuskowej; dodatkowe osteodermy leżące u podstawy głównych osteoderm na pierwszym, szyjnym półpierścieniu; spiczaste, trójkątne osteodermy na buławie która ponadto jest szersza niż dłuższa; żebra krzyżowe skierowane bocznie; U-kształtne kopyta stopy; krótki, tylny wyrostek na kości biodrowej; nozdrza skierowane do przodu, brak kila pomiędzy rogiem na kości łuskowej i oczodołem (Arbour i Currie, 2013).  
| ok. 71 [[Ma]]
 
  
<small>[[późna kreda]] (późny [[kampan]] / wczesny [[mastrycht]])</small>
+
==Etymologia==
|-
+
Nazwa [[rodzaj]]owa ''Anodontosaurus'' oznacza z greki „bezzębnego jaszczura” ([[holotyp]] nie ma zębów). Epitet gatunkowy ''lambei'' honoruje kanadyjskiego paleontologa i geologa [[Lawrence Lambe|Lawrence’a Lambe’a]]. Epitet drugiego gatunku - ''inceptus'' pochodzi z łaciny i oznacza „rozpoczęcie”, „początek”.
! '''Systematyka'''
 
| [[Dinosauria]]
 
  
[[Ornithischia]]
+
==Historia==
 +
Anodontozaura opisał [[Charles M. Sternberg|Sternberg]] w [[1929]] roku. Coombs ([[1971]], [[1979]]) zsynonimizował ''Anodontosaurus lambei'', ''[[Scolosaurus]] cutleri'' i ''[[Dyoplosaurus]] acutosquameus'' z ''[[Euoplocephalus]] tutus'', co uzasadnił dużą różnorodnością czaszek kampańskich ankylozaurydów (dla każdego okazu należałoby utworzyć osobny [[gatunek]] lub zaliczyć wszystkie do jednego). W [[2010]] roku [[Victoria Arbour]] wykazała różnice anatomiczne oraz odrębność stratygraficzną między anodontozaurem i euoplocefalem (euoplocefal występuje w formacji [[Dinosaur Park]], natomiast wszystkie ankylozaurydy z formacji [[Horseshoe Canyon]] i jeden okaz z Dinosaur Park to anodontozaury), co potwierdza również (wraz z Currie'm) w [[2015]]. W 2018 r. Penkalski wyróżnił drugi gatunek - ''A. inseptus'' na podstawie okazów przypisywanych wcześniej do gatunku typowego.
  
[[Thyreophora]]
+
==Systematyka==
 +
Wg analizy Arbour i Currie z [[2013]] roku ''Anodontosaurus'' jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] ''[[Euoplocephalus]]'', tworząc z nim i z ''[[Ankylosaurus]]'' [[klad]] siostrzany do kladu tworzonego przez ''[[Dyoplosaurus]]'' i azjatyckie ankylozaurydy. W [[2015]] Arbour i Currie zaliczyli anodontozaura do nowoutworzonego plemienia Ankylosaurini – kladu zaawansowanych ankylozaurynów występujących w późnej kredzie w Ameryce północnej i Azji. Według analizy kladystycznej jego najbliższym krewnym był nieco późniejszy ''[[Ankylosaurus]]'' – te dwa [[takson]]y tworzą trychotomię z euoplocefalem i kladem ''[[Scolosaurus]]'' + ''[[Ziapelta]]''.
  
[[Ankylosauria]]
+
==Gatunki==
 +
===''A. lambei''===
 +
'''Miejsce:''' [[Kanada]] – Alberta, [[formacja]] [[Horseshoe Canyon]]
  
[[Ankylosauridae]]
+
'''Czas:''' ok. 73-70,5 [[Ma]]
  
[[Ankylosaurinae]]
+
'''Materiał kopalny:''' [[Holotyp]] o numerze katalogowym CMN 8530 obejmuje czaszkę, żuchwę, kręgi ogonowe, kość kulszową, paliczki kończyn tylnych i osteodermy (w tym pierwszy, kostny półpierścień chroniący szyję).
  
[[Ankylosaurini]]
+
Materiał przypisany: AMNH 5216 (buława), AMNH 5223 (czaszka), AMNH 5245 (kręgi krzyżowo-ogonowe i ogonowe, miednica, buława), NHMUK R4947 (czaszka; wg Penkalskiego [2018] okaz ten należy do ''[[Euoplocephalus]] tutus''), ROM 832 (niekompletna czaszka), TMP 1982.9.3 (2 kolejne kręgi grzbietowe z żebrami, niekompletna miednica, prawa kość udowa, osteodermy- w tym fragmenty kostnego półpierścienia), TMP 1994.168.1 (buława), TMP 1996.75.01 (niekompletna czaszka, kręgi ogonowe, niekompletny pierwszy półpierścień, drugi pierścień); TMP 1997.59.1 (czaszka), USNM 10753 (buława).
|-
 
| colspan=2 |[[Plik:Anodontosaurus.jpg|400px|]]
 
<small>Holotyp ''Anodontosaurus lambei.
 
  
Źródło: Arbour i Currie, 2013.</small>
+
'''Charakterystyka:''' Gatunek typowy anodontozaura. Wyróżniał się kształtem płyty kostnej na kości nosowej, zredukowanym wyrostkiem dziobiastym (ang. ''coronoid process'') oraz względnie gładkimi osteodermami (Penkalski, 2018).  
|-
 
! colspan=2 | Mapa znalezisk:
 
|-
 
| colspan=2 |
 
<display_points type="terrain" zoom=7>
 
Morrin, Alberta, Canada|formacja [[Horseshoe Canyon]], ok. 8 mil na południowy zachód od Morrin, Alberta, [[Kanada]]|<small>Holotyp CMN 8530.<br>
 
Horsethief, Alberta, Canada|formacja [[Horseshoe Canyon]], Horsethief, Alberta, [[Kanada]]|<small>Część materiału przypisanego.<br>
 
Tolman, Alberta, Canada|formacja [[Horseshoe Canyon]], Tolman, Alberta, [[Kanada]]|<small>Część materiału przypisanego.<br>
 
</display_points>
 
|}
 
  
==Wstęp==
+
===''A. inceptus''===
''Anodontosaurus'' to [[rodzaj]] [[Ankylosauridae|ankylozauryd]]a z późnej kredy Ameryki północnej. Jedyny znany [[gatunek]], ''Anodontosaurus lambei'', był przez długi czas uważany za [[młodszy synonim]] blisko spokrewnionego ''[[Euoplocephalus]] tutus''. [[Gatunek]] ten wyróżnia się głównie morfologią czaszki i buławy. Nie znaleziono dotąd tych elementów przypisywanych anodontozaurowi stowarzyszonych ze sobą, jednak zakładając odrębność stratygraficzną, uznaje się że skamieniałości z formacji [[Horseshoe Canyon]] przypisywane wcześniej ''E. tutus'', należą do ''A. lambei''.
+
'''Miejsce:''' [[Kanada]] – Alberta, [[formacja]] [[Dinosaur Park]]
  
==Budowa==
+
'''Czas:''' ok. 76 [[Ma]]
{{Szablon: diagnoza}}
 
Anodontozaura wyróżnia kombinacja cech: płaskie kości pokrywające czaszkę (''caputegulae'') występujące u podstaw rogów na kościach kwadratowo-jarzmowej i łuskowej; dodatkowe osteodermy leżące u podstawy głównych osteoderm na pierwszym, szyjnym półpierścieniu; spiczaste, trójkątne osteodermy na buławie która ponadto jest szersza niż dłuższa; żebra krzyżowe skierowane bocznie; U-kształtne kopyta stopy; krótki, tylny wyrostek na kości biodrowej; nozdrza skierowane do przodu, brak kila pomiędzy rogiem na kości łuskowej i oczodołem.
 
  
==Materiał kopalny==
+
'''Materiał kopalny:''' [[Holotyp]] - TMP 1997.132.01 (czaszka, trzy kręgi grzbietowe, żebra, łopatka, lewe kość ramieniowa, łokciowa, promieniowa, piszczelowa, pierwszy i zapewne drugi kostny półpierścień).  
[[Holotyp]] o numerze katalogowym CMN 8530 obejmuje czaszkę, żuchwę, kręgi ogonowe, kość kulszową, paliczki kończyn tylnych i osteodermy (w tym pierwszy, kostny półpierścień chroniący szyję).
 
  
Materiał przypisany: AMNH 5216 (buława), AMNH 5223 (czaszka), AMNH 5245 (kręgi krzyżowo-ogonowe i ogonowe, miednica, buława), NHMUK R4947 (czaszka), ROM 832 (niekompletna czaszka), TMP 1982.9.3 (2 kolejne kręgi grzbietowe z żebrami, niekompletna miednica, prawa kość udowa, osteodermy- w tym fragmenty kostnego półpierścienia), TMP 1994.168.1 (buława), TMP 1996.75.01 (niekompletna czaszka, kręgi ogonowe, niekompletny pierwszy półpierścień, drugi pierścień); TMP 1997.59.1 (czaszka); TMP 1997.132.01 (czaszka, trzy kręgi grzbietowe, żebra, łopatka, lewe kość ramieniowa, łokciowa, promieniowa, piszczelowa, pierwszy i zapewne drugi kostny półpierścień - jako jedyny okaz pochodzi z pokładów formacji [[Dinosaur Park]]), USNM 10753 (buława).
+
Materiał przypisany: AMNH 5328 (czaszka z zębami).
  
==Etymologia==
+
'''Charakterystyka:''' Drugi gatunek, wyróżniony w 2018 r. Wg Penkalskiego (2018) od ''A. lambei'' różnił się kształtem rogów na kości łuskowej i płyty kostnej na kości nosowej, a także bardziej wydatnym wyrostkiem dziobiastym (ang. ''coronoid process'').
Nazwa [[rodzaj]]owa ''Anodontosaurus'' oznacza z greki „bezzębnego jaszczura” ([[holotyp]] nie ma zębów). Epitet gatunkowy honoruje kanadyjskiego paleontologa i geologa [[Lawrence Lambe|Lawrence’a Lambe’a]].
 
  
==Historia==
+
==Paleoekologia==
Anodontozaura opisał [[Charles M. Sternberg|Sternberg]] w [[1929]] roku. Coombs ([[1971]], [[1979]]) zsynonimizował ''A. lambei'', ''[[Scolosaurus]] cutleri'' i ''[[Dyoplosaurus]] acutosquameus'' z ''[[Euoplocephalus]] tutus''. W [[2010]] roku [[Victoria Arbour]] wykazała różnice anatomiczne oraz odrębność stratygraficzną (''A. lambei'' występuje głównie w pokładach formacji [[Horseshoe Canyon]], zaś ''E. tutus'' w pokładach formacji [[Dinosaur Park]]) między anodontozaurem i euoplocefalem (co potwierdza również (wraz z [[Philip Currie|Currie'm]], [[2015]]). Nie wszyscy naukowcy uznają odrębność ''A. lambei'', np. [[Richard Thomspon|Thompson]] i in. ([[2012]]) w pracy o filogenezie ankylozaurów, w ogóle o nim nie wspominają.
+
''A. lambei'' znany jest z formacji [[Horshoe Canyon]] dokumentującej ponad 5,5 miliona lat na przełomie [[kampan]]u i [[mastrycht]]u (ok. 73-67 mln lat temu) a dokładniej z jej młodszych pokładów (ogniwa Horsethief, Morrin i Tolman). Z formacji tej znamy ponad 20 gatunków dinozaurów – nie wszystkie musiały współwystępować z anodontozaurem z uwagi na długość przedziału czasu, znamy jednak szereg równowiekowych a więc zapewne współwystępujących gatunków. Na zamieszkiwanych przez niego przybrzeżnych równinach zalewowych, dominującymi roślinożercami były hadrozaurydy – ''[[Hypacrosaurus]]'', ''[[Edmontosaurus]]'' i ''[[Saurolophus]]'' oraz ceratopsydy – ''[[Anchiceratops]]'', ''[[Arrhinoceratops]]'' i ''[[Pachyrhinosaurus]]''. Innym dużym roślinożercą był daleki krewniak anodontozaura – nodozauryd ''[[Edmontonia]]''. Pozycję szczytowego drapieżnika zajmował ''[[Albertosaurus]]''. Występowały też drobne drapieżniki jak dromeozauryd ''[[Atrociraptor]]'', cenegnatyd ''[[Epichirostenotes]]'' czy ''[[Troodon]]''. Liczne były (zapewne wszystko- lub roślinożerne) ornitomimozaury (''[[Ornithomimus]]'' i ''[[Struthiomimus]]''). ''A. inceptus'' występował w podobnym ekosystemie, dobrze znanym dzięki licznym odkryciom w osadach formacji [[Dinosaur Park]]. Dominowały w nim w zasadzie te same grupy dinozaurów, różnice występowały głównie na poziomie rodzajowym lub gatunkowym.  
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
! ''Anodontosaurus''
+
| {{V|''Anodontosaurus''}}
 
| {{Kpt|[[Charles M. Sternberg|Sternberg]]}}, [[1929]]
 
| {{Kpt|[[Charles M. Sternberg|Sternberg]]}}, [[1929]]
| ??= ''[[Euoplocephalus]]''
 
| {{Kpt|[[Lawrence Lambe|Lambe]]}}, [[1910]]
 
 
|-
 
|-
! ''A. lambei''
+
| {{V|''Anodontosaurus lambei''}}
| {{Kpt|Sternberg}}, 1929
+
| {{Kpt|[[Charles M. Sternberg|Sternberg]]}}, [[1929]]
| ??= ''[[Euoplocephalus]] tutus''
+
|-
| ({{Kpt|Lambe}}, [[1902]]) {{Kpt|Lambe}}, 1910
+
| {{V|''Anodontosaurus inceptus'' }}
 +
| {{Kpt|[[Paul Penkalski|Penkalski]]}}, [[2018]]
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
 
<small>
 
<small>
Arbour, V.M (2010) A Cretaceous armoury: Multiple ankylosaurid taxa in the Late Cretaceous of Alberta, Canada and Montana, USA. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 30 (Supl.), s. 55A, 2010.
+
Arbour, V.M (2010) A Cretaceous armoury: Multiple ankylosaurid taxa in the Late Cretaceous of Alberta, Canada and Montana, USA. Journal of Vertebrate Paleontology. 30 (Supl.), s. 55A.
 +
 
 +
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2013) ''Euoplocephalus tutus'' and the Diversity of Ankylosaurid Dinosaurs in the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and Montana, USA. PLOS ONE 8(5): e62421. [[doi:10.1371/journal.pone.0062421]]
 +
 
 +
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2015.1059985]]
  
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2013) Euoplocephalus tutus and the Diversity of Ankylosaurid Dinosaurs in the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and Montana, USA. PLOS ONE 8(5): e62421. [[doi:10.1371/journal.pone.0062421]]
+
Penkalski, P. (2013) A new ankylosaurid from the late Cretaceous Two Medicine Formation of Montana, USA. Acta Palaeontologica Polonica. [[doi:10.1371/journal.pone.0062421]].
  
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Journal of Systematic Palaeontology. [[DOI:10.1080/14772019.2015.1059985]]
+
Penkalski, P. (2018). "Revised systematics of the armoured dinosaur Euoplocephalus and its allies". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie - Abhandlungen. 287 (3): 261–306. [[doi:10.1127/njgpa/2018/0717]].
  
Penkalski, P. (2013) A new ankylosaurid from the late Cretaceous Two Medicine Formation of Montana, USA. Acta Palaeontologica Polonica. [[doi:10.1371/journal.pone.0062421]]
+
Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora). Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2011.569091]]
  
Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)" Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2011.569091]]
+
Eberth D. A., Evans D. C., Brinkman D. B., Therrien F., Tanke D. H., Russell L. S. (2013) Dinosaur biostratigraphy of the Edmonton Group (Upper Cretaceous), Alberta, Canada: evidence for climate influence. Canadian Journal of Earth Sciences. [[doi: 10.1139/cjes-2012-0185]]
</small>
+
<References/></small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 121: Linia 131:
 
[[Kategoria:Kampan]]
 
[[Kategoria:Kampan]]
 
[[Kategoria:Mastrycht]]
 
[[Kategoria:Mastrycht]]
[[Kategoria:Do poprawy - zajęte]]
+
[[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy]]

Aktualna wersja na dzień 15:49, 12 sie 2022

Autor: Janusz Mermer
Korekta: Marcin Szermański, Kamil Kamiński


Anodontosaurus (anodontozaur)
Długość ok. 5 m
Wysokość ?ok. 2 t
Miejsce A. lambei

Kanada
Alberta (formacja Horseshoe Canyon)


A. inceptus
Kanada
Alberta (formacja Dinosaur Park)

Czas
252 201 145
66

A. lambei
ok. 73-70,5 Ma
późna kreda (późny kampan-wczesny mastrycht)


A. inceptus
ok. 76 Ma
późna kreda (późny kampan)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Thyreophora

Ankylosauria

Ankylosauridae

Ankylosaurinae

Ankylosaurini[1]

Anodontosaurus.jpg
Holotyp Anodontosaurus lambei. Źródło: Arbour i Currie, 2013.
Homo sapiens.png Ankylosauridae.png

5 m

Porównanie wielkości Anodontosaurus i człowieka.
Sylwetki: Phylopic.org

Mapa znalezisk
A. lambei
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Anodontosaurus to rodzaj ankylozauryda z późnej kredy Ameryki północnej. Anodontosaurus lambei, był przez długi czas uważany za młodszy synonim blisko spokrewnionego Euoplocephalus tutus. Gatunek ten wyróżnia się głównie morfologią czaszki i buławy. Nie znaleziono dotąd tych elementów przypisywanych anodontozaurowi stowarzyszonych ze sobą, jednak zakładając odrębność stratygraficzną, uznaje się że skamieniałości z formacji Horseshoe Canyon przypisywane wcześniej E. tutus, należą do A. lambei.

Budowa

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

Anodontozaura wyróżnia kombinacja cech: płaskie kości pokrywające czaszkę (caputegulae) występujące u podstaw rogów na kościach kwadratowo-jarzmowej i łuskowej; dodatkowe osteodermy leżące u podstawy głównych osteoderm na pierwszym, szyjnym półpierścieniu; spiczaste, trójkątne osteodermy na buławie która ponadto jest szersza niż dłuższa; żebra krzyżowe skierowane bocznie; U-kształtne kopyta stopy; krótki, tylny wyrostek na kości biodrowej; nozdrza skierowane do przodu, brak kila pomiędzy rogiem na kości łuskowej i oczodołem (Arbour i Currie, 2013).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Anodontosaurus oznacza z greki „bezzębnego jaszczura” (holotyp nie ma zębów). Epitet gatunkowy lambei honoruje kanadyjskiego paleontologa i geologa Lawrence’a Lambe’a. Epitet drugiego gatunku - inceptus pochodzi z łaciny i oznacza „rozpoczęcie”, „początek”.

Historia

Anodontozaura opisał Sternberg w 1929 roku. Coombs (1971, 1979) zsynonimizował Anodontosaurus lambei, Scolosaurus cutleri i Dyoplosaurus acutosquameus z Euoplocephalus tutus, co uzasadnił dużą różnorodnością czaszek kampańskich ankylozaurydów (dla każdego okazu należałoby utworzyć osobny gatunek lub zaliczyć wszystkie do jednego). W 2010 roku Victoria Arbour wykazała różnice anatomiczne oraz odrębność stratygraficzną między anodontozaurem i euoplocefalem (euoplocefal występuje w formacji Dinosaur Park, natomiast wszystkie ankylozaurydy z formacji Horseshoe Canyon i jeden okaz z Dinosaur Park to anodontozaury), co potwierdza również (wraz z Currie'm) w 2015. W 2018 r. Penkalski wyróżnił drugi gatunek - A. inseptus na podstawie okazów przypisywanych wcześniej do gatunku typowego.

Systematyka

Wg analizy Arbour i Currie z 2013 roku Anodontosaurus jest taksonem siostrzanym Euoplocephalus, tworząc z nim i z Ankylosaurus klad siostrzany do kladu tworzonego przez Dyoplosaurus i azjatyckie ankylozaurydy. W 2015 Arbour i Currie zaliczyli anodontozaura do nowoutworzonego plemienia Ankylosaurini – kladu zaawansowanych ankylozaurynów występujących w późnej kredzie w Ameryce północnej i Azji. Według analizy kladystycznej jego najbliższym krewnym był nieco późniejszy Ankylosaurus – te dwa taksony tworzą trychotomię z euoplocefalem i kladem Scolosaurus + Ziapelta.

Gatunki

A. lambei

Miejsce: Kanada – Alberta, formacja Horseshoe Canyon

Czas: ok. 73-70,5 Ma

Materiał kopalny: Holotyp o numerze katalogowym CMN 8530 obejmuje czaszkę, żuchwę, kręgi ogonowe, kość kulszową, paliczki kończyn tylnych i osteodermy (w tym pierwszy, kostny półpierścień chroniący szyję).

Materiał przypisany: AMNH 5216 (buława), AMNH 5223 (czaszka), AMNH 5245 (kręgi krzyżowo-ogonowe i ogonowe, miednica, buława), NHMUK R4947 (czaszka; wg Penkalskiego [2018] okaz ten należy do Euoplocephalus tutus), ROM 832 (niekompletna czaszka), TMP 1982.9.3 (2 kolejne kręgi grzbietowe z żebrami, niekompletna miednica, prawa kość udowa, osteodermy- w tym fragmenty kostnego półpierścienia), TMP 1994.168.1 (buława), TMP 1996.75.01 (niekompletna czaszka, kręgi ogonowe, niekompletny pierwszy półpierścień, drugi pierścień); TMP 1997.59.1 (czaszka), USNM 10753 (buława).

Charakterystyka: Gatunek typowy anodontozaura. Wyróżniał się kształtem płyty kostnej na kości nosowej, zredukowanym wyrostkiem dziobiastym (ang. coronoid process) oraz względnie gładkimi osteodermami (Penkalski, 2018).

A. inceptus

Miejsce: Kanada – Alberta, formacja Dinosaur Park

Czas: ok. 76 Ma

Materiał kopalny: Holotyp - TMP 1997.132.01 (czaszka, trzy kręgi grzbietowe, żebra, łopatka, lewe kość ramieniowa, łokciowa, promieniowa, piszczelowa, pierwszy i zapewne drugi kostny półpierścień).

Materiał przypisany: AMNH 5328 (czaszka z zębami).

Charakterystyka: Drugi gatunek, wyróżniony w 2018 r. Wg Penkalskiego (2018) od A. lambei różnił się kształtem rogów na kości łuskowej i płyty kostnej na kości nosowej, a także bardziej wydatnym wyrostkiem dziobiastym (ang. coronoid process).

Paleoekologia

A. lambei znany jest z formacji Horshoe Canyon dokumentującej ponad 5,5 miliona lat na przełomie kampanu i mastrychtu (ok. 73-67 mln lat temu) a dokładniej z jej młodszych pokładów (ogniwa Horsethief, Morrin i Tolman). Z formacji tej znamy ponad 20 gatunków dinozaurów – nie wszystkie musiały współwystępować z anodontozaurem z uwagi na długość przedziału czasu, znamy jednak szereg równowiekowych a więc zapewne współwystępujących gatunków. Na zamieszkiwanych przez niego przybrzeżnych równinach zalewowych, dominującymi roślinożercami były hadrozaurydy – Hypacrosaurus, Edmontosaurus i Saurolophus oraz ceratopsydy – Anchiceratops, Arrhinoceratops i Pachyrhinosaurus. Innym dużym roślinożercą był daleki krewniak anodontozaura – nodozauryd Edmontonia. Pozycję szczytowego drapieżnika zajmował Albertosaurus. Występowały też drobne drapieżniki jak dromeozauryd Atrociraptor, cenegnatyd Epichirostenotes czy Troodon. Liczne były (zapewne wszystko- lub roślinożerne) ornitomimozaury (Ornithomimus i Struthiomimus). A. inceptus występował w podobnym ekosystemie, dobrze znanym dzięki licznym odkryciom w osadach formacji Dinosaur Park. Dominowały w nim w zasadzie te same grupy dinozaurów, różnice występowały głównie na poziomie rodzajowym lub gatunkowym.

Spis gatunków

Anodontosaurus Sternberg, 1929
Anodontosaurus lambei Sternberg, 1929
Anodontosaurus inceptus Penkalski, 2018

Bibliografia

Arbour, V.M (2010) A Cretaceous armoury: Multiple ankylosaurid taxa in the Late Cretaceous of Alberta, Canada and Montana, USA. Journal of Vertebrate Paleontology. 30 (Supl.), s. 55A.

Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2013) Euoplocephalus tutus and the Diversity of Ankylosaurid Dinosaurs in the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and Montana, USA. PLOS ONE 8(5): e62421. doi:10.1371/journal.pone.0062421

Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2015.1059985

Penkalski, P. (2013) A new ankylosaurid from the late Cretaceous Two Medicine Formation of Montana, USA. Acta Palaeontologica Polonica. doi:10.1371/journal.pone.0062421.

Penkalski, P. (2018). "Revised systematics of the armoured dinosaur Euoplocephalus and its allies". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie - Abhandlungen. 287 (3): 261–306. doi:10.1127/njgpa/2018/0717.

Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora). Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2011.569091

Eberth D. A., Evans D. C., Brinkman D. B., Therrien F., Tanke D. H., Russell L. S. (2013) Dinosaur biostratigraphy of the Edmonton Group (Upper Cretaceous), Alberta, Canada: evidence for climate influence. Canadian Journal of Earth Sciences. doi: 10.1139/cjes-2012-0185

  1. Rivera-Sylva, H. E., Frey, E., Stinnesbeck, W., Carbot-Chanona, G., Sanchez-Uribe, I. E., & Guzmán-Gutiérrez, J. R. (2018) "Paleodiversity of Late Cretaceous Ankylosauria from Mexico and their phylogenetic significance" Swiss Journal of Palaeontology, 137(1), 83-93. doi:10.1007/s13358-018-0153-1