Chilesaurus: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 24: | Linia 24: | ||
|PorównanieGrupa = | |PorównanieGrupa = | ||
|PorównanieDługość = | |PorównanieDługość = | ||
| − | |mapa = | + | |mapa = |
}} | }} | ||
== Wstęp == | == Wstęp == | ||
| − | [[Plik:Chilesaurus_szkielet.jpg|300px|thumb|right|Sylwetka ciała | + | [[Plik:Chilesaurus_szkielet.jpg|300px|thumb|right|Sylwetka ciała czilezaura z narysowanymi elementami, które udało się odnaleźć. Źródło: Novas i in., 2015.]] |
[[Plik:Chilesaurus skeleton.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja całego szkieletu.]] | [[Plik:Chilesaurus skeleton.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja całego szkieletu.]] | ||
| − | ''' | + | '''Chilesaurus''' to nieduży [[gatunek]] roślinożernego [[dinozaur]]a, który żył na terenie dzisiejszego [[Chile]] około 147-148 milionów lat temu. Jego nazwa gatunkowa honoruje Diega Suáreza, który w wieku siedmiu lat znalazł pierwsze [[skamieniałość|skamieniałe]] kości w [[formacja|formacji]] [[Toqui]]. |
== Materiał kopalny == | == Materiał kopalny == | ||
| − | Dotychczas zebrano niekompletne szkielety i pojedyncze kości 13 osobników. Mierzyły od 1,2 do 3,2 metra długości. Na ich podstawie poznano całą szyję, tułów, kończyny, część czaszki oraz przód ogona | + | Dotychczas zebrano niekompletne szkielety i pojedyncze kości 13 osobników. Mierzyły od 1,2 do 3,2 metra długości. Na ich podstawie poznano całą szyję, tułów, kończyny, część czaszki oraz przód ogona czilezaura. |
== Niezwykła budowa == | == Niezwykła budowa == | ||
| − | Znalezione kości sugerują, że | + | Znalezione kości sugerują, że czilezaur miał małą głowę. Szczęki były krótkie, a pomarszczona powierzchnia kości przedszczękowej sugeruje istnienie keratynowej pokrywy. Czilezaur mógł mieć coś na kształt dzioba. Zęby rosły wysokie, liściokształtne i były prawie pozbawione karbowania na krawędziach. Skierowane były do przodu pyska. Niskie a długie kręgi szyjne tworzyły zgrabną szyję. Kręgi szyjne i pierwsze grzbietowe miały parę podzielonych przegrodą pleuroceli - otworów charakterystycznych dla [[Theropoda|teropodów]]. Czilezaur był dwunożny. Jego ręce były prawie dwa razy krótsze od nóg i kończyły się tylko dwoma palcami. Trzeci palec dłoni był zredukowany. Miednica przypomina inne teropody z jedną istotną różnicą. Kość łonowa jest skierowana do tyłu jak u [[Ornithischia|dinozaurów ptasiomiedniczych]], [[Avialae|ptaków]] i [[Therizinosauria|terizinozaurów]]. Nie jest jednak rozszerzona na końcu jak u dwóch ostatnich grup. Przyczepy mięśni na nogach są odmienne od teropodzich, a nawiązują do [[Sauropodomorpha|zauropodomorfów]] i dinozaurów ptasiomiednicznych. Teropody mają pierwszy palec stopy zazwyczaj mały i skierowany do tyłu lub na bok. Tymczasem stopa czilezaura miała wszystkie cztery palce dobrze rozwinięte i skierowane do przodu - tak jak wczesne ptasiomiedniczne i zauropodomorfy oraz zaawansowane terizinozaury. |
| − | Tak niezwykła mieszanka cech skłoniła niektórych badaczy do hipotezy, że | + | Tak niezwykła mieszanka cech skłoniła niektórych badaczy do hipotezy, że czilezaur jest w rzeczywistości prymitywnym przedstawicielem dinozaurów ptasiomiednicznych, a nie teropodem. (Baron & Barret, 2017). |
<gallery> | <gallery> | ||
| − | Plik:Chilesaurus_jaws.jpg|Szczęki | + | Plik:Chilesaurus_jaws.jpg|Szczęki czilezaura z zachowanymi zębami. U góry kość szczękowa i przedszczękowa, na dole kość zębowa. Objaśnienia: alv - miejsce na zęby, cr - korona zęba, ro - korzeń. Źródło: Novas i in., 2015. |
| − | Plik:Chilesaurus_kreg.jpg|Kręg | + | Plik:Chilesaurus_kreg.jpg|Kręg czilezaura z otworami (pleurocelami) charakterystycznymi dla teropodów. Objaśnienia: poz i prz - wyrostki stawowe (zygapofyzy), ppl - pleurocel. Źródło: Novas i in., 2015. |
| − | Plik:Chilesaurus_manus.jpg|Dłoń | + | Plik:Chilesaurus_manus.jpg|Dłoń czilezaura ze zredukowanym trzecim palcem. Objaśnienia: c - kość nadgarstka, mtc - kość śródręcza. Źródło: Novas i in., 2015. |
| − | Plik:Chilesaurus_pelvis.jpg|Prawa strona miednicy | + | Plik:Chilesaurus_pelvis.jpg|Prawa strona miednicy czilezaura widoczna od boku. Widać jak kość łonowa jest skierowana do tyłu (w lewą stronę obrazka) jak dinozaurów ptasiomiednicznych. Wybrane objaśnienia: is - kość kulszowa, p - kość łonowa. Źródło: Novas i in., 2015. |
</gallery> | </gallery> | ||
Jednakże, Müller i współpracownicy w 2018 roku, po ponownej analizie filogenetycznej, stwierdzili, że czilezaur był członkiem [[klad|kladu]] [[Sauropodomorpha|zauropodomorfów]], będącym [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] do kladu zawierającego [[Efraasia|efraazję]] i innych bardziej zaawansowanych zauropodomorfów. Autorzy poprzedniego artykułu (Baron & Barret, 2018) podtrzymują, iż czilezaur był przedstawicielem ''Ornithischia'', będąc najbardziej [[takson bazalny|bazalnym]] przedstawicielem tego kladu. Potwierdzają to również nowsze badania (np.: Müller & Dias-da-Silva, 2019). | Jednakże, Müller i współpracownicy w 2018 roku, po ponownej analizie filogenetycznej, stwierdzili, że czilezaur był członkiem [[klad|kladu]] [[Sauropodomorpha|zauropodomorfów]], będącym [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] do kladu zawierającego [[Efraasia|efraazję]] i innych bardziej zaawansowanych zauropodomorfów. Autorzy poprzedniego artykułu (Baron & Barret, 2018) podtrzymują, iż czilezaur był przedstawicielem ''Ornithischia'', będąc najbardziej [[takson bazalny|bazalnym]] przedstawicielem tego kladu. Potwierdzają to również nowsze badania (np.: Müller & Dias-da-Silva, 2019). | ||
| Linia 52: | Linia 52: | ||
== Paleobiologia == | == Paleobiologia == | ||
| − | [[Plik:Chilesaurus NT small.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ciała | + | [[Plik:Chilesaurus NT small.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ciała czilezaura pośród roślinności.]] |
| − | + | Czilezaur jest kolejnym przykładem teropoda, który dostosował się do roślinożerności. Do tej pory znano takie przypadki głównie wśród najbardziej zaawansowanych teropodów. Wyjątkiem był [[jura]]jski [[Limusaurus|limuzaur]]. Jak się okazuje takie sytuacje nie były rzadkie także we wczesnej ich [[ewolucja|ewolucji]]. Ze względu na zmianę diety z mięsożernej na roślinożerną, przebudowie uległo prawie całe ciało przodków chilezaura. Zęby, z nożowatych, stały się liściokształtne. Czilezaur skubał nimi pędy roślin. By lepiej trawić pokarm, rozbudowie uległ jego układ pokarmowy. Wymusiło to przesunięcie się kości łonowych do tyłu, by brzuch stał się bardziej pojemny. Z powodu cięższego brzucha nogi stały się krótsze, ale mocniejsze. Czilezaur nie był typem szybkiego biegacza. Przez większość czasu pasł się powoli wśród roślinności. Był głównym roślinożernym konsumentem w swoim ekosystemie. Jego chód musiał bardziej przypominać dinozaury ptasiomiedniczne i [[Prosauropoda|prozauropody]], niż dinozaury drapieżne. | |
| − | [[Plik:Chilesaurus holotype cast.jpg|300px|thumb|right|Odlew szkieletu okazu typowego | + | [[Plik:Chilesaurus holotype cast.jpg|300px|thumb|right|Odlew szkieletu okazu typowego czilezaura w pozycji w jakiej go zastali paleontolodzy w trakcie wykopalisk.]] |
| − | Znalezione okazy | + | Znalezione okazy czilezaura miały wyraźnie zgięte ręce w łokciach i nadgarstkach. Takie ich ustawienie przypomina to występujące u dinozaurów bliskich ptakom, które znaleziono w pozycji spoczywającej, takich jak [[mei]], [[Sinornithoides|sinornitoid]] i [[Albinykus|albinyk]]. Tak wygięty nadgarstek do dołu i na bok najwyraźniej cechuje wszystkie [[Tetanurae|tetanury]], a nie tylko ptaki i ich najbliższych krewnych. Natomiast ustawienie całego ciała w pozycji spoczynkowej jak u dzisiejszych ptaków znane jest także u [[Guaibasaurus|guaibazaura]], [[Saltopus|saltopa]] i [[Scleromochlus|skleromochla]]. Musiało być więc charakterystyczne już dla przodków dinozaurów. Jedynie nogi w szkieletach czilezaura są wyprostowane do tyłu, co różni go od "śpiących dinozaurów". Naukowcy zatem sugerują, że czilezaur był przytomny w chwili pogrzebania go przez osad. Prawdopodobnie odpoczywał lub spokojnie żerował wśród roślinności, gdy zastała go śmierć. |
| − | + | Czilezaur żył w wilgotnym lesie składającym się z drzew ''Podocarpoxylon'', pokrewnych naszemu cisu, oraz paproci. Innymi mieszkańcami tego lasu były duże teropody i [[zauropod]]y oraz krokodyle. | |
== Paleobiogeografia == | == Paleobiogeografia == | ||
| − | W czasach | + | W czasach czilezaura głównymi roślinożercami średniej wielkości były dinozaury ptasiomiedniczne takie jak [[Camptosaurus|kamptozaur]], [[Dysalotosaurus|dysalotozaur]], [[Dryosaurus|dryozaur]], [[Kentrosaurus|kentrozaur]], czy [[Stegosaurus|stegozaur]]. Tymczasem [[formacja]] [[Toqui]] była zdominowana przez chilezaury. Jest to zaskakujące biorąc pod uwagę fakt, że w [[późna jura|późnej jurze]] fauny [[dinozaur]]ów były bardzo podobne do siebie na całym świecie. Czilezaur reprezentuje nową, nieznaną wcześniej linię dinozaurów, która była [[endemizm|endemiczna]] dla zachodniej części [[Gondwana|Gondwany]]. |
| + | |||
| + | Finsterbusch i Moreno porównali stopę czilezaura z czteropalczastymi tropami, przyporządkowanymi do ichnogatunków ''Exallopus lovei'' ( odkryte w stanie Wyoming, w USA) oraz ''Picunichnus benedottei''( odnalezione w prowincji Neuquén, w Argentynie) i wywnioskowali, że twórcy tych tropów mogli być spokrewnieni z tym enigmatycznym dinozaurem. jeśli wnioski te okazałyby się prawdziwe, dinozarury spokrewnione z czilezaurem mogłyby również być obecne na terenie zachodniej Laurazji. | ||
== Spis gatunków == | == Spis gatunków == | ||
Wersja z 13:56, 29 maj 2023
Hasło w trakcie aktualizacji.
| Autor: | Mateusz Tałanda |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Michał Siedlecki |
| Chilesaurus (czilezaur) | |
|---|---|
| Długość | do 3,2 m |
| Masa | ok. 100 kg* |
| Miejsce | Chile - Aysen |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
[[Plik: |350px]]Rekostrukcja ciała czilezaura. | |
Wstęp
Chilesaurus to nieduży gatunek roślinożernego dinozaura, który żył na terenie dzisiejszego Chile około 147-148 milionów lat temu. Jego nazwa gatunkowa honoruje Diega Suáreza, który w wieku siedmiu lat znalazł pierwsze skamieniałe kości w formacji Toqui.
Materiał kopalny
Dotychczas zebrano niekompletne szkielety i pojedyncze kości 13 osobników. Mierzyły od 1,2 do 3,2 metra długości. Na ich podstawie poznano całą szyję, tułów, kończyny, część czaszki oraz przód ogona czilezaura.
Niezwykła budowa
Znalezione kości sugerują, że czilezaur miał małą głowę. Szczęki były krótkie, a pomarszczona powierzchnia kości przedszczękowej sugeruje istnienie keratynowej pokrywy. Czilezaur mógł mieć coś na kształt dzioba. Zęby rosły wysokie, liściokształtne i były prawie pozbawione karbowania na krawędziach. Skierowane były do przodu pyska. Niskie a długie kręgi szyjne tworzyły zgrabną szyję. Kręgi szyjne i pierwsze grzbietowe miały parę podzielonych przegrodą pleuroceli - otworów charakterystycznych dla teropodów. Czilezaur był dwunożny. Jego ręce były prawie dwa razy krótsze od nóg i kończyły się tylko dwoma palcami. Trzeci palec dłoni był zredukowany. Miednica przypomina inne teropody z jedną istotną różnicą. Kość łonowa jest skierowana do tyłu jak u dinozaurów ptasiomiedniczych, ptaków i terizinozaurów. Nie jest jednak rozszerzona na końcu jak u dwóch ostatnich grup. Przyczepy mięśni na nogach są odmienne od teropodzich, a nawiązują do zauropodomorfów i dinozaurów ptasiomiednicznych. Teropody mają pierwszy palec stopy zazwyczaj mały i skierowany do tyłu lub na bok. Tymczasem stopa czilezaura miała wszystkie cztery palce dobrze rozwinięte i skierowane do przodu - tak jak wczesne ptasiomiedniczne i zauropodomorfy oraz zaawansowane terizinozaury.
Tak niezwykła mieszanka cech skłoniła niektórych badaczy do hipotezy, że czilezaur jest w rzeczywistości prymitywnym przedstawicielem dinozaurów ptasiomiednicznych, a nie teropodem. (Baron & Barret, 2017).
Szczęki czilezaura z zachowanymi zębami. U góry kość szczękowa i przedszczękowa, na dole kość zębowa. Objaśnienia: alv - miejsce na zęby, cr - korona zęba, ro - korzeń. Źródło: Novas i in., 2015.
Kręg czilezaura z otworami (pleurocelami) charakterystycznymi dla teropodów. Objaśnienia: poz i prz - wyrostki stawowe (zygapofyzy), ppl - pleurocel. Źródło: Novas i in., 2015.
Dłoń czilezaura ze zredukowanym trzecim palcem. Objaśnienia: c - kość nadgarstka, mtc - kość śródręcza. Źródło: Novas i in., 2015.
Prawa strona miednicy czilezaura widoczna od boku. Widać jak kość łonowa jest skierowana do tyłu (w lewą stronę obrazka) jak dinozaurów ptasiomiednicznych. Wybrane objaśnienia: is - kość kulszowa, p - kość łonowa. Źródło: Novas i in., 2015.
Jednakże, Müller i współpracownicy w 2018 roku, po ponownej analizie filogenetycznej, stwierdzili, że czilezaur był członkiem kladu zauropodomorfów, będącym taksonem siostrzanym do kladu zawierającego efraazję i innych bardziej zaawansowanych zauropodomorfów. Autorzy poprzedniego artykułu (Baron & Barret, 2018) podtrzymują, iż czilezaur był przedstawicielem Ornithischia, będąc najbardziej bazalnym przedstawicielem tego kladu. Potwierdzają to również nowsze badania (np.: Müller & Dias-da-Silva, 2019). Paul (2016) zaliczył czilezaura do tetanurów, jednak zaznaczył, że jego pokrewieństwo wewnątrz tego kladu jest niedostatecznie określone. Zasugerował również pokrewieństwo czilezaura do eszanozaura.
Paleobiologia
Czilezaur jest kolejnym przykładem teropoda, który dostosował się do roślinożerności. Do tej pory znano takie przypadki głównie wśród najbardziej zaawansowanych teropodów. Wyjątkiem był jurajski limuzaur. Jak się okazuje takie sytuacje nie były rzadkie także we wczesnej ich ewolucji. Ze względu na zmianę diety z mięsożernej na roślinożerną, przebudowie uległo prawie całe ciało przodków chilezaura. Zęby, z nożowatych, stały się liściokształtne. Czilezaur skubał nimi pędy roślin. By lepiej trawić pokarm, rozbudowie uległ jego układ pokarmowy. Wymusiło to przesunięcie się kości łonowych do tyłu, by brzuch stał się bardziej pojemny. Z powodu cięższego brzucha nogi stały się krótsze, ale mocniejsze. Czilezaur nie był typem szybkiego biegacza. Przez większość czasu pasł się powoli wśród roślinności. Był głównym roślinożernym konsumentem w swoim ekosystemie. Jego chód musiał bardziej przypominać dinozaury ptasiomiedniczne i prozauropody, niż dinozaury drapieżne.
Znalezione okazy czilezaura miały wyraźnie zgięte ręce w łokciach i nadgarstkach. Takie ich ustawienie przypomina to występujące u dinozaurów bliskich ptakom, które znaleziono w pozycji spoczywającej, takich jak mei, sinornitoid i albinyk. Tak wygięty nadgarstek do dołu i na bok najwyraźniej cechuje wszystkie tetanury, a nie tylko ptaki i ich najbliższych krewnych. Natomiast ustawienie całego ciała w pozycji spoczynkowej jak u dzisiejszych ptaków znane jest także u guaibazaura, saltopa i skleromochla. Musiało być więc charakterystyczne już dla przodków dinozaurów. Jedynie nogi w szkieletach czilezaura są wyprostowane do tyłu, co różni go od "śpiących dinozaurów". Naukowcy zatem sugerują, że czilezaur był przytomny w chwili pogrzebania go przez osad. Prawdopodobnie odpoczywał lub spokojnie żerował wśród roślinności, gdy zastała go śmierć.
Czilezaur żył w wilgotnym lesie składającym się z drzew Podocarpoxylon, pokrewnych naszemu cisu, oraz paproci. Innymi mieszkańcami tego lasu były duże teropody i zauropody oraz krokodyle.
Paleobiogeografia
W czasach czilezaura głównymi roślinożercami średniej wielkości były dinozaury ptasiomiedniczne takie jak kamptozaur, dysalotozaur, dryozaur, kentrozaur, czy stegozaur. Tymczasem formacja Toqui była zdominowana przez chilezaury. Jest to zaskakujące biorąc pod uwagę fakt, że w późnej jurze fauny dinozaurów były bardzo podobne do siebie na całym świecie. Czilezaur reprezentuje nową, nieznaną wcześniej linię dinozaurów, która była endemiczna dla zachodniej części Gondwany.
Finsterbusch i Moreno porównali stopę czilezaura z czteropalczastymi tropami, przyporządkowanymi do ichnogatunków Exallopus lovei ( odkryte w stanie Wyoming, w USA) oraz Picunichnus benedottei( odnalezione w prowincji Neuquén, w Argentynie) i wywnioskowali, że twórcy tych tropów mogli być spokrewnieni z tym enigmatycznym dinozaurem. jeśli wnioski te okazałyby się prawdziwe, dinozarury spokrewnione z czilezaurem mogłyby również być obecne na terenie zachodniej Laurazji.
Spis gatunków
| Chilesaurus | Novas, Salgado, Suárez, Agnolín, Ezcurra, Chimento, de la Cruz, Isasi, Vargas i Rubilar-Rogers, 2015 |
| Chilesaurus diegosuarezi | Novas, Salgado, Suárez, Agnolín, Ezcurra, Chimento, de la Cruz, Isasi, Vargas i Rubilar-Rogers, 2015 |
Literatura
Baron, M.G., Barrett, P.M. (2017). "A dinosaur missing-link? Chilesaurus and the early evolution of ornithischian dinosaurs". Biology Letters, t. 13, nr 8, nr art. 20170220. DOI: 10.1098/rsbl.2017.0220
Baron, M.G., Barrett, P.M. (2018). "Support for the placement of Chilesaurus within Ornithischia: a reply to Müller et al.". Biology Letters, t. 14, nr 3 [[1]]
Chimento, N.R., Agnolín, F.L., Novas, F.E., Ezcurra, M.D., Salgado, L., Isasi, M.P., Suárez, M., De La Cruz, R., Rubilar-Rogers, D., Vargas, A.O. (2017). "Forelimb posture in Chilesaurus diegosuarezi (Dinosauria, Theropoda) and its behavioral and phylogenetic implications". Ameghiniana, w druku. doi: 10.5710/AMGH.11.06.2017.3088
Müller, R.T., Dias-sa-Silva, A. (2019). "Taxon sample and character coding deeply impact unstable branches in phylogenetic trees of dinosaurs" Historical Biology 31 (8): 1089-1092. [[2]]
Müller, R. T., Pretto, F.A., Kerber, L., Silva-Neves, E. & Dias-da-Silva, S. (2018). "Comment on ‘A dinosaur missing-link? Chilesaurus and the early evolution of ornithischian dinosaurs'". Biology Letters, t. 14, nr 3 [[3]]
Novas, F.E., Salgado, L., Suárez, M., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Chimento, N.R., de la Cruz, R., Isasi, M.P., Vargas, A.O., Rubilar-Rogers, D. (2015). "An enigmatic plant-eating theropod from the Late Jurassic period of Chile". Nature, t. 522, nr 7556, str. 331-334. doi:10.1038/nature14307
Paul, G.S. (2016) "Princeton Field Guide to Dinosaurs(2nd Edition)". Princeton Univerity Press.
Suárez, M., De La Cruz, R., Fanning, M., Novas, F., Salgado, L. (2016). "Tithonian age of dinosaur fossils in central Patagonian, Chile: U–Pb SHRIMP geochronology". International Journal of Earth Sciences, t. 105, nr 8, str. 2273-2284. DOI: 10.1007/s00531-015-1287-7
