Diamantinasaurus
| Autor: | Marcin Szermański |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Mateusz Tałanda, Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski |
| Diamantinasaurus (diamantinazaur) | |
|---|---|
| Długość | 16 m |
| Wysokość | 3,5 m (w ramionach) |
| Masa | 10 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Australia - Queensland |
| Czas |
ok. 94 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa D. matildae. Autor: Mario Lanzas [1] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Diamantinasaurus to średniej wielkości australijski zauropod należący do tytanozaurów lub szerszego kladu o nazwie Somphospondyli.
Materiał kopalny
Holotyp (AODF 603) to: prawa łopatka, prawa i lewa kość ramienna, kości śródręcza i palców, żebra grzbietowe i szyjne, lewa kość biodrowa, izolowane wyrostki krzyżowe, kości kulszowe, łonowe, kości tylnej prawej kończyny: udowa, piszczelowa, strzałkowa i skokowa. Paratypy (AODF 603) to pochodzące od tego samego okazu: 2 niekompletne kręgi grzbietowe, 4 kręgi krzyżowe z podstawami dwóch wyrostków kręgów krzyżowych, prawa kość krucza (zawierająca element holotypu wcześniej sklasyfikowany jako płyta mostkowa) i prawa kość promieniowa.
AODF 836 to fragmenty czaszki (zob. ryc.), dźwigacz i obrotnik, 5 kolejnych kręgów szyjnych, 3 grzbietowe, częściowa kość krzyżowa, żebra grzbietowe, prawa łopatka, przednie części kości biodrowych, kości łonowe i kulszowe oraz inne fragmenty.
W 2022 r. opisano szczątki młodego osobnika (AODF 663). Obejmują one żebro szyjne, trzony 2 kręgów grzbietowych, 3 łuki nerwowe kręgów grzbietowych, kilka żeber, lewą łopatkę, prawą k. ramienną, paliczek dłoni, prawą k. udową i inne fragmenty (Rigby i in., 2022).
W 2023 r. opisano następny okaz (AODL 0252) obejmujący większość czaszki i żuchwy, kilka kręgów, kości miednicy oraz kończyn tylnych (Poropat i in., 2023).
Beeston i współpracownicy (2024) przypisali do omawianego kolejne dwa nowe okazy: AODF 0666, AODL 0128 (Devil Dave) - prawa k. piszczelowa, strzałkowa oraz skokowa oraz AODF 0844, AODL 0215 (Ian) - prawa łopatka oraz kość krucza.
Budowa
Dzięki opisaniu w 2023 r. nieźle zachowanej czaszki, możliwe było bliższe odtworzenie wyglądu diamantinazaura. Czaszka mierzyła ok. 50 cm długości. Wykazuje ona liczne podobieństwa do Sarmientosaurus. Swoim ogólnym wyglądem i kształtem była bardziej zbliżona do brachiozaurydów niż zaawansowanych tytanozaurów.
Lokalizacja i paleobiologia
Holotyp znaleziono w północno – wschodniej Australii, ok. 60 km na północny zachód od miasta Winton, Elderslie Sheep Station (lokalizacja AODL 85 - "Matilda Site"), zaś AODF 836 w Belmont Sheep Station (lokalizacja AODL 127 - “Elliot site”).
Diamantinasaurus występował w cenomanie, bądź wczesnym turonie wraz z Wintonotitan, Savannasaurus i Australovenator. Jak każdy zauropod, był czworonożnym roślinożercą, mogącym żywić się roślinami okrytonasiennymi, paprotnikami, miłorzębami czy araukariami, których skamieniałe szczątki zostały odkryte w pokładach tej samej formacji skalnej. Wg Poropata i in. (2021) przedstawiciele kladu Diamantinasauria nie byli zbyt wyspecjalizowanymi zauropodami i pożywiali się pokarmem rosnącym na średnich wysokościach, pomiędzy 1 a 10 m od poziomu gruntu.
Dzięki odkryciu młodego okazu, możliwe było prześledzenie zmian zachodzących w czasie ontogenezy Diamantinasaurus. Młodociany osobnik miał słabo wykształcone miejsca przyczepu mięśni w porównaniu z dorosłymi. Okazało się również, że kości kończyn rosły szybciej niż inne elementy szkieletu (Rigby i in., 2022).
Filogeneza
Wg Hocknulla i jego współpracowników, diamantinazaur jest zaawansowanym przedstawicielem Titanosauria. Wtóruje im D'Emic (2012), który uważa go za członka kladu Saltasauridae. Natomiast wg Poropata i in. (2016), którzy mieli bardziej kompletny materiał, jest prymitywniejszy. Ma się znajdować poza kladem Lithostrotia. Taką interpretację potwierdziła kolejna analiza Poropata i in. (2021). Diamantinasaurus okazał się prymitywnym tytanozaurem, który tworzył klad Diamantinasauria razem z Savannasaurus i Sarmientosaurus. Wg analizy Poropata i in. (2023) przedstawiciele Diamantinasauria to bazalne tytanozaury kub nawet jeszcze prymitywniejsze zauropody, znajdujące się poza Titanosauria w obrębie Somphospondyli. Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Beeston i in. (2024) wykazała, że Diamantinasaurus należy do Somphospondyli, a cały klad Diamantinasauria jest blisko spokrewniony z Titanosauria w obrębie Somphospondyli. Badacze ci uważają również, że Australotitan może być młodszym synonimem omawianego dinozaura. Zobacz więcej: Australotitan#Synonim Diamantinasaurus?
Etymologia
Nazwa rodzajowa diamantinazaura znaczy "jaszczur znad Diamantiny" (rzeki, niedaleko której został odnaleziony holotyp). Z kolei człon gatunkowy matildae pochodzi od jednej z narodowych pieśni australijskich pt. "Waltzing Matilda".
Spis gatunków
| Diamantinasaurus | Hocknull, White, Tischler, Cook, Calleja, Sloan i Elliot, 2009 |
| ??= Australotitan | Hocknull, Wilkinson, Lawrence, Konstantinov, Mackenzie i Mackenzie, 2021 |
| D. matildae | Hocknull, White, Tischler, Cook, Calleja, Sloan i Elliot, 2009 |
| ?? Australotitan cooperensis | Hocknull, Wilkinson, Lawrence, Konstantinov, Mackenzie i Mackenzie, 2021 |
Bibliografia
Beeston, S. L., Poropat, S. F., Mannion, P. D., Pentland, A. H., Enchelmaier, M. J., Sloan, T. & Elliott, D. A. (2024). "Reappraisal of sauropod dinosaur diversity in the Upper Cretaceous Winton Formation of Queensland, Australia, through 3D digitisation and description of new specimens". PeerJ. 12. e17180. doi:10.7717/peerj.17180
D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x
Hocknull, S.A., White, M.A., Tischler, T.R., Cook, A.G., Calleja, N.D., Sloan, T. & Elliott, D.A. (2009) "New mid-Cretaceous (latest Albian) dinosaurs from Winton, Queensland, Australia" PLoS ONE 4 (7). doi:10.1371/journal.pone.0006190
Holtz, T.R.Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [2]
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020) "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs" wyd. Princeton University Press.
Poropat, S.F., Upchurch, P., Mannion, P.D., Hocknull, S.A., Kear, B.P., Sloan, T., Sinapius, G.H.K. & Elliot, D.A. (2014) "Revision of the sauropod dinosaur Diamantinasaurus matildae Hocknull et al. 2009 from the mid-Cretaceous of Australia: Implications for Gondwanan titanosauriform dispersal" Gondwana Research. doi:10.1016/j.gr.2014.03.014
Poropat, S.F., Mannion, P.D., Upchurch, P., Hocknull, S.A., Kear, B.P., Kundrát, M., Tischler, T.R., Sloan, T., Sinapius, G.H.K., Elliott, J.A., Elliott, D.A. (2016). "New Australian sauropods shed light on Cretaceous dinosaur palaeobiogeography". Scientific Reports. 6: 34467. doi:10.1038/srep34467
Poropat, S.F., Kundrat, M., Mannion, P.D., Upchurch, P., Tischler, T.R. & Elliott, D.A. (2021). "Second specimen of the Late Cretaceous Australian sauropod dinosaur Diamantinasaurus matildae provides new anatomical information on the skull and neck of early titanosaurs." Zoological Journal of the Linnean Society, zlaa173 (advance online publication) doi: https://doi.org/10.1093/zoolinnean/zlaa173.
Poropat, S.F., Mannion, P.D., Rigby, S.L., Duncan, R.J., Pentland, A.H., Bevitt, J.J., Sloan, T. & Elliott, D.A. (2023). “A nearly complete skull of the sauropod dinosaur Diamantinasaurus matildae from the Upper Cretaceous Winton Formation of Australia and implications for the early evolution of titanosaurs.” Royal Society Open Science. 10: 221618. [[3]].
Rigby, S.L., Poropat, S.F., Mannion, P.D., Pentland, A.H., Sloan, T., Rumbold, S.J., Webster, C.B. & Elliott, D.A. (2022). “A juvenile Diamantinasaurus matildae (Dinosauria: Titanosauria) from the Upper Cretaceous Winton Formation of Queensland, Australia, with implications for sauropod ontogeny.” Journal of Vertebrate Paleontology. DOI: 10.1080/10.1080/02724634.2021.2047991.
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diamantinasaurus_reconstruction._2021.jpg){kind=link}