Gasosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Klasyfikacja i filogeneza: literówka) |
(uzupełnienia) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE: ''Gasosaurus''}} | |
| − | { | + | {{Opis |
| − | | Autor | + | |Autor = [[Mateusz Tałanda]] |
| − | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Daniel Madzia]], [[Marcin Szermański]], [[Jakub Starzyński]], [[Paweł Konarzewski]] | |
| − | + | |nazwa = ''Gasosaurus'' (gazozaur) | |
| − | + | |długość = 4,5 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. </ref> | |
| − | | [[Maciej Ziegler]] | + | |wysokość = |
| − | [[Daniel Madzia]] | + | |masa = 150 kg <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | + | |dieta = mięsożerny | |
| − | [[Marcin Szermański]] | + | |miejsce = [[Chiny]] - basen Syczuan, Zigong |
| − | |||
| − | [[Jakub Starzyński]] | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | [[Chiny]] - basen Syczuan, Zigong | ||
| − | |||
<small>(dolna część [[formacja Shaximiao|formacji Shaximiao]])</small> | <small>(dolna część [[formacja Shaximiao|formacji Shaximiao]])</small> | ||
| − | | | + | |czas = {{Występowanie|170|159}} |
| − | + | <small>[[środkowa jura]] - [[późna jura]] ([[bajos]]-[[oksford]])<ref>Zobacz przypis o wieku w artykule o ''[[Huayangosaurus]]''.</ref></small> | |
| − | | | + | |systematyka |
| − | + | = [[Dinosauria]] | |
| − | <small>środkowa [[jura]] ([[bajos]] - [[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | | [[Dinosauria]] | ||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| Linia 44: | Linia 19: | ||
[[Theropoda]] | [[Theropoda]] | ||
| − | [[Tetanurae]] | + | [[Tetanurae]] / ? [[Megalosauroidea]] |
| − | ? [[ | + | ?? [[Piatnitzkysauridae]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ? [[Coelurosauria]] | ||
| + | |grafika = Gasosaurus constructus.png | ||
| + | |podpis = Rekonstrukcja ''Gasosaurus''. Autor: Paleocolour [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gasosaurus_constructus.png] | ||
| + | |PorównanieGrupa = | ||
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = | ||
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
Gazozaur był średniej wielkości [[teropod]]em. Reprezentuje on wczesny etap ewolucji [[celurozaur]]ów. Został opisany przez [[Dong]]a Zhiminga i [[Tang]]a Zilu w [[1985]] roku na podstawie kości znalezionych w kamieniołomie dinozaurów w Dashanpu. Stanowisko to należy do basenu sedymentacyjnego Syczuan i datuje się je na środkową jurę. Nazwa [[rodzaj]]owa została nadana na cześć firmy wydobywającej gaz i oznacza "gazowy jaszczur". | Gazozaur był średniej wielkości [[teropod]]em. Reprezentuje on wczesny etap ewolucji [[celurozaur]]ów. Został opisany przez [[Dong]]a Zhiminga i [[Tang]]a Zilu w [[1985]] roku na podstawie kości znalezionych w kamieniołomie dinozaurów w Dashanpu. Stanowisko to należy do basenu sedymentacyjnego Syczuan i datuje się je na środkową jurę. Nazwa [[rodzaj]]owa została nadana na cześć firmy wydobywającej gaz i oznacza "gazowy jaszczur". | ||
==Budowa i materiał kopalny== | ==Budowa i materiał kopalny== | ||
| − | Okazem [[holotyp]]owym jest niekompletny szkielet. Składa się z czterech kręgów szyjnych, siedmiu grzbietowych, pięciu krzyżowych, siedmiu ogonowych, miednicy, kości ramieniowej i niekompletnej kończyny tylnej. Kręgi szyjne są platyceliczne (jedna strona trzonu jest płaska, druga wklęsła) i mają słabo zaznaczony grzebień dobrzuszny. Kręgi krzyżowe są mocno zrośnięte ze sobą, ale ich wyrostki kolczyste pozostają osobne. Miednica ma pokrój typowy dla teropodów. Wyrostek przedpanewkowy i zapanewkowy kości biodrowej są podobnych rozmiarów, krawędź dogrzbietowa jest wypukła. Kość łonowa i kulszowa rozszerzają się w dalszej części ku dołowi, nie tworząc charakterystycznej "stopki". Kość ramieniowa ma 237 mm długości i dosyć krępą budowę. Prawdopodobnie cała kończyna przednia była krótka, ale mocna. Do tego osobnika należały także kość udowa, piszczel, kość strzałkowa i kości śródstopia II i III. Oprócz [[holotyp]]u, do tego gatunku przypisuje się trzy zęby ([[paratyp]]), które są niestety jedynym materiałem czaszkowym. Istnieją doniesienia o znalezieniu kolejnych szkieletów gazozaura, ale jak dotąd (stan na [[2011]]) nie ukazała się na ten temat żadna publikacja. | + | [[Plik:Gasosaurus skeletal.png|thumb|Rekonstrukcja szkieletu ''Gasosaurus''. Na biało zostały zaznaczone odnalezione kości. Autor: IJReid [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gasosaurus_skeletal.png]]] |
| + | Okazem [[holotyp]]owym jest niekompletny szkielet o numerze katalogowym IVPP V7264. Składa się z czterech kręgów szyjnych, siedmiu grzbietowych, pięciu krzyżowych, siedmiu ogonowych, miednicy, kości ramieniowej i niekompletnej kończyny tylnej. Kręgi szyjne są platyceliczne (jedna strona trzonu jest płaska, druga wklęsła) i mają słabo zaznaczony grzebień dobrzuszny. Kręgi krzyżowe są mocno zrośnięte ze sobą, ale ich wyrostki kolczyste pozostają osobne. Miednica ma pokrój typowy dla teropodów. Wyrostek przedpanewkowy i zapanewkowy kości biodrowej są podobnych rozmiarów, krawędź dogrzbietowa jest wypukła. Kość łonowa i kulszowa rozszerzają się w dalszej części ku dołowi, nie tworząc charakterystycznej "stopki". Kość ramieniowa ma 237 mm długości i dosyć krępą budowę. Prawdopodobnie cała kończyna przednia była krótka, ale mocna. Do tego osobnika należały także kość udowa, piszczel, kość strzałkowa i kości śródstopia II i III. Oprócz [[holotyp]]u, do tego gatunku przypisuje się trzy zęby ([[paratyp]] IVPP V7265), które są niestety jedynym materiałem czaszkowym. Istnieją doniesienia o znalezieniu kolejnych szkieletów gazozaura, ale jak dotąd (stan na [[2011]]) nie ukazała się na ten temat żadna publikacja. | ||
==Paleobiologia== | ==Paleobiologia== | ||
| − | Gazozaur prawdopodobnie polował na średnie i małe zwierzęta. Drapieżnik takich rozmiarów mógłby tylko w grupach polować na większe dinozaury, na co nie ma na razie dowodów. Jego główną bronią były prawdopodobnie ostre zęby i silne szczęki. Prawdopodobnie kończyna przednia była silna i uzbrojona w ostre pazury. Toteż mogła pomagać w przytrzymywaniu i zabijaniu ofiary. Kość udowa (425 mm) była dłuższa od piszczeli (370 mm), co niektórzy uważają za słabe predyspozycje do biegania. Rzeczywiście, u dzisiejszych szybko biegających ptaków takich jak struś proporcje tych kości są zupełnie inne. Ze względu na podobną sylwetkę, środek ciężkości i pokrewieństwo, są prawdopodobnie dobrymi analogami dla gazozaura. Dlatego [[gatunek]] ten prawdopodobnie polował z zasadzki i unikał dłuższej pogoni za ofiarą. | + | Gazozaur prawdopodobnie polował na średnie i małe zwierzęta. Drapieżnik takich rozmiarów mógłby tylko w grupach polować na większe dinozaury, na co nie ma na razie dowodów. Jego główną bronią były prawdopodobnie ostre zęby i silne szczęki. Prawdopodobnie kończyna przednia była silna i uzbrojona w ostre pazury. Toteż mogła pomagać w przytrzymywaniu i zabijaniu ofiary. Kość udowa (425 mm) była dłuższa od piszczeli (370 mm), co niektórzy uważają za słabe predyspozycje do biegania. Rzeczywiście, u dzisiejszych szybko biegających ptaków takich jak struś proporcje tych kości są zupełnie inne. Ze względu na podobną sylwetkę, środek ciężkości i pokrewieństwo, są prawdopodobnie dobrymi analogami dla gazozaura. Dlatego [[gatunek]] ten prawdopodobnie polował z zasadzki i unikał dłuższej pogoni za ofiarą. Molina Perez i Larramendi (2019) sądzą, że gazozaur był dobrym biegaczem. Ich zdaniem w biegu osiągał prędkość do 40,1 km/h. |
==Środowisko życia== | ==Środowisko życia== | ||
| − | Szczątki gazozaura znaleziono w osadach niższej formacji [[Lower Shaximiao|Shaximiao]] ([[Xiashaximiao]]). Liczne szczątki drewna i osady wskazują, że w środkowej jurze na tym terenie znajdowało się jezioro, do którego wpadała rzeka. Ich brzegi bujnie porastały lasy. W wodach pływały liczne ryby, płazy, żółwie i krokodyle, a także temnospondyl ''[[Sinobrachyops]]''. W powietrzu unosiły się pterozaury z rodzaju ''[[Angustinaripterus]]''. Lasy zamieszkiwały cynodonty i przede wszystkim dinozaury: ''[[Agilisaurus]]'', ''[[Huayangosaurus]]'', ''[[Xiaosaurus]]'', ''[[Yandusaurus]]'', ''[[Abrosaurus]]'', ''[[Omeisaurus]]'', ''[[Shunosaurus]]'', ''[[Chuandongocoelurus]]'', ''[[Szechuanosaurus]]'', ''[[Xuanhanosaurus]]''. | + | Szczątki gazozaura znaleziono w osadach niższej formacji [[Lower Shaximiao|Shaximiao]] ([[Xiashaximiao]]). Liczne szczątki drewna i osady wskazują, że w środkowej jurze na tym terenie znajdowało się jezioro, do którego wpadała rzeka. Ich brzegi bujnie porastały lasy. W wodach pływały liczne ryby, płazy, żółwie i krokodyle, a także temnospondyl ''[[Sinobrachyops]]''. W powietrzu unosiły się pterozaury z rodzaju ''[[Angustinaripterus]]''. Lasy zamieszkiwały cynodonty i przede wszystkim dinozaury: ''[[Agilisaurus]]'', ''[[Huayangosaurus]]'', ''[[Xiaosaurus]]'', ''[[Yandusaurus]]'', ''[[Abrosaurus]]'', ''[[Omeisaurus]]'', ''[[Shunosaurus]]'', ''[[Chuandongocoelurus]]'', ''[[Szechuanosaurus]]'', ''[[Xuanhanosaurus]]''. Zobacz też: [[Huayangosaurus#Paleośrodowisko]]. |
==Klasyfikacja i filogeneza== | ==Klasyfikacja i filogeneza== | ||
| Linia 68: | Linia 47: | ||
Wg Carrano i in. ([[2012]]), najlepiej jest uznać go za niecelurozaurowego przedstawiciela [[Tetanurae]] o nieznanej dokładniejszej pozycji. Jak również donoszą, jego [[holotyp]] jest obecnie na nowo badany i klasyfikacja może się jeszcze zmienić. | Wg Carrano i in. ([[2012]]), najlepiej jest uznać go za niecelurozaurowego przedstawiciela [[Tetanurae]] o nieznanej dokładniejszej pozycji. Jak również donoszą, jego [[holotyp]] jest obecnie na nowo badany i klasyfikacja może się jeszcze zmienić. | ||
| + | |||
| + | Hartman i in. (2019) uznali, że ''Gasosaurus'' to przedstawiciel Megalosauroidea należący do [[klad]]u [[Piatnitzkysauridae]] i blisko spokrewniony z ''[[Piatnitzkysaurus]]'' i ''[[Condorraptor]]''. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Gasosaurus''}} | |
| − | | [[Dong]] i [[Tang]], [[1985]] | + | |{{Kpt| [[Dong]] i [[Tang]], [[1985]]}} |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''G. constructus''}} | |
| − | | [[Dong]] i [[Tang]], [[1985]] | + | |{{Kpt| [[Dong]] i [[Tang]], [[1985]]}} |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927 | + | Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. [[doi: 10.1080/14772019.2011.630927]] |
| − | Dong | + | Dong & Tang (1985). "A new Mid-Jurasic theropod (''Gasosaurus constructus'' gen. et sp. nov.) from Dashanpu, Zigong, Sichuan Province, China". Vertebrata PalAsiatica. 23(1), 77-82. |
Li, K., Liu, J., Yang, C. & Hu, F. (2011) "Dinosaur assemblages from the Middle Jurassic Shaximiao Formation and Chuanjie Formation in the Sichuan-Yunnan Basin, China". Volumina Jurassica, 21-42 | Li, K., Liu, J., Yang, C. & Hu, F. (2011) "Dinosaur assemblages from the Middle Jurassic Shaximiao Formation and Chuanjie Formation in the Sichuan-Yunnan Basin, China". Volumina Jurassica, 21-42 | ||
| − | + | Hartman, S., Mortimer, M., Wahl, W.R., Lomax, D.R., Lippincott, J., Lovelace, D.M. (2019). "A new paravian dinosaur from the Late Jurassic of North America supports a late acquisition of avian flight". PeerJ. 7: e7247. [[doi:10.7717/peerj.7247]] | |
| + | |||
| + | Mortimer, M (online) [https://theropoddatabase.com/Megalosauroidea.htm#Gasosaurusconstructus] | ||
http://en.wikipedia.org/wiki/Gasosaurus | http://en.wikipedia.org/wiki/Gasosaurus | ||
| − | </small> | + | <references/></small> |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 101: | Linia 84: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Jura]] | [[Kategoria:Jura]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 16:23, 6 maj 2023
| Autor: | Mateusz Tałanda |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Daniel Madzia, Marcin Szermański, Jakub Starzyński, Paweł Konarzewski |
| Gasosaurus (gazozaur) | |
|---|---|
| Długość | 4,5 m [1] |
| Masa | 150 kg [1] |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | Chiny - basen Syczuan, Zigong
(dolna część formacji Shaximiao) |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja Gasosaurus. Autor: Paleocolour [2] | |
Wstęp
Gazozaur był średniej wielkości teropodem. Reprezentuje on wczesny etap ewolucji celurozaurów. Został opisany przez Donga Zhiminga i Tanga Zilu w 1985 roku na podstawie kości znalezionych w kamieniołomie dinozaurów w Dashanpu. Stanowisko to należy do basenu sedymentacyjnego Syczuan i datuje się je na środkową jurę. Nazwa rodzajowa została nadana na cześć firmy wydobywającej gaz i oznacza "gazowy jaszczur".
Budowa i materiał kopalny
Okazem holotypowym jest niekompletny szkielet o numerze katalogowym IVPP V7264. Składa się z czterech kręgów szyjnych, siedmiu grzbietowych, pięciu krzyżowych, siedmiu ogonowych, miednicy, kości ramieniowej i niekompletnej kończyny tylnej. Kręgi szyjne są platyceliczne (jedna strona trzonu jest płaska, druga wklęsła) i mają słabo zaznaczony grzebień dobrzuszny. Kręgi krzyżowe są mocno zrośnięte ze sobą, ale ich wyrostki kolczyste pozostają osobne. Miednica ma pokrój typowy dla teropodów. Wyrostek przedpanewkowy i zapanewkowy kości biodrowej są podobnych rozmiarów, krawędź dogrzbietowa jest wypukła. Kość łonowa i kulszowa rozszerzają się w dalszej części ku dołowi, nie tworząc charakterystycznej "stopki". Kość ramieniowa ma 237 mm długości i dosyć krępą budowę. Prawdopodobnie cała kończyna przednia była krótka, ale mocna. Do tego osobnika należały także kość udowa, piszczel, kość strzałkowa i kości śródstopia II i III. Oprócz holotypu, do tego gatunku przypisuje się trzy zęby (paratyp IVPP V7265), które są niestety jedynym materiałem czaszkowym. Istnieją doniesienia o znalezieniu kolejnych szkieletów gazozaura, ale jak dotąd (stan na 2011) nie ukazała się na ten temat żadna publikacja.
Paleobiologia
Gazozaur prawdopodobnie polował na średnie i małe zwierzęta. Drapieżnik takich rozmiarów mógłby tylko w grupach polować na większe dinozaury, na co nie ma na razie dowodów. Jego główną bronią były prawdopodobnie ostre zęby i silne szczęki. Prawdopodobnie kończyna przednia była silna i uzbrojona w ostre pazury. Toteż mogła pomagać w przytrzymywaniu i zabijaniu ofiary. Kość udowa (425 mm) była dłuższa od piszczeli (370 mm), co niektórzy uważają za słabe predyspozycje do biegania. Rzeczywiście, u dzisiejszych szybko biegających ptaków takich jak struś proporcje tych kości są zupełnie inne. Ze względu na podobną sylwetkę, środek ciężkości i pokrewieństwo, są prawdopodobnie dobrymi analogami dla gazozaura. Dlatego gatunek ten prawdopodobnie polował z zasadzki i unikał dłuższej pogoni za ofiarą. Molina Perez i Larramendi (2019) sądzą, że gazozaur był dobrym biegaczem. Ich zdaniem w biegu osiągał prędkość do 40,1 km/h.
Środowisko życia
Szczątki gazozaura znaleziono w osadach niższej formacji Shaximiao (Xiashaximiao). Liczne szczątki drewna i osady wskazują, że w środkowej jurze na tym terenie znajdowało się jezioro, do którego wpadała rzeka. Ich brzegi bujnie porastały lasy. W wodach pływały liczne ryby, płazy, żółwie i krokodyle, a także temnospondyl Sinobrachyops. W powietrzu unosiły się pterozaury z rodzaju Angustinaripterus. Lasy zamieszkiwały cynodonty i przede wszystkim dinozaury: Agilisaurus, Huayangosaurus, Xiaosaurus, Yandusaurus, Abrosaurus, Omeisaurus, Shunosaurus, Chuandongocoelurus, Szechuanosaurus, Xuanhanosaurus. Zobacz też: Huayangosaurus#Paleośrodowisko.
Klasyfikacja i filogeneza
Początkowo zaliczano gazozaura do tak zwanych megalozaurów. Obecnie przyjmuje się, że jest wczesnym, prymitywnym przedstawicielem celurozaurów o czym świadczy m.in. zadarta główka kości udowej z rozszczepionym od niej przednim krętarzem. Nieopisane szczątki mogą zrewidować jego pozycję filogenetyczną. Jest możliwe, że gazozaur jest już przedstawicielem karnozaurów, a może nawet sinraptorydów.
Wg Carrano i in. (2012), najlepiej jest uznać go za niecelurozaurowego przedstawiciela Tetanurae o nieznanej dokładniejszej pozycji. Jak również donoszą, jego holotyp jest obecnie na nowo badany i klasyfikacja może się jeszcze zmienić.
Hartman i in. (2019) uznali, że Gasosaurus to przedstawiciel Megalosauroidea należący do kladu Piatnitzkysauridae i blisko spokrewniony z Piatnitzkysaurus i Condorraptor.
Spis gatunków
| Gasosaurus | Dong i Tang, 1985 |
| G. constructus | Dong i Tang, 1985 |
Bibliografia
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927
Dong & Tang (1985). "A new Mid-Jurasic theropod (Gasosaurus constructus gen. et sp. nov.) from Dashanpu, Zigong, Sichuan Province, China". Vertebrata PalAsiatica. 23(1), 77-82.
Li, K., Liu, J., Yang, C. & Hu, F. (2011) "Dinosaur assemblages from the Middle Jurassic Shaximiao Formation and Chuanjie Formation in the Sichuan-Yunnan Basin, China". Volumina Jurassica, 21-42
Hartman, S., Mortimer, M., Wahl, W.R., Lomax, D.R., Lippincott, J., Lovelace, D.M. (2019). "A new paravian dinosaur from the Late Jurassic of North America supports a late acquisition of avian flight". PeerJ. 7: e7247. doi:10.7717/peerj.7247
Mortimer, M (online) [3]
http://en.wikipedia.org/wiki/Gasosaurus
- ↑ 1,0 1,1 Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.
- ↑ Zobacz przypis o wieku w artykule o Huayangosaurus.
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gasosaurus_constructus.png){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gasosaurus_skeletal.png){kind=link}