Antarctosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| (Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Antarctosaurus''}} | |
| − | { | + | {{Opis |
| − | | Autor | + | |Autor = [[Marcin Szermański]], [[Sebastian Oziemski]], [[Krzysztof Stuchlik]] |
| − | + | |Korekta = [[Karol Sabath]], [[Kamil Kamiński]] | |
| − | + | |nazwa = ''Antarctosaurus'' (antarktozaur) | |
| − | + | |długość = zob. tekst | |
| − | [[Krzysztof Stuchlik]] | + | |wysokość = |
| − | + | |masa = zob. tekst | |
| − | [[Karol Sabath]] | + | |dieta = roślinożerny |
| − | | | + | |miejsce = zob. tekst |
| − | + | |czas = zob. tekst | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| Linia 46: | Linia 23: | ||
[[Neosauropoda]] | [[Neosauropoda]] | ||
| − | + | [[Macronaria]] | |
| − | + | [[Titanosauriformes]] | |
| − | + | [[Somphospondyli]] | |
| − | + | [[Titanosauria]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | [[Lithostrotia]] | ||
| + | |grafika = Antarctosaurus_wichmannianus_Skeletal.png | ||
| + | |podpis = Rekonstrukcja szkieletu ''A. wichrnannianus''. Na biało kości okazu MACN 6904. Autor: Gunnar Bivens [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Antarctosaurus_wichmannianus_Skeletal.png] | ||
| + | |PorównanieGrupa = | ||
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = Mapa znalezisk gatunku typowego ''A. wichrnannianus'' | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| + | Chubut province, Argentina~prowincja Chubut, [[Argentyna]]|<small>''A. wichrnannianus'' - '''APK:15/65 ([[syntyp]])'''. | ||
| + | Rio Negro province, Argentina|formacja [[Rio Colorado]], prowincja Rio Negro, [[Argentyna]]|<small>''A. wichrnannianus'' - '''MACN 6904 ([[syntyp]])'''. | ||
| + | </display_points> | ||
| + | Mapa znalezisk "''Antarctosaurus''" i ''A.'' sp. | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=1> | ||
| + | Bara Simla, India~Green Sand, Bara Simla, stan Himachal Pradesh, [[Indie]]|<small>''A.'' sp. - '''K22/754 i nieskatalogowana k. ramienna. | ||
| + | Maharashtra, India~stan Maharashtra, [[Indie]]|<small>''A.'' sp. - '''K27/509, K27/510, K27/512, K27/513, 515-21'''. | ||
| + | La Candelaria, Salta, Argentina~pasmo La Candelaria, Salta, [[Argentyna]]|<small>''A.'' sp. - '''k. promieniowa'''. | ||
| + | Neuquén province, Argentina|prowincja Neuquén, [[Argentyna]]|<small>?''A. giganteus'' - '''MLP 26-316'''. | ||
| + | Chimkent, Kazakhstan~dystrykt Szyment, [[Kazachstan]]|<small>"''A.''" ''jaxartensis'' - '''kość udowa ([[holotyp]])'''. | ||
| + | Minas Gerais, Brasil~formacja [[Adamantina]], [[Brazylia]]|<small>"''A.''" ''brasiliensis'' - '''FFCL GP-RD 2â4 ([[syntyp]]?). | ||
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | + | Antarktozaur to kontrowersyjny [[rodzaj]] zauropoda z czasów późnej kredy. Niepewność dotyczy zarówno pozycji systematycznej tego dinozaura (tytanozaur czy diplodokoid), jak i taksonomii jego gatunków. Okazuje się bowiem, że z pięciu znanych gatunków tylko jeden (typowy) z pewnością reprezentuje ten [[rodzaj]], pozostałe (nie dość że niepewne, bo niediagnostyczne) należą do innych, być może nowych [[rodzaj]]ów. Formalnie jeden [[gatunek]] został przeniesiony do nowego [[rodzaj]]u – ''[[Jainosaurus]]''. Niepewność taksonomiczna jest spowodowana nie tylko różnicą w budowie, ale także przez rozbieżność czasową w występowaniu poszczególnych gatunków, która sięga aż prawie 30 milionów lat. | |
Gatunki antarktozaura znamy z dzisiejszej Ameryki Południowej, ale opisano także gatunki z terenów dzisiejszej Azji ([[Indie]], [[Kazachstan]]). W kredzie możliwa była migracja fauny z Ameryki Południowej na Antarktydę, do Australii i do Indii – właśnie stąd opisano jeden z gatunków (obecnie ''[[Jainosaurus]]''). W Australii również żyli krewniacy antarktozaura – ''[[Austrosaurus]]'', ''[[Diamantinasaurus]]'' czy ''[[Wintonotitan]]''. Z kolei z terenów dzisiejszej Antarktydy nie znamy żadnych gatunków zauropodów, choć niedawno odkryto niekompletny kręg należący do przedstawiciela [[Lithostrotia]] (zaawansowanej grupy tytanozaurów) datowany na późny kampan. Wiemy więc, że i te tereny zamieszkiwały zauropody ([[Cerda]] i in., [[2012]]). | Gatunki antarktozaura znamy z dzisiejszej Ameryki Południowej, ale opisano także gatunki z terenów dzisiejszej Azji ([[Indie]], [[Kazachstan]]). W kredzie możliwa była migracja fauny z Ameryki Południowej na Antarktydę, do Australii i do Indii – właśnie stąd opisano jeden z gatunków (obecnie ''[[Jainosaurus]]''). W Australii również żyli krewniacy antarktozaura – ''[[Austrosaurus]]'', ''[[Diamantinasaurus]]'' czy ''[[Wintonotitan]]''. Z kolei z terenów dzisiejszej Antarktydy nie znamy żadnych gatunków zauropodów, choć niedawno odkryto niekompletny kręg należący do przedstawiciela [[Lithostrotia]] (zaawansowanej grupy tytanozaurów) datowany na późny kampan. Wiemy więc, że i te tereny zamieszkiwały zauropody ([[Cerda]] i in., [[2012]]). | ||
| Linia 65: | Linia 58: | ||
==Gatunki antarktozaura== | ==Gatunki antarktozaura== | ||
Znamy 5 gatunków, z czego tylko jeden jest pewny. 3 kolejne prawdopodobnie (tak jak ostatni piąty) nie należą do antarktozaura. | Znamy 5 gatunków, z czego tylko jeden jest pewny. 3 kolejne prawdopodobnie (tak jak ostatni piąty) nie należą do antarktozaura. | ||
| + | |||
| + | Ponadto jak piszą [[Jeffrey Wilson|Wilson]] i [[Paul Upchurch|Upchurch]] ([[2003]]), istnieją przynajmniej 2 nieopisane gatunki antarktozaura (''A.'' sp.) z dzisiejszych Indii. Pierwszy z nich pochodzi z Bara Simla (stan Himachal Pradesh, Green Sand; K22/754 - częściowa k. udowa, bez numeru - częściowa k. ramienna). Drugi zaś z Pisdura (stan Maharashtra; K27/509 - k. śródstopia, K27/510 - k. kulszowa, K27/512 - szewron, K27/513, 515-21 - fragmenty żeber). Zapewne jednak nie mają one z antarktozaurem wiele wspólnego. Trzeci ''A.'' sp. to duża kość promieniowa z pasma La Candelaria ([[Argentyna]]), wcześniej przypisana do ''A. wichrnannianus'', lecz najprawdopodobniej reprezentuje nieopisany [[rodzaj]] zauropoda (DML). | ||
===Gatunki pewne=== | ===Gatunki pewne=== | ||
====''A. wichrnannianus''==== | ====''A. wichrnannianus''==== | ||
| − | Status: ważny | + | '''Status:''' ważny |
| − | Wymiary: | + | '''Wymiary:''' ok. 12,5 m, ok. 9,5 t |
| − | Występowanie: [[Argentyna]] (Chubut – [[formacja Castillo]], [[formacja Bajo Barreal]], [[formacja Laguna Palacios]]; | + | '''Występowanie:''' [[Argentyna]] (Rio Negro – [[formacja Anacleto]]; Chubut – ?[[formacja Castillo]], ?[[formacja Bajo Barreal]], ?[[formacja Laguna Palacios]];?Neuquén – [[formacja Rio Neuquén]], [[formacja Rio Colorado]]), ?[[Urugwaj]] (Palmitas – [[formacja Asencio]]), ?[[Chile]] (Coquimbo – [[formacja Viiiita]]); wczesny [[kampan]] - (ok. 83,6-74 Ma) |
| − | Materiał kopalny: | + | '''Materiał kopalny:''' seria [[syntyp]]ów MACN 6904 - wiele dysartykulowanych kości, zawierających czaszkę (puszka mózgowa, k. kwadratowa, k. kwadrato-jarzmowa, brzeg łuskowy, żuchwa), zęby, 1 kręg szyjny, fragmentaryczne żebra, częściowa lewa k. łopatkowa i krucza, niekompletna k. ramienna, dystalna część k. łokciowej, proksymalna i dystalna część k. promieniowej, 6 niekompletnych k. śródręcza, paliczki przednich i tylnych kończyn, fragmenty miednicy (fragmentaryczna k. biodrowa i kulszowa, dystalna część k. łonowej), fragmentaryczna k. udowa, piszczel, fragmentaryczna k. strzałkowa, k. piętowa i skokowa, 4 lub 5 k. śródstopia. |
| − | [[ | + | Co ciekawe, nie został wyznaczony [[holotyp]] (''contra'' [[Donald F. Glut|Glut]], [[1997]]; [[2000]], który opisuje cały materiał składający się na [[syntyp]]y jako "[[holotyp]]"). Dobrym materiałem na [[lektotyp]] może być żuchwa i częściowo artykulowany szkielet z prowincji Chubut ([[Argentyna]]), na który składa się: seria [[syntyp]]ów APK:15/65 - 6 kręgów grzbietowych, k. łopatkowa, k. ramienna, obie k. promieniowe i łokciowe, k. łonowa, niekompletna k. udowa, k. piszczelowa, k. strzałkowa i skokowa. |
| − | + | Ponadto wiele więcej izolowanych elementów z Argentyny i innych południowoamerykańskich państw, których przynależność do gatunku ''A. wichrnannianus'' jest kwestionowana. | |
| − | Jedna z jego kości udowych (FMNH P13019) ma 186 cm długości ([[Fowler]] i [[Sullivan]], [[2011]]) co sugeruje większe niż zazwyczaj szacowane rozmiary (o ile rzeczywiście należy ona do tego gatunku). | + | [[Gatunek typowy]] [[rodzaj]]u ''Antarctosaurus''. Zazwyczaj uważany za przedstawiciela tytanozaurów. Jego żuchwa była smukłej budowy (jak u [[Diplodocoidea]]), lecz podobną miał inny tytanozaur – ''[[Bonitasaura]]'' ([[Apesteguía]], [[2004]]) oraz… rebbachizauryd ''[[Nigersaurus]]''. [[Paul Upchurch|Upchurch]] ([[1999]]) umieszcza go w [[Diplodocoidea]], [[Jeffrey Wilson|Wilson]] ([[2002]]) w [[Rebbachisauridae]], następne badania ([[Curry Rogers]] i [[Forster]], [[2001]]; [[Gallina]] i [[Apesteguía]], [[2011]]; Mannion i in., [[2019]]) w [[Titanosauria]]. Być może należy nawet do grupy [[Nemegtosauridae]], w której znajdują się ''[[Nemegtosaurus]]'' i ''[[Rapetosaurus]]'' ([[Gallina]] i [[Apesteguía]], [[2011]]). |
| + | |||
| + | Różne wyniki odrębnych analiz są wynikiem zapewne morfologii niekompletnej czaszki, która wykazuje podobieństwo do [[Diplodocoidea]] i [[Titanosauria]]. Sam szkielet pozaczaszkowy jest typowy dla tytanozaurów ([[Jeffrey Wilson|Wilson]], [[2005]]). | ||
| + | |||
| + | Jedna z jego kości udowych (FMNH P13019) ma 186 cm długości ([[Fowler]] i [[Sullivan]], [[2011]]) co sugeruje większe niż zazwyczaj szacowane rozmiary (o ile rzeczywiście należy ona do tego gatunku). Jednak wg Manniona i Otero (2012) są to szczątki nieokreśonego tytanozaura i nie należy ich łączyć z ''A. wichrnannianus''. Molina-Pérez i Larramendi (2020) oszacowali okaz MACN 6904 na zaledwie 12,5 m długości i 9,5 t masy. | ||
===Gatunki prawdopodobnie nie należące do ''Antarctosaurus''=== | ===Gatunki prawdopodobnie nie należące do ''Antarctosaurus''=== | ||
| − | ====''A. giganteus''==== | + | ====?''A. giganteus''==== |
| − | Status: nieważny (''[[nomen dubium]]'') | + | [[Plik: Museo_de_La_Plata_-_Antarctosaurus_wichmannianus_(fémures).jpg|300px|thumb|right|Kość udowa ?''A. giganteus''. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Museo_de_La_Plata_-_Antarctosaurus_wichmannianus_(f%C3%A9mures).jpg] Fot.: Beatrice Murch].]] |
| + | '''Status:''' nieważny (''[[nomen dubium]]'') | ||
| − | Wymiary: 28- | + | '''Wymiary:''' 28-33 m(?), do 69 t |
| − | Występowanie: [[Argentyna]] (prowincja Neuquén, Patagonia); | + | '''Występowanie:''' [[Argentyna]] (prowincja Neuquén, Patagonia); [[koniak]] (88,5-83,6 Ma) |
| − | Materiał kopalny: MLP 26-316 to 2 kości udowe (235 cm), niekompletne kości łonowe, dystalny koniec kości piszczelowej, 6 fragmentów żeber, inne fragmenty żeber i 2 dystalne kręgi ogonowe. | + | '''Materiał kopalny:''' MLP 26-316 to 2 kości udowe (235 cm), niekompletne kości łonowe, dystalny koniec kości piszczelowej, 6 fragmentów żeber, inne fragmenty żeber i 2 dystalne kręgi ogonowe. |
| − | Drugi znany gatunek antarktozaura. Został opisany przez [[von Huene]] jednocześnie z ''A. wichrnannianus'', którego ustanowił gatunkiem typowym. Znany z nielicznych szczątków – kości łonowej i ogromnych, dwóch kości udowych. [[Upchurch]] i in. ([[2004]]) uważają go za niediagnostycznego, a więc ''[[nomen dubium]]''. Być może tak naprawdę należy do innego | + | Drugi znany [[gatunek]] antarktozaura. Został opisany przez [[von Huene]] jednocześnie z ''A. wichrnannianus'', którego ustanowił gatunkiem typowym. Znany z nielicznych szczątków – kości łonowej i ogromnych, dwóch kości udowych. [[Paul Upchurch|Upchurch]] i in. ([[2004]]) uważają go za niediagnostycznego, a więc ''[[nomen dubium]]''. Być może tak naprawdę należy do innego [[rodzaj]]u. |
Nieoficjalnie ([[DML]] [Dinosaur Mail List], [[2002]]) nie jest uznawany za ''[[nomen dubium]]'', lecz sugeruje się jego odmienność na poziomie rodzajowym. | Nieoficjalnie ([[DML]] [Dinosaur Mail List], [[2002]]) nie jest uznawany za ''[[nomen dubium]]'', lecz sugeruje się jego odmienność na poziomie rodzajowym. | ||
| − | [[Mazzetta]] i in. ([[2004]]) określają go jako "drugiego pod względem rozmiarów dinozaura Ameryki Południowej" (zaraz po ''[[Argentinosaurus]]''), lecz nie znany był wówczas opisany rok później prawdopodobnie jeszcze większy od nich ''[[Puertasaurus]]''. Nieoficjalne szacunki na podstawie porównania jego kości udowej (235 cm) do zrekonstruowanej kości udowej argentynozaura (256 cm) dają 28-32 m długości i ok. 59 ton (tyle samo co – najprawdopodobniej dość znacznie zawyżone – szacunki ''[[Paralititan]] stromeri'', gdyż [[Burness]] i in. ([[2001]]) podejrzanie nie podali metody obliczeń). [[Mazzetta]] i in. ([[2004]]) określają go na jeszcze więcej, bo 69 ton. ''A. giganteus'' jest właścicielem największych kompletnych kości udowych, jakie znamy ([[DML]], [[2002]]). [[Holtz]] ([[2008]]) daje mu 33 metry długości i masę dziewięciu słoni. | + | [[Mazzetta]] i in. ([[2004]]) określają go jako "drugiego pod względem rozmiarów dinozaura Ameryki Południowej" (zaraz po ''[[Argentinosaurus]]''), lecz nie znany był wówczas opisany rok później prawdopodobnie jeszcze większy od nich ''[[Puertasaurus]]''. Nieoficjalne szacunki na podstawie porównania jego kości udowej (235 cm) do zrekonstruowanej kości udowej argentynozaura (256 cm) dają 28-32 m długości i ok. 59 ton (tyle samo co – najprawdopodobniej dość znacznie zawyżone – szacunki ''[[Paralititan]] stromeri'', gdyż [[Burness]] i in. ([[2001]]) podejrzanie nie podali metody obliczeń). [[Mazzetta]] i in. ([[2004]]) określają go na jeszcze więcej, bo 69 ton. ''A. giganteus'' jest właścicielem największych kompletnych kości udowych, jakie znamy ([[DML]], [[2002]]). [[Holtz]] ([[2008]]) daje mu 33 metry długości i masę dziewięciu słoni. Molina-Pérez i Larramendi (2020) szacują go na 30,5 m długości i 45 t masy. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ====''"A." jaxartensis''==== | |
| + | '''Status:''' nieważny (''[[nomen dubium]]'') | ||
| − | + | '''Wymiary:''' ? | |
| − | + | '''Występowanie:''' [[Kazachstan]] (Dabrazinskaya Svita, Szymkent); [[turon]] – [[santon]] (93,5-83,5 Ma) | |
| + | '''Materiał kopalny:''' [[holotyp]] to kość udowa. | ||
| − | + | Kolejny nieważny [[gatunek]] antarktozaura. Ze względu na lokalizację najprawdopodobniej należy do innego (nowego?) [[rodzaj]]u. Znany jedynie z pojedynczej kości udowej (''femur''). Pokłady skalne, w których się ona znajdowała datuje się na [[turon]] – [[santon]] ([[Jeffrey Wilson|Wilson]], [[2005]]). | |
| − | |||
| − | + | ====''"A." brasiliensis''==== | |
| + | '''Status:''' nieważny (''[[nomen dubium]]'') | ||
| − | + | '''Wymiary:''' ? | |
| − | + | '''Występowanie:''' [[Brazylia]] (prowincja Minas Gerais); [[kampan]] – [[mastrycht]] (83,5-65,5 Ma); [[formacja Adamantina]] | |
| − | + | '''Materiał kopalny:''' pozostałości szkieletu pozaczaszkowego FFCL GP-RD 2â4 to 2/3 dystalnej części lewej kości udowej, proksymalny koniec prawej kości ramiennej i fragmentaryczny kręg grzbietowy. | |
| + | Ostatni opisany [[gatunek]] antarktozaura. [[Arid]] i [[Vizzotto]] ([[1971]]) przypisali jego pozostałości do ''Antarctosaurus'', lecz obecnie nie dość że jest ''[[nomen dubium]]'' ([[Paul Upchurch|Upchurch]] i in., [[2004]]), to jeszcze prawdopodobnie nie jest tak naprawdę gatunkiem antarktozaura, lecz jakimś innym zauropodem. | ||
===Gatunki z pewnością nie należące do ''Antarctosaurus''=== | ===Gatunki z pewnością nie należące do ''Antarctosaurus''=== | ||
| − | ====''A. septentrionalis''==== | + | ====''"A." septentrionalis''==== |
| − | Status: ważny (jako ''[[Jainosaurus]] septentrionalis'') | + | '''Status:''' ważny (jako ''[[Jainosaurus]] septentrionalis'') |
| − | Dinozaur ten jest dobrze poznany. Pierwotnie opisany jako kolejny gatunek antarktozaura, lecz po ponad 60 latach ukuto dla niego nową nazwę | + | Dinozaur ten jest dobrze poznany. Pierwotnie opisany jako kolejny [[gatunek]] antarktozaura, lecz po ponad 60 latach ukuto dla niego nową nazwę [[rodzaj]]ową, gdyż różnił się znacząco od ''A. wichrnannianus''. Co więcej, występował nie w Ameryce Południowej, lecz w Azji ([[Indie]]). |
Zobacz więcej na jego temat w opisie ''[[Jainosaurus]]''. | Zobacz więcej na jego temat w opisie ''[[Jainosaurus]]''. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Antarctosaurus'', znaczy "niepółnocny jaszczur" i odwołuje się do jego pochodzenia z południowej półkuli. W dosłownym tłumaczeniu należałoby tłumaczyć ją jako "przeciwniedźwiedzi jaszczur", gdyż "antarktyczny" jest przeciwieństwiem (''anty'') "arktycznego", a to z kolei odwołuje się do niedźwiedzia (gr. ''arktos''), ponieważ gwiazdozbiory Wielkiej i Małej Niedźwiedzicy (''Ursa Major'' i ''Ursa Minor'') świecą na północnym nieboskłonie. |
| + | |||
| + | Na przestrzeni lat wielu paleontologów niechcący zniekształcało - jak w wypadku wielu innych [[takson]]ów - jego nazwy [[rodzaj]]ową i gatunkowe w swoich pracach naukowych. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 170: | Linia 169: | ||
Cerda I.A., Carabajal A.P., Salgado L., Coria R.A., Reguero M.A., Tambussi C.P. & J.J. Moly (2012) The first record of a sauropod dinosaur from Antarctica. Naturwissenschaften 99:83–87DOI 10.1007/s00114-011-0869-x | Cerda I.A., Carabajal A.P., Salgado L., Coria R.A., Reguero M.A., Tambussi C.P. & J.J. Moly (2012) The first record of a sauropod dinosaur from Antarctica. Naturwissenschaften 99:83–87DOI 10.1007/s00114-011-0869-x | ||
| − | Fowler, D.W., Sullivan, R.M. (2011) "The first giant titanosaurian sauropod from the Upper Cretaceous of North America. Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2010.0105 | + | Fowler, D.W., Sullivan, R.M. (2011) "The first giant titanosaurian sauropod from the Upper Cretaceous of North America. Acta Palaeontologica Polonica, [[doi:10.4202/app.2010.0105]] |
| + | |||
| + | Mannion, P.D. & Otero, A. (2012). "A Reappraisal of the Late Cretaceous Argentinean Sauropod Dinosaur Argyrosaurus superbus, with a Description of a New Titanosaur Genus". Journal of Vertebrate Paleontology. 32:3 (3): 614–638. [[doi:10.1080/02724634.2012.660898]]. | ||
| + | |||
| + | Mannion, P.D., Upchurch, P., Jin, X. & Zheng, W. (2019). "New information on the Cretaceous sauropod dinosaurs of Zhejiang Province, China: impact on Laurasian titanosauriform phylogeny and biogeography". Royal Society Open Science. 6 (8): 191057. [[doi:10.1098/rsos.191057]]. | ||
Mazzetta, Gerardo V.; Christiansen, Per; Fariña, Richard A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): ss.1–13. | Mazzetta, Gerardo V.; Christiansen, Per; Fariña, Richard A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): ss.1–13. | ||
| + | |||
| + | Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020) "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs" wyd. Princeton University Press. | ||
Sander P.M., Christian A., Clauss M., Fechner R., Gee C.T., Griebeler E-V., Gunga H-C., Hummel J., Mallison H., Perry S.F., Preuschoft H., Rauhut O.W.M., Remes K., Tütken T., Wings O and Witzel U. (2011) "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism"Biological Reviews 86: 117-155. doi: 10.1111/j.1469-185X.2010.00137.x | Sander P.M., Christian A., Clauss M., Fechner R., Gee C.T., Griebeler E-V., Gunga H-C., Hummel J., Mallison H., Perry S.F., Preuschoft H., Rauhut O.W.M., Remes K., Tütken T., Wings O and Witzel U. (2011) "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism"Biological Reviews 86: 117-155. doi: 10.1111/j.1469-185X.2010.00137.x | ||
| Linia 181: | Linia 186: | ||
Wilson J.A. (2005) Redescription of the Mongolia Sauropod Nemegtosaurus mongoliensis, Nowinski (Dinosauria: Saurischia) and comments on Late retaceous Sauropod diversity. Journal of Systematic Palaeontology 3 (3): 283–318 doi:10.1017/S1477201905001628 Printed in the United Kingdom | Wilson J.A. (2005) Redescription of the Mongolia Sauropod Nemegtosaurus mongoliensis, Nowinski (Dinosauria: Saurischia) and comments on Late retaceous Sauropod diversity. Journal of Systematic Palaeontology 3 (3): 283–318 doi:10.1017/S1477201905001628 Printed in the United Kingdom | ||
| + | |||
| + | Wilson J.A., Upchurch P. (2003) A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160. doi:10.1017/S1477201903001044 [http://www-personal.umich.edu/~wilsonja/JAW/Publications_files/Wilson%26Upchurch2003.pdf] | ||
http://dml.cmnh.org/2002Nov/msg00106.html | http://dml.cmnh.org/2002Nov/msg00106.html | ||
| Linia 193: | Linia 200: | ||
[[Kategoria:Sauropodomorpha]] | [[Kategoria:Sauropodomorpha]] | ||
[[Kategoria:Sauropoda]] | [[Kategoria:Sauropoda]] | ||
| − | |||
[[Kategoria:Macronaria]] | [[Kategoria:Macronaria]] | ||
[[Kategoria:Somphospondyli]] | [[Kategoria:Somphospondyli]] | ||
| Linia 199: | Linia 205: | ||
[[Kategoria:Azja]] | [[Kategoria:Azja]] | ||
[[Kategoria:Argentyna]] | [[Kategoria:Argentyna]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Kategoria:Brazylia]] | [[Kategoria:Brazylia]] | ||
[[Kategoria:Kazachstan]] | [[Kategoria:Kazachstan]] | ||
Aktualna wersja na dzień 18:46, 28 kwi 2024
| Autor: | Marcin Szermański, Sebastian Oziemski, Krzysztof Stuchlik |
| Korekta: | Karol Sabath, Kamil Kamiński |
| Antarctosaurus (antarktozaur) | |
|---|---|
| Długość | zob. tekst |
| Masa | zob. tekst |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | zob. tekst |
| Czas | zob. tekst |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu A. wichrnannianus. Na biało kości okazu MACN 6904. Autor: Gunnar Bivens [2] | |
| Mapa znalezisk | |
| Mapa znalezisk gatunku typowego A. wichrnannianus
Wczytywanie mapy…
Mapa znalezisk "Antarctosaurus" i A. sp. Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Antarktozaur to kontrowersyjny rodzaj zauropoda z czasów późnej kredy. Niepewność dotyczy zarówno pozycji systematycznej tego dinozaura (tytanozaur czy diplodokoid), jak i taksonomii jego gatunków. Okazuje się bowiem, że z pięciu znanych gatunków tylko jeden (typowy) z pewnością reprezentuje ten rodzaj, pozostałe (nie dość że niepewne, bo niediagnostyczne) należą do innych, być może nowych rodzajów. Formalnie jeden gatunek został przeniesiony do nowego rodzaju – Jainosaurus. Niepewność taksonomiczna jest spowodowana nie tylko różnicą w budowie, ale także przez rozbieżność czasową w występowaniu poszczególnych gatunków, która sięga aż prawie 30 milionów lat.
Gatunki antarktozaura znamy z dzisiejszej Ameryki Południowej, ale opisano także gatunki z terenów dzisiejszej Azji (Indie, Kazachstan). W kredzie możliwa była migracja fauny z Ameryki Południowej na Antarktydę, do Australii i do Indii – właśnie stąd opisano jeden z gatunków (obecnie Jainosaurus). W Australii również żyli krewniacy antarktozaura – Austrosaurus, Diamantinasaurus czy Wintonotitan. Z kolei z terenów dzisiejszej Antarktydy nie znamy żadnych gatunków zauropodów, choć niedawno odkryto niekompletny kręg należący do przedstawiciela Lithostrotia (zaawansowanej grupy tytanozaurów) datowany na późny kampan. Wiemy więc, że i te tereny zamieszkiwały zauropody (Cerda i in., 2012).
Gatunki antarktozaura
Znamy 5 gatunków, z czego tylko jeden jest pewny. 3 kolejne prawdopodobnie (tak jak ostatni piąty) nie należą do antarktozaura.
Ponadto jak piszą Wilson i Upchurch (2003), istnieją przynajmniej 2 nieopisane gatunki antarktozaura (A. sp.) z dzisiejszych Indii. Pierwszy z nich pochodzi z Bara Simla (stan Himachal Pradesh, Green Sand; K22/754 - częściowa k. udowa, bez numeru - częściowa k. ramienna). Drugi zaś z Pisdura (stan Maharashtra; K27/509 - k. śródstopia, K27/510 - k. kulszowa, K27/512 - szewron, K27/513, 515-21 - fragmenty żeber). Zapewne jednak nie mają one z antarktozaurem wiele wspólnego. Trzeci A. sp. to duża kość promieniowa z pasma La Candelaria (Argentyna), wcześniej przypisana do A. wichrnannianus, lecz najprawdopodobniej reprezentuje nieopisany rodzaj zauropoda (DML).
Gatunki pewne
A. wichrnannianus
Status: ważny
Wymiary: ok. 12,5 m, ok. 9,5 t
Występowanie: Argentyna (Rio Negro – formacja Anacleto; Chubut – ?formacja Castillo, ?formacja Bajo Barreal, ?formacja Laguna Palacios;?Neuquén – formacja Rio Neuquén, formacja Rio Colorado), ?Urugwaj (Palmitas – formacja Asencio), ?Chile (Coquimbo – formacja Viiiita); wczesny kampan - (ok. 83,6-74 Ma)
Materiał kopalny: seria syntypów MACN 6904 - wiele dysartykulowanych kości, zawierających czaszkę (puszka mózgowa, k. kwadratowa, k. kwadrato-jarzmowa, brzeg łuskowy, żuchwa), zęby, 1 kręg szyjny, fragmentaryczne żebra, częściowa lewa k. łopatkowa i krucza, niekompletna k. ramienna, dystalna część k. łokciowej, proksymalna i dystalna część k. promieniowej, 6 niekompletnych k. śródręcza, paliczki przednich i tylnych kończyn, fragmenty miednicy (fragmentaryczna k. biodrowa i kulszowa, dystalna część k. łonowej), fragmentaryczna k. udowa, piszczel, fragmentaryczna k. strzałkowa, k. piętowa i skokowa, 4 lub 5 k. śródstopia.
Co ciekawe, nie został wyznaczony holotyp (contra Glut, 1997; 2000, który opisuje cały materiał składający się na syntypy jako "holotyp"). Dobrym materiałem na lektotyp może być żuchwa i częściowo artykulowany szkielet z prowincji Chubut (Argentyna), na który składa się: seria syntypów APK:15/65 - 6 kręgów grzbietowych, k. łopatkowa, k. ramienna, obie k. promieniowe i łokciowe, k. łonowa, niekompletna k. udowa, k. piszczelowa, k. strzałkowa i skokowa.
Ponadto wiele więcej izolowanych elementów z Argentyny i innych południowoamerykańskich państw, których przynależność do gatunku A. wichrnannianus jest kwestionowana.
Gatunek typowy rodzaju Antarctosaurus. Zazwyczaj uważany za przedstawiciela tytanozaurów. Jego żuchwa była smukłej budowy (jak u Diplodocoidea), lecz podobną miał inny tytanozaur – Bonitasaura (Apesteguía, 2004) oraz… rebbachizauryd Nigersaurus. Upchurch (1999) umieszcza go w Diplodocoidea, Wilson (2002) w Rebbachisauridae, następne badania (Curry Rogers i Forster, 2001; Gallina i Apesteguía, 2011; Mannion i in., 2019) w Titanosauria. Być może należy nawet do grupy Nemegtosauridae, w której znajdują się Nemegtosaurus i Rapetosaurus (Gallina i Apesteguía, 2011).
Różne wyniki odrębnych analiz są wynikiem zapewne morfologii niekompletnej czaszki, która wykazuje podobieństwo do Diplodocoidea i Titanosauria. Sam szkielet pozaczaszkowy jest typowy dla tytanozaurów (Wilson, 2005).
Jedna z jego kości udowych (FMNH P13019) ma 186 cm długości (Fowler i Sullivan, 2011) co sugeruje większe niż zazwyczaj szacowane rozmiary (o ile rzeczywiście należy ona do tego gatunku). Jednak wg Manniona i Otero (2012) są to szczątki nieokreśonego tytanozaura i nie należy ich łączyć z A. wichrnannianus. Molina-Pérez i Larramendi (2020) oszacowali okaz MACN 6904 na zaledwie 12,5 m długości i 9,5 t masy.
Gatunki prawdopodobnie nie należące do Antarctosaurus
?A. giganteus
.jpg)
Status: nieważny (nomen dubium)
Wymiary: 28-33 m(?), do 69 t
Występowanie: Argentyna (prowincja Neuquén, Patagonia); koniak (88,5-83,6 Ma)
Materiał kopalny: MLP 26-316 to 2 kości udowe (235 cm), niekompletne kości łonowe, dystalny koniec kości piszczelowej, 6 fragmentów żeber, inne fragmenty żeber i 2 dystalne kręgi ogonowe.
Drugi znany gatunek antarktozaura. Został opisany przez von Huene jednocześnie z A. wichrnannianus, którego ustanowił gatunkiem typowym. Znany z nielicznych szczątków – kości łonowej i ogromnych, dwóch kości udowych. Upchurch i in. (2004) uważają go za niediagnostycznego, a więc nomen dubium. Być może tak naprawdę należy do innego rodzaju.
Nieoficjalnie (DML [Dinosaur Mail List], 2002) nie jest uznawany za nomen dubium, lecz sugeruje się jego odmienność na poziomie rodzajowym.
Mazzetta i in. (2004) określają go jako "drugiego pod względem rozmiarów dinozaura Ameryki Południowej" (zaraz po Argentinosaurus), lecz nie znany był wówczas opisany rok później prawdopodobnie jeszcze większy od nich Puertasaurus. Nieoficjalne szacunki na podstawie porównania jego kości udowej (235 cm) do zrekonstruowanej kości udowej argentynozaura (256 cm) dają 28-32 m długości i ok. 59 ton (tyle samo co – najprawdopodobniej dość znacznie zawyżone – szacunki Paralititan stromeri, gdyż Burness i in. (2001) podejrzanie nie podali metody obliczeń). Mazzetta i in. (2004) określają go na jeszcze więcej, bo 69 ton. A. giganteus jest właścicielem największych kompletnych kości udowych, jakie znamy (DML, 2002). Holtz (2008) daje mu 33 metry długości i masę dziewięciu słoni. Molina-Pérez i Larramendi (2020) szacują go na 30,5 m długości i 45 t masy.
"A." jaxartensis
Status: nieważny (nomen dubium)
Wymiary: ?
Występowanie: Kazachstan (Dabrazinskaya Svita, Szymkent); turon – santon (93,5-83,5 Ma)
Materiał kopalny: holotyp to kość udowa.
Kolejny nieważny gatunek antarktozaura. Ze względu na lokalizację najprawdopodobniej należy do innego (nowego?) rodzaju. Znany jedynie z pojedynczej kości udowej (femur). Pokłady skalne, w których się ona znajdowała datuje się na turon – santon (Wilson, 2005).
"A." brasiliensis
Status: nieważny (nomen dubium)
Wymiary: ?
Występowanie: Brazylia (prowincja Minas Gerais); kampan – mastrycht (83,5-65,5 Ma); formacja Adamantina
Materiał kopalny: pozostałości szkieletu pozaczaszkowego FFCL GP-RD 2â4 to 2/3 dystalnej części lewej kości udowej, proksymalny koniec prawej kości ramiennej i fragmentaryczny kręg grzbietowy.
Ostatni opisany gatunek antarktozaura. Arid i Vizzotto (1971) przypisali jego pozostałości do Antarctosaurus, lecz obecnie nie dość że jest nomen dubium (Upchurch i in., 2004), to jeszcze prawdopodobnie nie jest tak naprawdę gatunkiem antarktozaura, lecz jakimś innym zauropodem.
Gatunki z pewnością nie należące do Antarctosaurus
"A." septentrionalis
Status: ważny (jako Jainosaurus septentrionalis)
Dinozaur ten jest dobrze poznany. Pierwotnie opisany jako kolejny gatunek antarktozaura, lecz po ponad 60 latach ukuto dla niego nową nazwę rodzajową, gdyż różnił się znacząco od A. wichrnannianus. Co więcej, występował nie w Ameryce Południowej, lecz w Azji (Indie).
Zobacz więcej na jego temat w opisie Jainosaurus.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Antarctosaurus, znaczy "niepółnocny jaszczur" i odwołuje się do jego pochodzenia z południowej półkuli. W dosłownym tłumaczeniu należałoby tłumaczyć ją jako "przeciwniedźwiedzi jaszczur", gdyż "antarktyczny" jest przeciwieństwiem (anty) "arktycznego", a to z kolei odwołuje się do niedźwiedzia (gr. arktos), ponieważ gwiazdozbiory Wielkiej i Małej Niedźwiedzicy (Ursa Major i Ursa Minor) świecą na północnym nieboskłonie.
Na przestrzeni lat wielu paleontologów niechcący zniekształcało - jak w wypadku wielu innych taksonów - jego nazwy rodzajową i gatunkowe w swoich pracach naukowych.
Spis gatunków
| Antarctosaurus | von Huene, 1929 | ||
|---|---|---|---|
| = "Antarctosaurus" | von Huene, 1927 | nomen nudum | |
| A. wichrnannianus | von Huene, 1929 | ||
| ?A. giganteus | von Huene, 1929 | nomen dubium | |
| "A." septentrionalis | von Huene i Matley, 1933 | = Jainosaurus septentrionalis | (von Huene i Matley, 1933) Hunt, Lockley, Lucas i Meyer, 1995 |
| "A." jaxartensis | Riabinin, 1939 | nomen dubium | |
| "A." brasiliensis | Arid i Vizzotto, 1971 | nomen dubium |
Bibliografia
Burness, G.P. and Flannery, T. (2001) "Dinosaurs, dragons, and dwarfs: The evolution of maximal body size." Proceedings of the National Academy of Sciences, 98(25): 14518-14523.
Cerda I.A., Carabajal A.P., Salgado L., Coria R.A., Reguero M.A., Tambussi C.P. & J.J. Moly (2012) The first record of a sauropod dinosaur from Antarctica. Naturwissenschaften 99:83–87DOI 10.1007/s00114-011-0869-x
Fowler, D.W., Sullivan, R.M. (2011) "The first giant titanosaurian sauropod from the Upper Cretaceous of North America. Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2010.0105
Mannion, P.D. & Otero, A. (2012). "A Reappraisal of the Late Cretaceous Argentinean Sauropod Dinosaur Argyrosaurus superbus, with a Description of a New Titanosaur Genus". Journal of Vertebrate Paleontology. 32:3 (3): 614–638. doi:10.1080/02724634.2012.660898.
Mannion, P.D., Upchurch, P., Jin, X. & Zheng, W. (2019). "New information on the Cretaceous sauropod dinosaurs of Zhejiang Province, China: impact on Laurasian titanosauriform phylogeny and biogeography". Royal Society Open Science. 6 (8): 191057. doi:10.1098/rsos.191057.
Mazzetta, Gerardo V.; Christiansen, Per; Fariña, Richard A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): ss.1–13.
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020) "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs" wyd. Princeton University Press.
Sander P.M., Christian A., Clauss M., Fechner R., Gee C.T., Griebeler E-V., Gunga H-C., Hummel J., Mallison H., Perry S.F., Preuschoft H., Rauhut O.W.M., Remes K., Tütken T., Wings O and Witzel U. (2011) "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism"Biological Reviews 86: 117-155. doi: 10.1111/j.1469-185X.2010.00137.x
Upchurch P., Barrett P. M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Wilson J.A. (2002) Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis. Zoological Journal of the Linnean Society, 136, 217–276. With 13 figures
Wilson J.A. (2005) Redescription of the Mongolia Sauropod Nemegtosaurus mongoliensis, Nowinski (Dinosauria: Saurischia) and comments on Late retaceous Sauropod diversity. Journal of Systematic Palaeontology 3 (3): 283–318 doi:10.1017/S1477201905001628 Printed in the United Kingdom
Wilson J.A., Upchurch P. (2003) A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160. doi:10.1017/S1477201903001044 [3]
http://dml.cmnh.org/2002Nov/msg00106.html
Holtz T.R. Jr. (2008) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information"
Paul G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Antarctosaurus_wichmannianus_Skeletal.png){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Museo_de_La_Plata_-_Antarctosaurus_wichmannianus_(f%C3%A9mures).jpg){kind=link}