Amphicoelias: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (→‎Jurapark w Krasiejowie)
Linia 28: Linia 28:
 
|-
 
|-
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
−
| 152-146 Ma
+
| 156-146 Ma
  
 
<small>późna [[jura]] ([[kimeryd]] - [[tyton]])</small>
 
<small>późna [[jura]] ([[kimeryd]] - [[tyton]])</small>
Linia 51: Linia 51:
  
 
Autor: Mike Hallett. [http://www.hallettpaleoart.com/gallery/images/8-Long_March.jpg]</small>
 
Autor: Mike Hallett. [http://www.hallettpaleoart.com/gallery/images/8-Long_March.jpg]</small>
 +
|-
 +
! colspan=2 | Mapa znalezisk:
 +
|-
 +
| colspan=2 |
 +
<display_points type="terrain" zoom=4>
 +
Colorado, USA|formacja [[Morrison]], Kolorado, [[USA]]|<small>''Supersaurus vivianae'' - '''BYU 12962''' ([[holotyp]]) oraz większość materiału przypisanego (prócz "Jimbo").<br>
 +
Ten Sleep, Wyoming, USA|formacja [[Morrison]], Wyoming, [[USA]]|<small>''Supersaurus vivianae'' - '''WDC DMJ-021''' ("Jimbo").
 +
</display_points>
 
|}
 
|}
  
Linia 63: Linia 71:
 
W [[2010]] roku [[Galiano]] i [[Albersdörfer]] opisali nowy [[gatunek]] - "A. brontodipodocus" - który nie spełnia jednak wymogów formalnych [[International Code of Zoological Nomenklature|ICZN]], a więc jest ''[[nomen nudum]]''. Składa się na niego 5 prawdopodobnie kompletnych szkieletów znalezionych w Wyoming.
 
W [[2010]] roku [[Galiano]] i [[Albersdörfer]] opisali nowy [[gatunek]] - "A. brontodipodocus" - który nie spełnia jednak wymogów formalnych [[International Code of Zoological Nomenklature|ICZN]], a więc jest ''[[nomen nudum]]''. Składa się na niego 5 prawdopodobnie kompletnych szkieletów znalezionych w Wyoming.
  
−
==Materiał kopalny==
+
==Pozycja systematyczna i ważność taksonu==
−
''A. altus'':
+
Ogromnym problemem jest nie tylko klasyfikacja samego [[rodzaj]]u ''Amphicoelias'', lecz także ustalenie ważności jego poszczególnych gatunków. Często pomijano amficeliasa w zestawieniach największych dinozaurów, tłumacząc to jego nieważnością – ''A. fragillimus'' bywa uważany za ''[[nomen dubium]]'', a pozostałe gatunki za [[synonim]]y innych zauropodów. Wielu naukowców nie wierzyło w istnienie ogromnego kręgu, który mógł być jedynie oszustwem [[Cope]]’a – diabelskim planem stworzonym w celu zdystansowania swojego wielkiego rywala, [[Marsh]]a. Tłumaczyłoby to tajemnicze zaginięcie kręgu, który tak naprawdę nie istniał. Kolejnym tego dowodem miał być jego szkic, który został wykonany jedynie z jednego rzutu, co miałoby nijako uchronić [[Cope]]’a przed ewentualnym błędem anatomicznym przy robieniu ryciny z pamięci. Jednak [[Carpenter]] ([[2006]]) w swojej pracy wyjaśnia brak kręgu i jego skąpe udokumentowanie – w [[1878]] roku nie istniały jeszcze techniki konserwacji skamielin i przy próbie jego wykopywania mógł zwyczajnie rozlecieć się na niezliczone kawałki, których [[Cope]] się pozbył. Zresztą w swych notatkach wspomina o kruchości holotypu, a sam epitet gatunkowy ''fragillimus'' znaczy "bardzo kruchy". [[Cope]] nie miał więc zatem okazji by wykonać jego szkice ze wszystkich rzutów. Poza tym raczej nie odważyłby się dokonać tak spektakularnego oszustwa, gdyż najmniejszy przeciek z szeregów jego pracowników do otoczenia [[Marsh]]a być może pogrzebałby jego reputację. Othniel C. [[Marsh]] znany był z publicznego wypominania błędów kolegów po fachu, szydził nawet z [[Cope]]'a - co zresztą było początkiem słynnej "wojny o kości".
−
AMHD 5764 to 2 kręgi, kość łonowa i udowa.
+
 
−
Przypisany materiał ([[Osborn]] i [[Mook]], 1921):
+
[[Rodzaj]] ''Amphicoelias'' zalicza się do [[Diplodocoidea]] - analizy kladystyczne ([[Rauhut]] et al. [[2005]]; [[Whitlock]] [[2011]]) jednoznacznie wskazują, że ''Amphicoelias'' to [[bazalny]] diplodokoid.
−
łopatka, kość krucza, ramienna i łokciowa, ząb.
+
 
 +
==Gatunki amficeliasa==
 +
Na przestrzeni lat naukowcy nazwali 4 gatunki. Obecnie za ważny uznaje się [[gatunek typowy]] - ''A. altus'', a jeżeli chodzi o ''A. fragillimus'' to zdania są podzielone. Pozostałe 2 gatunki to [[młodszy synonim]] i ''[[nomen nudum]]''.
  
−
''A. latus'':
+
===''A. altus''===
−
Cały materiał został przypisany do ''A. altus''.
+
'''Status:''' ważny
  
−
''A. fragillimus'':
+
'''Długość:''' 25-28 m
−
[[Holotyp]] AMNH 5777 to niekompletny kręg grzbietowy (zaginął jeszcze w XIX wieku). Ponadto do ''A. fragillimus'' należy dystalny koniec kości udowej, który również zaginął w tym samym czasie.
 
  
−
"A. brontodipodocus":
+
'''Masa:''' 12 t (?)
−
5 prawdopodobnie kompletnych szkieletów odnalezionych w stanie Wyoming.
 
  
−
==Pozycja systematyczna i ważność taksonu==
+
'''Czas:''' późna [[jura]] ([[kimeryd]] - [[tyton]]; 156-146 Ma)
−
Ogromnym problemem jest nie tylko klasyfikacja samego rodzaju ''Amphicoelias'', lecz także ustalenie ważności jego poszczególnych gatunków. Często pomijano amficeliasa w zestawieniach największych dinozaurów, tłumacząc to jego nieważnością – ''A. fragillimus'' bywa uważany za ''[[nomen dubium]]'', a pozostałe gatunki za synonimy innych zauropodów. Wielu naukowców nie wierzyło w istnienie ogromnego kręgu, który mógł być jedynie oszustwem [[Cope]]’a – diabelskim planem stworzonym w celu zdystansowania swojego wielkiego rywala, [[Marsh]]a. Tłumaczyłoby to tajemnicze zaginięcie kręgu, który tak naprawdę nie istniał. Kolejnym tego dowodem miał być jego szkic, który został wykonany jedynie z jednego rzutu, co miałoby nijako uchronić [[Cope]]’a przed ewentualnym błędem anatomicznym przy robieniu ryciny z pamięci. Jednak [[Carpenter]] ([[2006]]) w swojej pracy wyjaśnia brak kręgu i jego skąpe udokumentowanie – w [[1878]] roku nie istniały jeszcze techniki konserwacji skamielin i przy próbie jego wykopywania mógł zwyczajnie rozlecieć się na niezliczone kawałki, których [[Cope]] się pozbył. Zresztą w swych notatkach wspomina o kruchości holotypu, a sam epitet gatunkowy ''fragillimus'' znaczy "bardzo kruchy". [[Cope]] nie miał więc zatem okazji by wykonać jego szkice ze wszystkich rzutów. Poza tym raczej nie odważyłby się dokonać tak spektakularnego oszustwa, gdyż najmniejszy przeciek z szeregów jego pracowników do otoczenia [[Marsh]]a być może pogrzebałby jego reputację. Othniel C. [[Marsh]] znany był z publicznego wypominania błędów kolegów po fachu, szydził nawet z [[Cope]]'a - co zresztą było początkiem słynnej "wojny o kości".  
+
 
 +
'''Miejsce:''' Kolorado, [[USA]]; [[formacja Morrison]]
 +
 
 +
'''Materiał kopalny:''' [[holotyp]] AMHD 5764 to 2 kręgi, kość łonowa i udowa.
 +
 
 +
Przypisany materiał ([[Osborn]] i [[Mook]], [[1921]]; wcześniej należący do ''A. latus''): łopatka, kość krucza, ramienna i łokciowa, ząb.
 +
 
 +
''A. altus'' to [[gatunek typowy]] [[rodzaj]]u amficelias. W [[1921]] roku [[Osborn]] i [[Mook]] zsynonimizowali ''A. latus'' z ''A. altus'' uznając tego drugiego za ważnego. Jego rozmiary zostały oszacowane na ok. 25 m długości ([[Paul]], 1994a, b), a nawet na 28 m ([[Glut]], [[1997]]), czyli mniej więcej tyle, ile osiągał gatunek ''[[Diplodocus]] carnegii''.
 +
 
 +
John [[Foster]] stwierdził ([[Foster]], [[2007]]), że różnice pomiędzy ''A. altus'' a o wiele lepiej poznanym ''[[Diplodocus]]'' są na tyle małe, że mogą być jedynie na poziomie osobniczym. Jeżeli dalsze badania to potwierdzą, to cały [[rodzaj]] ''[[Diplodocus]]'' należałoby uznać za [[młodszy synonim]] ''Amphicoelias''! W ten sposób nazwa jednego z najsłynniejszych dinozaurów stałaby się nieważna tak, jak niegdyś ''[[Brontosaurus]]'' zsynonimizowano z mniej znanym wówczas ''[[Apatosaurus]]''. Jednak ponieważ ''[[Diplodocus]]'' to jeden z najsłynniejszych dinozaurów, więc unieważnienie go byłoby rzeczą kłopotliwą – z dnia na dzień praktycznie wszystkie filmy dokumentalne, pozycje popularno-naukowe, naukowe i inne opisujące diplodoka byłyby nieaktualne. Co więcej, dinozaurologia straciłaby jeden ze swych symboli. Ratunkiem byłaby petycja do ICZN o zachowaniu ważności ''[[Diplodocus]]'' (''[[nomen conservandum]]''). Wówczas ''Amphicoelias'' posiadałby status ''[[nomen rejectum]]''. Kolejną poszlaką mogą być rozmiary, które dla ''A. altus'' wynoszą szacunkowo 25-28 m długości, czyli mniej więcej tyle co u ''[[Diplodocus]] carnegii''.
  
−
[[Rodzaj]] ''Amphicoelias'' zalicza się do [[Diplodocoidea]] - analizy kladystyczne ([[Rauhut]] et al. [[2005]]; [[Whitlock]] [[2011]]) jednoznacznie wskazują, że ''Amphicoelias'' to [[bazalny]] diplodokoid.
+
===''A. fragillimus''===
 +
'''Status:''' ważny?
  
−
==Gatunki amficeliasa==
+
'''Długość:''' 58 m
−
Kolejna sporna kwestia dotyczy samych gatunków. W [[1921]] roku [[Osborn]] i [[Mook]] zsynonimizowali ''A. latus'' z ''A. altus'' uznając tego drugiego za ważnego. Zasugerowali także, że ''A. fragillimus'' to przerośnięty okaz ''A. altus'', z czym zgodził się [[McIntosh]] ([[1998]]). Jednak [[Carpenter]] ([[2006]]) powołując się na zapiskach o odmiennej budowie ich kręgów sporządzonych przez [[Cope]]’a zasugerował, że ''A. fragillimus'' może być uznawany za odrębny [[gatunek]] od typowego ''A. altus'', a być możne nawet osobny [[rodzaj]]. Dodał jednak, że brak materiału do badań powoduje brak 100% pewności co do jego ważności.
 
  
−
John [[Foster]] z kolei stwierdził ([[Foster]], [[2007]]), że różnice pomiędzy ''A. altus'' a o wiele lepiej poznanym ''[[Diplodocus]]'' są na tyle małe, że mogą być jedynie na poziomie osobniczym. Jeżeli dalsze badania to potwierdzą, to cały [[rodzaj]] ''[[Diplodocus]]'' należałoby uznać za młodszy [[synonim]] ''Amphicoelias''! W ten sposób nazwa jednego z najsłynniejszych dinozaurów stałaby się nieważna tak, jak niegdyś ''[[Brontosaurus]]'' zsynonimizowano z mniej znanym wówczas ''[[Apatosaurus]]''. Jednak ponieważ ''[[Diplodocus]]'' to jeden z najsłynniejszych dinozaurów, więc unieważnienie go byłoby rzeczą kłopotliwą – z dnia na dzień praktycznie wszystkie filmy dokumentalne, pozycje popularno-naukowe, naukowe i inne opisujące diplodoka byłyby nieaktualne. Co więcej, dinozaurologia straciłaby jeden ze swych symboli. Ratunkiem byłaby petycja do [[ICZN]] o zachowaniu ważności ''[[Diplodocus]]'' (''[[nomen conservandum]]''). Wówczas ''Amphicoelias'' posiadałby status ''[[nomen rejectum]]''. Kolejną poszlaką mogą być rozmiary, które dla ''A. altus'' wynoszą szacunkowo 25-28 m długości, czyli mniej więcej tyle co u ''[[Diplodocus]] carnegii''.
+
'''Masa:''' 122 t
  
−
W [[2010]] roku ukazała się nieoficjalna monografia [[Galian]]a i [[Albersdörfer]]a opisująca nowy [[gatunek]]. Z powodów formalnych jest on jednak nieważny - "Amphicoelias brontodipodocus" ma status ''[[nomen nudum]]''. Wyniki ich badań są sensacyjne, jednak nie zyskały aprobaty środowiska paleontologicznego. Wskazują oni m.in. że wszystkie [[rodzaj]]e zauropodów należących oficjalnie do [[Apatosaurinae]] i [[Diplodocinae]] (podrodziny należące do rodziny [[Diplodocidae]]) z formacji Morrison to w rzeczywistości osobniki różnej płci, należące jedynie do 2 gatunków: ''Amphicoelias altus'' i "Amphicoelias brontodipodocus". Tym samym nieformalnie unieważniają ''[[Apatosaurus]]'', ''[[Barosaurus]]'', ''[[Diplodocus]]'', ''[[Eobrontosaurus]]'', ''[[Supersaurus]]'', ''[[Suuwaessea]]'' i ''[[Tornieria]]''. Jednak wkradła im się pewna nieścisłość: najstarszym opisanym diplokoidem z formacji Morrison nie jest ''Amphicoelias'' ([[Cope]], [[1878]]), lecz ''[[Apatosaurus]]'' ([[Marsh]], [[1877]]). Gdyby więc mieli oni rację, to domniemane 2 ważne gatunki powinny się nazywać ''Apatosaurus altus'' i ''Apatosaurus brontodipodocus''.
+
'''Czas:''' późna [[jura]] ([[kimeryd]] - [[tyton]]; 152-146 Ma)
  
−
==Rozmiary==
+
'''Miejsce:''' Kolorado, [[USA]]; [[formacja Morrison]]
−
[[Plik:A. fragillimus.png|300px|thumb|right| Porównanie ''A. fragillimus'' z człowiekiem [http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Human-amphicoelias_size_comparison.png]]]
 
−
Jeżeli szacunki nie są przesadzone, to ''A. fragillimus'' był największym znanym zwierzęciem wszechczasów. [[Cope]] zauważył, że kość udowa u zauropodów jest zawsze dwukrotnie wyższa od najwyższego kręgu i obliczył ją na 3,7 m. [[Paul]] ([[1994]]) obliczył na podstawie ''[[Diplodocus]]'' jego długość na 40-60 m, wysokość na 9 m, natomiast masę aż na 100-150 ton! Sama kość udowa miała mierzyć 3,1-4 m, przy niewiele ponad 1,5-metrowej długości jej odpowiednika u ''[[Diplodocus]]''. Po nieco ponad dekadzie, [[Carpenter]] ([[2006]]) zrewidował te szacunki. Obliczył (także na podstawie ''[[Diplodocus]]'') maksymalną długość zwierzęcia na 58 m, wysokość na 9,25 m, a masę na maksymalnie 122,4 t. Zauważył też, że nawet najbardziej ostrożne szacunki [[Paul]]a (40 m długości) są znacznie większe od największego pewnego członka [[Diplodocidae]] (konkretnie [[Diplodocinae]]), mianowicie ''[[Supersaurus]]'' (>33-34 m długości), a także od wszystkich innych zauropodów (wyjątkiem być może jest hipotetycznie bardziej masywny, lecz krótszy ''[[Bruhathkayosaurus]]''). Posiłkując się cały czas dobrze poznanym diplodokiem, oszacował szyję ''A. fragillimus'' na 16,75 m, sam ogon zaś na 32 m. Rozmiary samych kończyn to 5,75 m dla przednich i 7,5 m dla tylnych (w tym kość udowa 3-4,6 m).
 
  
−
Z kolei [[gatunek]] typowy, ''A. altus'' (a więc i jego [[synonim]], ''A. latus'') był znacznie mniejszy. Jego rozmiary zostały oszacowane na ok. 25 m długości ([[Paul]], 1994a, b), a nawet na 28 m ([[Glut]], [[1997]]), czyli mniej więcej tyle, ile osiągał gatunek ''[[Diplodocus]] carnegii''.
+
'''Materiał kopalny:''' [[Holotyp]] AMNH 5777 to niekompletny kręg grzbietowy (zaginął jeszcze w XIX wieku). Ponadto do ''A. fragillimus'' należy dystalny koniec kości udowej, który również zaginął w tym samym czasie.
  
−
==Jurapark w Krasiejowie==
+
[[Plik:A. fragillimus.png|300px|thumb|right|Porównanie ''A. fragillimus'' z człowiekiem [http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Human-amphicoelias_size_comparison.png]]]
 
[[Plik:A. fragillimus Krasiejów.jpg|300px|thumb|right| Model amficeliasa w JuraParku w Krasiejowie. Zdjęcie - [[Tomasz Singer]]]]
 
[[Plik:A. fragillimus Krasiejów.jpg|300px|thumb|right| Model amficeliasa w JuraParku w Krasiejowie. Zdjęcie - [[Tomasz Singer]]]]
 +
 +
[[Osborn]] i [[Mook]] ([[1921]]) zasugerowali, że ''A. fragillimus'' to przerośnięty okaz ''A. altus'', z czym zgodził się [[McIntosh]] ([[1998]]). Jednak [[Carpenter]] ([[2006]]) powołując się na zapiskach o odmiennej budowie ich kręgów sporządzonych przez [[Cope]]’a zasugerował, że ''A. fragillimus'' może być uznawany za odrębny [[gatunek]] od typowego ''A. altus'', a być możne nawet osobny [[rodzaj]]. Dodał jednak, że brak materiału do badań powoduje brak 100% pewności co do jego ważności.
 +
 +
Jeżeli szacunki nie są przesadzone, to ''A. fragillimus'' był największym znanym zwierzęciem wszechczasów. [[Cope]] zauważył, że kość udowa u zauropodów jest zawsze dwukrotnie wyższa od najwyższego kręgu i obliczył ją na 3,7 m. [[Paul]] ([[1994]]) obliczył na podstawie ''[[Diplodocus]]'' jego długość na 40-60 m, wysokość na 9 m, natomiast masę aż na 100-150 ton! Sama kość udowa miała mierzyć 3,1-4 m, przy niewiele ponad 1,5-metrowej długości jej odpowiednika u ''[[Diplodocus]]''. Po nieco ponad dekadzie, [[Carpenter]] ([[2006]]) zrewidował te szacunki. Obliczył (także na podstawie ''[[Diplodocus]]'') maksymalną długość zwierzęcia na 58 m, wysokość na 9,25 m, a masę na maksymalnie 122,4 t. Zauważył też, że nawet najbardziej ostrożne szacunki [[Paul]]a (40 m długości) są znacznie większe od największego pewnego członka [[Diplodocidae]] (konkretnie [[Diplodocinae]]), mianowicie ''[[Supersaurus]]'' (>33-34 m długości), a także od wszystkich innych zauropodów (wyjątkiem być może jest hipotetycznie bardziej masywny, lecz krótszy ''[[Bruhathkayosaurus]]''). Posiłkując się cały czas dobrze poznanym diplodokiem, oszacował szyję ''A. fragillimus'' na 16,75 m, sam ogon zaś na 32 m. Rozmiary samych kończyn to 5,75 m dla przednich i 7,5 m dla tylnych (w tym kość udowa 3-4,6 m).
 +
 
Na świecie istnieje tylko jedna rekonstrukcja ''Amphicoelias fragillimus'' w skali 1:1. Jest ona jedną z wielu figur dinozaurów, jakie są udostępnione zwiedzającym Jurapark w Krasiejowie. Mierząc 58 m długości i ok. 10 m wysokości jest, naturalnie, największym modelem dinozaura o rzeczywistych rozmiarach nie tylko w Polsce, ale i na świecie.
 
Na świecie istnieje tylko jedna rekonstrukcja ''Amphicoelias fragillimus'' w skali 1:1. Jest ona jedną z wielu figur dinozaurów, jakie są udostępnione zwiedzającym Jurapark w Krasiejowie. Mierząc 58 m długości i ok. 10 m wysokości jest, naturalnie, największym modelem dinozaura o rzeczywistych rozmiarach nie tylko w Polsce, ale i na świecie.
 +
 +
==="A. brontodipodocus"===
 +
'''Status:''' ''[[nomen nudum]]''
 +
 +
'''Długość:''' ? m
 +
 +
'''Masa:''' ? t
 +
 +
'''Czas:''' późna [[jura]] (?[[kimeryd]]; ?156-151 Ma)
 +
 +
'''Miejsce:''' okolice Ten Sleep, hrabstwo Washakie, Wyoming, [[USA]]; niższe pokłady formacji Morrison
 +
 +
'''Materiał kopalny:''' 5 prawdopodobnie kompletnych szkieletów. [[Galian]] i [[Albersdörfer]] nie wyznaczyli (jeszcze) [[holotyp]]u (stan na [[2010]]).
 +
 +
W [[2010]] roku ukazała się nieoficjalna monografia [[Galian]]a i [[Albersdörfer]]a opisująca nowy [[gatunek]]. Z powodów formalnych jest on jednak nieważny - "Amphicoelias brontodipodocus" ma status ''[[nomen nudum]]''. Wyniki ich badań są sensacyjne, jednak nie zyskały aprobaty środowiska paleontologicznego. Wskazują oni m.in. że wszystkie [[rodzaj]]e zauropodów należących oficjalnie do [[Apatosaurinae]] i [[Diplodocinae]] (podrodziny należące do rodziny [[Diplodocidae]]) z formacji Morrison to w rzeczywistości osobniki różnej płci, należące jedynie do 2 gatunków: ''Amphicoelias altus'' i "Amphicoelias brontodipodocus". Tym samym nieformalnie unieważniają ''[[Apatosaurus]]'', ''[[Barosaurus]]'', ''[[Diplodocus]]'', ''[[Eobrontosaurus]]'', ''[[Supersaurus]]'', ''[[Suuwaessea]]'' i ''[[Tornieria]]''. Jednak wkradła im się pewna nieścisłość: najstarszym opisanym diplokoidem z formacji Morrison nie jest ''Amphicoelias'' ([[Cope]], [[1878]]), lecz ''[[Apatosaurus]]'' ([[Marsh]], [[1877]]). Gdyby więc mieli oni rację, to domniemane 2 ważne gatunki powinny się nazywać ''Apatosaurus altus'' i ''Apatosaurus brontodipodocus''.
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
−
Nazwa rodzajowa ''Amphicoelias'' (z greckiego ''amph'': "po obu stronach" oraz ''koilos'': "wklęsłość") można przetłumaczyć jako "dwuwklęsły". Epitet gatunkowy poszczególnych gatunków: ''altus'' - prawdopodobnie odnosi się do dorosłego okazu; ''latus'' - ? (być może zniekształcone omyłkowo ''altus''); ''fragillimus'' - znaczy "bardzo kruchy" i odnosi się do prawdopodobnie zniszczonego kręgu, który był bardzo słabo zachowany; ''brontodipodocus'' - wskazuje na przekonanie [[Galiano]] i [[Albersdörfer]]a co do [[taksonomia|taksonomii]] diplodokidów z formacji Morrison.
+
Nazwa [[rodzaj]]owa ''Amphicoelias'' (z greckiego ''amph'': "po obu stronach" oraz ''koilos'': "wklęsłość") można przetłumaczyć jako "dwuwklęsły". Epitet gatunkowy poszczególnych gatunków: ''altus'' - prawdopodobnie odnosi się do dorosłego okazu; ''latus'' - ? (być może zniekształcone omyłkowo ''altus''); ''fragillimus'' - znaczy "bardzo kruchy" i odnosi się do prawdopodobnie zniszczonego kręgu, który był bardzo słabo zachowany; ''brontodipodocus'' - wskazuje na przekonanie [[Galiano]] i [[Albersdörfer]]a co do [[taksonomia|taksonomii]] diplodokidów z formacji Morrison.
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
Linia 121: Linia 156:
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
|-
 
|-
−
! ''A. fragillimus''
+
! ?''A. fragillimus''
 
| [[Cope]], [[1878]]
 
| [[Cope]], [[1878]]
−
|
+
| ''[[nomen dubium]]''?
 
|-
 
|-
 
| "A. brontodipodocus"
 
| "A. brontodipodocus"
Linia 133: Linia 168:
 
<small>
 
<small>
 
Galiano H. & Albersdörfer R. (2010) "A new basal diplodocid species, Amphicoelias brontodiplodocus, from the Morrison Formation, Big Horn Basin, Wyoming, with taxonomic reevaluation of Diplodocus, Apatosaurus, and other genera." Dinosauria International, LLC. 44pp.
 
Galiano H. & Albersdörfer R. (2010) "A new basal diplodocid species, Amphicoelias brontodiplodocus, from the Morrison Formation, Big Horn Basin, Wyoming, with taxonomic reevaluation of Diplodocus, Apatosaurus, and other genera." Dinosauria International, LLC. 44pp.
−
 
−
Glut D.F. (1997) "Dinosaurs: The Encyclopedia" wyd. McFarland & Company
 
  
 
McIntosh J.S. (1990) "Species determination in sauropod dinosaurs with tentative suggestions for their classification" [w:] Carpenter, K. & Currie, P.J. (ed.) "Dinosaur Systematics: Perspectives and Approaches" Cambridge University Press, Cambridge, 53-69
 
McIntosh J.S. (1990) "Species determination in sauropod dinosaurs with tentative suggestions for their classification" [w:] Carpenter, K. & Currie, P.J. (ed.) "Dinosaur Systematics: Perspectives and Approaches" Cambridge University Press, Cambridge, 53-69
−
 
−
Paul G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
 
  
 
Rauhut O.W.M. & Fechner, R. (2005) "Early development of the facial region in a non-avian theropod dinosaur" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 272, 1179-1183
 
Rauhut O.W.M. & Fechner, R. (2005) "Early development of the facial region in a non-avian theropod dinosaur" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 272, 1179-1183
Linia 145: Linia 176:
  
 
Whitlock J.A. (2011) "A phylogenetic analysis of Diplodocoidea (Saurischia: Sauropoda)." Zoological Journal of the Linnean Society, Article first published online: 12 Jan 2011.  
 
Whitlock J.A. (2011) "A phylogenetic analysis of Diplodocoidea (Saurischia: Sauropoda)." Zoological Journal of the Linnean Society, Article first published online: 12 Jan 2011.  
 +
 +
Glut D.F. (1997) "Dinosaurs: The Encyclopedia" wyd. McFarland & Company
 +
 +
Paul G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
 
</small>
 
</small>
  

Wersja z 17:10, 9 maj 2012

Autor: Korekta:
Marcin Szermański Maciej Ziegler

Amphicoelias (amficelias)
Długość: do 58 m
Masa: do ok. 122 t
Miejsce występowania: USA - Kolorado, ?Wyoming

(formacja Morrison)

Czas występowania 156-146 Ma

późna jura (kimeryd - tyton)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Sauropodomorpha

Sauropoda

Eusauropoda

Neosauropoda

Diplodocoidea

Amphicoelias.jpg

Rekonstrukcja Seismosaurus - podobnie mógł wyglądać amficelias.

Autor: Mike Hallett. [2]

Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Amphicoelias to tajemniczy rodzaj zauropoda, który żył po koniec okresu jurajskiego na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jego fragmentaryczne i niezachowane do dnia dzisiejszego szczątki sugerują, że mógł być największym poznanym dinozaurem i zarazem zwierzęciem lądowym w dziejach.

Historia odkryć

Gatunkiem typowym amficeliasa jest A. altus, odkryty i nazwany w grudniu 1877 roku przez słynnego amerykańskiego paleontologa, Edwarda Cope’a, który wsławił się uczestniczeniem w tzw. "wojnie o kości" z innym ówczesnym autorytetem paleontologicznym, Othnielem Marshem. Praca ukazała się w druku w 1878 roku, więc ta data jest uznawana za oficjalną. W tej samej pracy Cope opisał drugi gatunek – A. latus. Na gatunek typowy składały się 2 kręgi, kość łonowa i udowa. W tym samym roku Cope nazwał kolejny, trzeci już gatunek amficeliasa – A. fragillimus na podstawie niekompletnego kręgu grzbietowego, który miał 1,5 m wysokości. Wg Cope’a pierwotnie mierzył aż ok. 2,7 m wysokości, a więc musiał należeć do olbrzyma wśród olbrzymów – zauropodów. Został on odnaleziony w stanie Kolorado (niedaleko miejsca odnalezienia Camarasaurus supremus) przez Oramela Lucasa, przyszłego pracownika Cope’a, który zawiadomił o tym fakcie sławnego paleontologa.

Niestety kręg ten (AMNH 5777) zaginął w tajemniczych okolicznościach. Taki sam los spotkał także nieopisany dystalny koniec kości udowej mający należeć również do A. fragillimus.

W 2010 roku Galiano i Albersdörfer opisali nowy gatunek - "A. brontodipodocus" - który nie spełnia jednak wymogów formalnych ICZN, a więc jest nomen nudum. Składa się na niego 5 prawdopodobnie kompletnych szkieletów znalezionych w Wyoming.

Pozycja systematyczna i ważność taksonu

Ogromnym problemem jest nie tylko klasyfikacja samego rodzaju Amphicoelias, lecz także ustalenie ważności jego poszczególnych gatunków. Często pomijano amficeliasa w zestawieniach największych dinozaurów, tłumacząc to jego nieważnością – A. fragillimus bywa uważany za nomen dubium, a pozostałe gatunki za synonimy innych zauropodów. Wielu naukowców nie wierzyło w istnienie ogromnego kręgu, który mógł być jedynie oszustwem Cope’a – diabelskim planem stworzonym w celu zdystansowania swojego wielkiego rywala, Marsha. Tłumaczyłoby to tajemnicze zaginięcie kręgu, który tak naprawdę nie istniał. Kolejnym tego dowodem miał być jego szkic, który został wykonany jedynie z jednego rzutu, co miałoby nijako uchronić Cope’a przed ewentualnym błędem anatomicznym przy robieniu ryciny z pamięci. Jednak Carpenter (2006) w swojej pracy wyjaśnia brak kręgu i jego skąpe udokumentowanie – w 1878 roku nie istniały jeszcze techniki konserwacji skamielin i przy próbie jego wykopywania mógł zwyczajnie rozlecieć się na niezliczone kawałki, których Cope się pozbył. Zresztą w swych notatkach wspomina o kruchości holotypu, a sam epitet gatunkowy fragillimus znaczy "bardzo kruchy". Cope nie miał więc zatem okazji by wykonać jego szkice ze wszystkich rzutów. Poza tym raczej nie odważyłby się dokonać tak spektakularnego oszustwa, gdyż najmniejszy przeciek z szeregów jego pracowników do otoczenia Marsha być może pogrzebałby jego reputację. Othniel C. Marsh znany był z publicznego wypominania błędów kolegów po fachu, szydził nawet z Cope'a - co zresztą było początkiem słynnej "wojny o kości".

Rodzaj Amphicoelias zalicza się do Diplodocoidea - analizy kladystyczne (Rauhut et al. 2005; Whitlock 2011) jednoznacznie wskazują, że Amphicoelias to bazalny diplodokoid.

Gatunki amficeliasa

Na przestrzeni lat naukowcy nazwali 4 gatunki. Obecnie za ważny uznaje się gatunek typowy - A. altus, a jeżeli chodzi o A. fragillimus to zdania są podzielone. Pozostałe 2 gatunki to młodszy synonim i nomen nudum.

A. altus

Status: ważny

Długość: 25-28 m

Masa: 12 t (?)

Czas: późna jura (kimeryd - tyton; 156-146 Ma)

Miejsce: Kolorado, USA; formacja Morrison

Materiał kopalny: holotyp AMHD 5764 to 2 kręgi, kość łonowa i udowa.

Przypisany materiał (Osborn i Mook, 1921; wcześniej należący do A. latus): łopatka, kość krucza, ramienna i łokciowa, ząb.

A. altus to gatunek typowy rodzaju amficelias. W 1921 roku Osborn i Mook zsynonimizowali A. latus z A. altus uznając tego drugiego za ważnego. Jego rozmiary zostały oszacowane na ok. 25 m długości (Paul, 1994a, b), a nawet na 28 m (Glut, 1997), czyli mniej więcej tyle, ile osiągał gatunek Diplodocus carnegii.

John Foster stwierdził (Foster, 2007), że różnice pomiędzy A. altus a o wiele lepiej poznanym Diplodocus są na tyle małe, że mogą być jedynie na poziomie osobniczym. Jeżeli dalsze badania to potwierdzą, to cały rodzaj Diplodocus należałoby uznać za młodszy synonim Amphicoelias! W ten sposób nazwa jednego z najsłynniejszych dinozaurów stałaby się nieważna tak, jak niegdyś Brontosaurus zsynonimizowano z mniej znanym wówczas Apatosaurus. Jednak ponieważ Diplodocus to jeden z najsłynniejszych dinozaurów, więc unieważnienie go byłoby rzeczą kłopotliwą – z dnia na dzień praktycznie wszystkie filmy dokumentalne, pozycje popularno-naukowe, naukowe i inne opisujące diplodoka byłyby nieaktualne. Co więcej, dinozaurologia straciłaby jeden ze swych symboli. Ratunkiem byłaby petycja do ICZN o zachowaniu ważności Diplodocus (nomen conservandum). Wówczas Amphicoelias posiadałby status nomen rejectum. Kolejną poszlaką mogą być rozmiary, które dla A. altus wynoszą szacunkowo 25-28 m długości, czyli mniej więcej tyle co u Diplodocus carnegii.

A. fragillimus

Status: ważny?

Długość: 58 m

Masa: 122 t

Czas: późna jura (kimeryd - tyton; 152-146 Ma)

Miejsce: Kolorado, USA; formacja Morrison

Materiał kopalny: Holotyp AMNH 5777 to niekompletny kręg grzbietowy (zaginął jeszcze w XIX wieku). Ponadto do A. fragillimus należy dystalny koniec kości udowej, który również zaginął w tym samym czasie.

Porównanie A. fragillimus z człowiekiem [1]
Model amficeliasa w JuraParku w Krasiejowie. Zdjęcie - Tomasz Singer

Osborn i Mook (1921) zasugerowali, że A. fragillimus to przerośnięty okaz A. altus, z czym zgodził się McIntosh (1998). Jednak Carpenter (2006) powołując się na zapiskach o odmiennej budowie ich kręgów sporządzonych przez Cope’a zasugerował, że A. fragillimus może być uznawany za odrębny gatunek od typowego A. altus, a być możne nawet osobny rodzaj. Dodał jednak, że brak materiału do badań powoduje brak 100% pewności co do jego ważności.

Jeżeli szacunki nie są przesadzone, to A. fragillimus był największym znanym zwierzęciem wszechczasów. Cope zauważył, że kość udowa u zauropodów jest zawsze dwukrotnie wyższa od najwyższego kręgu i obliczył ją na 3,7 m. Paul (1994) obliczył na podstawie Diplodocus jego długość na 40-60 m, wysokość na 9 m, natomiast masę aż na 100-150 ton! Sama kość udowa miała mierzyć 3,1-4 m, przy niewiele ponad 1,5-metrowej długości jej odpowiednika u Diplodocus. Po nieco ponad dekadzie, Carpenter (2006) zrewidował te szacunki. Obliczył (także na podstawie Diplodocus) maksymalną długość zwierzęcia na 58 m, wysokość na 9,25 m, a masę na maksymalnie 122,4 t. Zauważył też, że nawet najbardziej ostrożne szacunki Paula (40 m długości) są znacznie większe od największego pewnego członka Diplodocidae (konkretnie Diplodocinae), mianowicie Supersaurus (>33-34 m długości), a także od wszystkich innych zauropodów (wyjątkiem być może jest hipotetycznie bardziej masywny, lecz krótszy Bruhathkayosaurus). Posiłkując się cały czas dobrze poznanym diplodokiem, oszacował szyję A. fragillimus na 16,75 m, sam ogon zaś na 32 m. Rozmiary samych kończyn to 5,75 m dla przednich i 7,5 m dla tylnych (w tym kość udowa 3-4,6 m).

Na świecie istnieje tylko jedna rekonstrukcja Amphicoelias fragillimus w skali 1:1. Jest ona jedną z wielu figur dinozaurów, jakie są udostępnione zwiedzającym Jurapark w Krasiejowie. Mierząc 58 m długości i ok. 10 m wysokości jest, naturalnie, największym modelem dinozaura o rzeczywistych rozmiarach nie tylko w Polsce, ale i na świecie.

"A. brontodipodocus"

Status: nomen nudum

Długość: ? m

Masa: ? t

Czas: późna jura (?kimeryd; ?156-151 Ma)

Miejsce: okolice Ten Sleep, hrabstwo Washakie, Wyoming, USA; niższe pokłady formacji Morrison

Materiał kopalny: 5 prawdopodobnie kompletnych szkieletów. Galian i Albersdörfer nie wyznaczyli (jeszcze) holotypu (stan na 2010).

W 2010 roku ukazała się nieoficjalna monografia Galiana i Albersdörfera opisująca nowy gatunek. Z powodów formalnych jest on jednak nieważny - "Amphicoelias brontodipodocus" ma status nomen nudum. Wyniki ich badań są sensacyjne, jednak nie zyskały aprobaty środowiska paleontologicznego. Wskazują oni m.in. że wszystkie rodzaje zauropodów należących oficjalnie do Apatosaurinae i Diplodocinae (podrodziny należące do rodziny Diplodocidae) z formacji Morrison to w rzeczywistości osobniki różnej płci, należące jedynie do 2 gatunków: Amphicoelias altus i "Amphicoelias brontodipodocus". Tym samym nieformalnie unieważniają Apatosaurus, Barosaurus, Diplodocus, Eobrontosaurus, Supersaurus, Suuwaessea i Tornieria. Jednak wkradła im się pewna nieścisłość: najstarszym opisanym diplokoidem z formacji Morrison nie jest Amphicoelias (Cope, 1878), lecz Apatosaurus (Marsh, 1877). Gdyby więc mieli oni rację, to domniemane 2 ważne gatunki powinny się nazywać Apatosaurus altus i Apatosaurus brontodipodocus.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Amphicoelias (z greckiego amph: "po obu stronach" oraz koilos: "wklęsłość") można przetłumaczyć jako "dwuwklęsły". Epitet gatunkowy poszczególnych gatunków: altus - prawdopodobnie odnosi się do dorosłego okazu; latus - ? (być może zniekształcone omyłkowo altus); fragillimus - znaczy "bardzo kruchy" i odnosi się do prawdopodobnie zniszczonego kręgu, który był bardzo słabo zachowany; brontodipodocus - wskazuje na przekonanie Galiano i Albersdörfera co do taksonomii diplodokidów z formacji Morrison.

Spis gatunków

Amphicoelias Cope, 1878

??? = Diplodocus

Marsh, 1878
A. altus Cope, 1878
= A. latus Cope, 1878 nomen dubium
?A. fragillimus Cope, 1878 nomen dubium?
"A. brontodipodocus" Galiano i Albersdörfer, 2010 nomen nudum

Bibliografia

Galiano H. & Albersdörfer R. (2010) "A new basal diplodocid species, Amphicoelias brontodiplodocus, from the Morrison Formation, Big Horn Basin, Wyoming, with taxonomic reevaluation of Diplodocus, Apatosaurus, and other genera." Dinosauria International, LLC. 44pp.

McIntosh J.S. (1990) "Species determination in sauropod dinosaurs with tentative suggestions for their classification" [w:] Carpenter, K. & Currie, P.J. (ed.) "Dinosaur Systematics: Perspectives and Approaches" Cambridge University Press, Cambridge, 53-69

Rauhut O.W.M. & Fechner, R. (2005) "Early development of the facial region in a non-avian theropod dinosaur" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 272, 1179-1183

Upchurch P., Barrett P.M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press

Whitlock J.A. (2011) "A phylogenetic analysis of Diplodocoidea (Saurischia: Sauropoda)." Zoological Journal of the Linnean Society, Article first published online: 12 Jan 2011.

Glut D.F. (1997) "Dinosaurs: The Encyclopedia" wyd. McFarland & Company

Paul G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford

Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Amphicoelias&oldid=7318”