Saichania

Autor:	Maciej Pindakiewicz
Korekta:	Karol Sabath, Daniel Madzia, Sebastian Oziemski, Witek Napierała, Adrian Sztuba, Kamil Kamiński, Łukasz Czepiński, Paweł Konarzewski

---

Saichania (sajchania)
Długość	ok. 5-6,6 m
Masa	ok. 1,4-2 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Mongolia - Ajmak południowogobijski (formacja Baruungoyot)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Ankylosauridae Ankylosaurinae
Odlew czaszki holotypowej Saichania. Fot. Shalom [2] 6.6 m Porównanie wielkości Saichania i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org

Wstęp

Saichania to średniej wielkości, lecz bardzo masywnie zbudowany ankylozauryd z terenów dzisiejszej Mongolii.

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi od mongolskiego saichan, czyli "piękny". Epitet gatunkowy odnosi się do miejsca odkrycia holotypu, stanowiska Khulsan na Pustyni Gobi.

Odkrycie i materiał kopalny

Kostna buława ("maczuga") na końcu ogona Saichania chulsanensis. Niekatalogowany okaz z Muzeum Paleontologicznego RAN w Moskwie.
Zdjęcie: Łukasz Czepiński

Holotyp - GI SPS 100/151 to kompletna przednia część szkieletu. Został odkryty podczas Polsko - Mongolskiej Wyprawy Paleontologicznej z 1970 r. Szkielet znajdował się na ścianie wąwozu na wysokości kilku metrów, dlatego wydobyto go dopiero rok później za pomocą rusztowania z platformą.

Za należący do sajchanii był uznawany również szkielet MPC 100/1305 (Carpenter i in., 2011). Jest to prawie kompletny szkielet młodocianego osobnika o długości 2,8 m. Jednak inni badacze (Arbour, 2014 oraz Arbour i Currie, 2016) stwierdzili, że czaszka uznana za należącą do MPC 100/1305 (na jej podstawie ten okaz zaliczono do rodzaju Saichania) to tak naprawdę odlew czaszki holotypu Saichania, a reszta szkieletu różni się od GI SPS 100/151 budową łopatki, kości ramiennej i kości śródręcza. Ponadto okaz ten pochodzi prawdopodobnie z formacji Djadokhta, a nie Baruungoyot, jak początkowo sądzono (Arbour i Currie, 2013). Ponieważ różni się on również od Pinacosaurus, Arbour i Currie (2013) uznali go za bliżej nieokreślonego ankylozauryda.

Do Saichania był też zaliczany okaz PIN 3142/250 (Arbour, 2014) z formacji Nemegt. Obecnie jednak jest uważany za osobny gatunek, należący do rodzaju Tarchia - T. teresae (Penkalski i Tumanova, 2017).

Penkalski i Tumanova (2017) za należące do saichanii uznali również okazy PIN 3142/251 (czaszka i szkielet pozaczaszkowy z formacji Baruungoyot) oraz ZPAL MgD I/42 (kręgi, maczuga ogonowa i osteodermy z formacji Nemegt). Ten drugi okaz został uznany przez Arbour i in. (2014) za nierozpoznanego ankylozauryda.

Arbour i Currie (2016) wymienili także okazy HBV-10001, HBV-10002 i HBV-10003 (holotyp i paratypy Tianzhenosaurus youngi, obejmujące łącznie niemal cały szkielet z czaszką) oraz IVPP V11276 (holotyp Shanxia tianzhenensis - fragmentaryczna czaszka i elementy szkieletu pozaczaszkowego). Nie zostało to jednak potwierdzone przez Penkalskiego i Tumanovą oraz Panga i współpracowników (2024).

Budowa

Czaszka Saichania chulsanensis. Autor: "Ghedoghedo" [1]

Sajchanię cechował wyjątkowo guzowaty łeb. Jak na tak dużego dinozaura miała niewielki mózg i zapewne niewielką inteligencję. Z przodu pyska umiejscowione były dwa duże, owalne nozdrza. W przedsionku nosowym znajdowały się 4 pary otworów: A, B, C1 i C2. Ich funkcja nie jest znana, być może w części z nich znajdowały się np. jakieś gruczoły (zob. opis Pinacosaurus). Na czaszce holotypu znajdują się objawy chorób - kostne narośle. Część z nich mogła doprowadzić nawet do ślepoty zwierzęcia (Maryańska, 1977).

Sajchania była mocno opancerzona, a także wyjątkowo silnie zbudowana (nawet jak na ankylozaura), o czym świadczą masywne kości kończyn. Na końcu ogona znajdowała się maczuga o sercowatym kształcie. Niezwykłą cechą omawianego dinozaura była obecność osteoderm pod brzuchem (Maryańska, 1977).

Systematyka

Saichania należy do kladu Ankylosaurinae. Zobacz więcej: Ankylosauria#Kladogramy.

Spis gatunków

Saichania	Maryańska, 1977
= ?Tianzhenosaurus	Pang i Cheng, 1998
= ?Shanxia	Barrett, You, Upchurch i Burton, 1998
S. chulsanensis	Maryańska, 1977
= ?Tianzhenosaurus youngi	Pang i Cheng, 1998
= ?Shanxia tianzhenensis	Barrett, You, Upchurch i Burton, 1998

Bibliografia

Arbour, V. M. (2014). "Systematics, evolution, and biogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Ph.D thesis, University of Alberta [3].

Arbour, V. M., & Currie, P. J. (2013). "The taxonomic identity of a nearly complete ankylosaurid dinosaur skeleton from the Gobi Desert of Mongolia". Cretaceous Research, 46, 24-30. doi:10.1016/j.cretres.2013.08.008

Arbour, V. M. & Currie, P. J. (2016). "Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology: 1–60. doi:10.1080/14772019.2015.1059985

Arbour, V. M., Currie, P. J. & Badamgarav, D. (2014). "The ankylosaurid dinosaurs of the Upper Cretaceous Baruungoyot and Nemegt formations of Mongolia", Zoological Journal of the Linnean Society 172(3): 631–652. doi:10.1111/zoj.12185

Carpenter, K., Hayashi, S., Kobayashi, Y., Maryańska, T., Barsbold, R., Sato, K., & Obata, I. (2011). "Saichania chulsanensis (Ornithischia, Ankylosauridae) from the Upper Cretaceous of Mongolia", Palaeontographica, Abteilung A, 294(1-3): 1-61

Kielan-Jaworowska, Z. (2013). "W poszukiwaniu wczesnych ssaków". Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Maryańska, T. (1977). "Ankylosauridae (Dinosauria) from Mongolia". Palaeontologia Polonica. 37: 85–151.

Pang, Q., Li, Z., & Guo, Z. (2024). "A new species of ankylosaurian dinosaur — Tianzhenosaurus chengi sp. nov., from the Late Cretaceous of Tianzhen County, Shanxi Province, China". Journal of Hebei GEO University. 6: 41–73. doi:10.13937/j.cnki.hbdzdxxb.2024.06.006

Penkalski, P., & Tumanova, T. (2017). "The cranial morphology and taxonomic status of Tarchia (Dinosauria: Ankylosauridae) from the Upper Cretaceous of Mongolia". Cretaceous Research, 70, 117-127. doi:10.1016/j.cretres.2016.10.004.

Seebacher, F. (2001). "A New Method to Calculate Allometric Length-Mass Relationships of Dinosaurs". Journal of Vertebrate Paleontology 21 (1).