Acristavus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Acristavus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Acristavus''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | + | |Autor = [[Kamil Kamiński]] | |
| − | | | + | |Korekta = [[Paweł Konarzewski]] |
| − | | | + | |nazwa = ''Acristavus'' (akristawus) |
| − | | | + | |długość = ok. 8-8,5 m |
| − | | [[ | + | |wysokość = |
| − | + | |masa = ok. 3 t | |
| − | + | |dieta = roślinożerny | |
| − | </small> | + | |miejsce = [[USA]] - Montana |
| + | <small>(formacja [[Judith River]])</small> | ||
| + | <hr> | ||
| + | [[USA]] - Utah | ||
| − | + | <small>(formacja [[Wahweap]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|81|79.8}} | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <small>( | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |{{Występowanie|81|79.8}} | ||
ok. 81-79,8 [[Ma]] <small><ref> Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]]</ref></small> | ok. 81-79,8 [[Ma]] <small><ref> Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]]</ref></small> | ||
| − | |||
<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
| − | | | + | |systematyka = |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| Linia 47: | Linia 26: | ||
[[Iguanodontia]] | [[Iguanodontia]] | ||
| − | [[Hadrosauridae]] | + | [[Hadrosauridae]] |
[[Saurolophinae]] | [[Saurolophinae]] | ||
[[Brachylophosaurini]] | [[Brachylophosaurini]] | ||
| − | | | + | |grafika = Acristavus.jpg |
| − | + | |podpis = Rekonstrukcja głowy ''Acristavus''. Autor: Iain Reid [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus.jpg] | |
| − | + | |mapa = | |
| − | |} | + | }} |
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
''Acristavus'' był średniej wielkości [[hadrozauryd]]em, żyjącym w późnej kredzie na terenach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jego szczątki odkryto w dwóch dość odległych od siebie miejscach – w północnej Montanie i na południu stanu Utah. Tak jak u spokrewnionych z nim dinozaurów z [[klad]]u [[Saurolophinae]], jego czaszka była pozbawiona grzebieni charakterystycznych dla lembeozaurynów. Najbliższymi krewnymi ''Acristavus'' były ''[[Brachylophosaurus]]'' i ''[[Maiasaura]]''. | ''Acristavus'' był średniej wielkości [[hadrozauryd]]em, żyjącym w późnej kredzie na terenach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jego szczątki odkryto w dwóch dość odległych od siebie miejscach – w północnej Montanie i na południu stanu Utah. Tak jak u spokrewnionych z nim dinozaurów z [[klad]]u [[Saurolophinae]], jego czaszka była pozbawiona grzebieni charakterystycznych dla lembeozaurynów. Najbliższymi krewnymi ''Acristavus'' były ''[[Brachylophosaurus]]'' i ''[[Maiasaura]]''. | ||
| Linia 68: | Linia 46: | ||
Holotyp odkryto w północnej Montanie w 1999 r. (dolne warstwy formacji [[Two Medicine]]). Dokonała tego ekspedycja z Uniwersytetu w Chicago. Materiał przypisany został znaleziony w 2000 r. przez C.R. Nelson w stanie Utah. ''Acristavus'' został następnie nazwany i opisany w 2011 r. przez zespół paleontologów pod przewodnictwem Terry’ego Gates’a. W pracach uczestniczył słynny [[John Horner]]. Autorzy utworzyli nowy klad wewnątrz Saurolophinae – Brachylophosaurini. Oprócz ''Acristavus'' należały do niego ''[[Brachylophosaurus]]'' i ''[[Maiasaura]]''. Ten ostatni był w ich analizie taksonem siostrzanym majazaury, a brachylofozaur był bardziej [[takson bazalny|bazalny]]. Późniejsze badania potwierdziły bliskie pokrewieństwo tych trzech rodzajów, z tym, że w większości z nich ''Acristavus'' był taksonem siostrzanym do kladu ''[[Brachylophosaurus]]''+''[[Maiasaura]]'' (np. [[Albert Prieto-Márquez|Prieto–Márquez]], 2013). | Holotyp odkryto w północnej Montanie w 1999 r. (dolne warstwy formacji [[Two Medicine]]). Dokonała tego ekspedycja z Uniwersytetu w Chicago. Materiał przypisany został znaleziony w 2000 r. przez C.R. Nelson w stanie Utah. ''Acristavus'' został następnie nazwany i opisany w 2011 r. przez zespół paleontologów pod przewodnictwem Terry’ego Gates’a. W pracach uczestniczył słynny [[John Horner]]. Autorzy utworzyli nowy klad wewnątrz Saurolophinae – Brachylophosaurini. Oprócz ''Acristavus'' należały do niego ''[[Brachylophosaurus]]'' i ''[[Maiasaura]]''. Ten ostatni był w ich analizie taksonem siostrzanym majazaury, a brachylofozaur był bardziej [[takson bazalny|bazalny]]. Późniejsze badania potwierdziły bliskie pokrewieństwo tych trzech rodzajów, z tym, że w większości z nich ''Acristavus'' był taksonem siostrzanym do kladu ''[[Brachylophosaurus]]''+''[[Maiasaura]]'' (np. [[Albert Prieto-Márquez|Prieto–Márquez]], 2013). | ||
[[Plik:Acristavus_Skull.png |300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor: Rogelio Reyna [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus_Skull.png].]] | [[Plik:Acristavus_Skull.png |300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor: Rogelio Reyna [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus_Skull.png].]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| Linia 78: | Linia 52: | ||
==Paleoekologia== | ==Paleoekologia== | ||
| − | Naturalnym wrogiem omawianego dinozaura mógł być duży [[Tyrannosauridae|tyranozauryd]] ''[[Lythronax]]'', również znaleziony w | + | Naturalnym wrogiem omawianego dinozaura mógł być duży [[Tyrannosauridae|tyranozauryd]] ''[[Lythronax]]'', również znaleziony w niższych warstwacg formacji Wahweap. Z ''Acristavus'' mógł również koegzystować ceratops ''[[Diabloceratops]]''. Z wyższych warstw pochodzą lambeozauryn ''[[Adelolophus]]'' (Gates i in., 2014) i ceratops ''[[Machairoceratops]]''. Oprócz dinozaurów żyły tam również m.in. ssaki, żółwie i krokodyle. Zobacz też: [[Diabloceratops#Paleośrodowisko]] |
| + | |||
| + | ==Etymologia== | ||
| + | Nazwa ''Acristavus'' pochodzi od łacińskich: ''A'' („bez”), ''crist'' („grzebień”) i ''avus'' („dziadek”), w nawiązaniu do braku grzebieni czaszkowych, typowych dla wielu hadrozaurydów, stosunkowo prymitywnej budowy jego czaszki i pozycji stratygraficznej (jest on starszy od większości krewniaków). Epitet gatunkowy honoruje Gagsa Larsona, właściciela terenu, gdzie odkryto szczątki tego | ||
| + | dinozaura. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
Wersja z 20:09, 1 wrz 2023
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Korekta: | Paweł Konarzewski |
| Acristavus (akristawus) | |
|---|---|
| Długość | ok. 8-8,5 m |
| Masa | ok. 3 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Montana
(formacja Judith River) USA - Utah (formacja Wahweap) |
| Czas |
ok. 81-79,8 Ma [1] późna kreda (kampan) |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja głowy Acristavus. Autor: Iain Reid [3] | |
Wstęp
Acristavus był średniej wielkości hadrozaurydem, żyjącym w późnej kredzie na terenach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jego szczątki odkryto w dwóch dość odległych od siebie miejscach – w północnej Montanie i na południu stanu Utah. Tak jak u spokrewnionych z nim dinozaurów z kladu Saurolophinae, jego czaszka była pozbawiona grzebieni charakterystycznych dla lembeozaurynów. Najbliższymi krewnymi Acristavus były Brachylophosaurus i Maiasaura.
Materiał kopalny
Holotyp to okaz MOR 1155 obejmujący: prawie kompletną, częściowo artykułowaną czaszkę, jedenaście kręgów szyjnych, trzy niekompletne kręgi grzbietowe, przedni kręg ogonowy, żebra brzuszne, lewą kość ramienną, lewą kość łokciową, prawą część mostka, lewą kość łonową, większość lewej kończyny tylnej i jeden paliczek prawej. Osobnik ten pochodzi z Montany (formacja Two Medicine).
Materiał przypisany to okaz UMNH VP 16607 (kości łzowe, puszka mózgowa, kręg szyjny). Pochodzi on z Utah (Gates i in., 2011).
Odkrycie, opis i historia badań
Holotyp odkryto w północnej Montanie w 1999 r. (dolne warstwy formacji Two Medicine). Dokonała tego ekspedycja z Uniwersytetu w Chicago. Materiał przypisany został znaleziony w 2000 r. przez C.R. Nelson w stanie Utah. Acristavus został następnie nazwany i opisany w 2011 r. przez zespół paleontologów pod przewodnictwem Terry’ego Gates’a. W pracach uczestniczył słynny John Horner. Autorzy utworzyli nowy klad wewnątrz Saurolophinae – Brachylophosaurini. Oprócz Acristavus należały do niego Brachylophosaurus i Maiasaura. Ten ostatni był w ich analizie taksonem siostrzanym majazaury, a brachylofozaur był bardziej bazalny. Późniejsze badania potwierdziły bliskie pokrewieństwo tych trzech rodzajów, z tym, że w większości z nich Acristavus był taksonem siostrzanym do kladu Brachylophosaurus+Maiasaura (np. Prieto–Márquez, 2013).
Budowa
Acristavus był względnie dużym zwierzęciem, ale zdecydowanie ustępował rozmiarami największym hadrozaurydom, takim jak Edmontosaurus czy Shantungosaurus. Tak jak jego krewniacy, był roślinożercą, najczęściej poruszającym się czworonożnie, ale mogącym też przyjmować dwunożną postawę. Czaszka była długa i niska, przypominając czaszkę Brachylophosaurus, i nie miała żadnych zdobień na kościach nosowych, często spotykanych wśród przedstawicieli tej grupy dinozaurów. Uzębienie, złożone z charakterystycznych dla hadrozaurydów baterii zębowych przypominało stan obserwowany u majazaury i brachylofozaura, i różniło się od zębów grypozaura. Kość zębowa z przodu była grzbietowo-brzusznie rozszerzona, przez co jej przednia część była wyższa niż tylna. Była to cecha prymitywna, obecna też u Protohadros. Plezjomorficzną budową odznaczała się także kość łonowa. Oprócz tego, od swoich krewniaków Acristavus różnił się m.in. szczegółami budowy kości zaoczodołowej, potylicznej podstawowej (ang. basioccipital) oraz szwów między kością czołową i przedczołową.
Paleoekologia
Naturalnym wrogiem omawianego dinozaura mógł być duży tyranozauryd Lythronax, również znaleziony w niższych warstwacg formacji Wahweap. Z Acristavus mógł również koegzystować ceratops Diabloceratops. Z wyższych warstw pochodzą lambeozauryn Adelolophus (Gates i in., 2014) i ceratops Machairoceratops. Oprócz dinozaurów żyły tam również m.in. ssaki, żółwie i krokodyle. Zobacz też: Diabloceratops#Paleośrodowisko
Etymologia
Nazwa Acristavus pochodzi od łacińskich: A („bez”), crist („grzebień”) i avus („dziadek”), w nawiązaniu do braku grzebieni czaszkowych, typowych dla wielu hadrozaurydów, stosunkowo prymitywnej budowy jego czaszki i pozycji stratygraficznej (jest on starszy od większości krewniaków). Epitet gatunkowy honoruje Gagsa Larsona, właściciela terenu, gdzie odkryto szczątki tego dinozaura.
Spis gatunków
| Acristavus | Gates, Horner, Hanna i Nelson, 2011 |
| A. gagslarsoni | Gates, Horner, Hanna i Nelson, 2011 |
Bibliografia
Gates, T.A., Horner, J.R., Hanna, R.R., Nelson, C.R. (2011). "New unadorned hadrosaurine hadrosaurid (Dinosauria, Ornithopoda) from the Campanian of North America". Journal of Vertebrate Paleontology. 31 (4): 798–811. doi:10.1080/02724634.2011.577854
Gates, T.A., Jinnah, Z., Levitt, C., Getty, M.A. (2014). "New hadrosaurid specimens from the lower-middle Campanian Wahweap Formation of Utah". W: David A. Eberth; David C. Evans. Hadrosaurs: Proceedings of the International Hadrosaur Symposium. Indiana University Press. pp. 156–173.
Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [[4]]
Loewen M., A., Irmis R., B., Sertich J., J., W., Currie, P., J., Sampson, S., D., (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". PLoSONE 8(11): e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420.
Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.
Prieto-Márquez, A. (2013). "Skeletal morphology of Kritosaurus navajovius (Dinosauria:Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of the North American south-west, with an evaluation of the phylogenetic systematics and biogeography of Kritosaurini". Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2013.770417
- ↑ Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus.jpg){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus_Skull.png){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brachylophosaurus-v4.jpg){kind=link}