Wendiceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m (przeniesienie części informacji do hasła Ceratopsoidea) |
|||
| (Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Wendiceratops''}} | {{DISPLAYTITLE:''Wendiceratops''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | + | |Autor = [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]] | |
| − | | | + | |Korekta = |
| − | | | + | |nazwa = ''Wendiceratops'' (wendyceratops) |
| − | |- | + | |długość = 4,5 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> |
| − | | [[ | + | |wysokość = |
| − | | | + | |masa = 1,5 t <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> |
| − | |} | + | |dieta = roślinożerny |
| − | </small> | + | |miejsce = [[Kanada]] - Alberta |
| + | <small>(dolne osady [[formacja|formacji]] [[Oldman]])</small> | ||
| + | |czas = {{Występowanie|78.5|78}} | ||
| + | ok. 78,2 [[Ma]] <ref name="Loewen i in., 2024">Loewen i in., 2024</ref> <br> | ||
| + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
| + | |systematyka = | ||
| + | [[Dinosauria]] | ||
| − | + | [[Ornithischia]] | |
| − | + | [[Ceratopsia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Ceratopsoidea]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Ceratopsidae]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Centrosaurinae]] | |
| − | + | |grafika = Wendiceratops_restoration.PNG | |
| − | + | |podpis = Rekonstrukcja głowy. Autorka: Danielle Dufault. Źródło: Evans i Ryan, 2015 [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0130007] | |
| − | | | + | |PorównanieGrupa = |
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| + | 49.1209,-110.863~ Lokalizacja szczątków ''Wendiceratops pinhornensis'' | ||
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
| + | ==Wstęp== | ||
| + | ''Wendiceratops'' to rodzaj [[Ceratopsidae|ceratopsyd]]a z [[późna kreda|późnej kredy]]. Jest czwartym znanym [[rodzaj]]em należącym do [[Centrosaurinae]], którego szczątki odnaleziono w pokładach [[formacja|formacji]] [[Oldman]] ([[Kanada]], Alberta), datowanej [[kampan]]. | ||
| − | + | ==Odkrycie== | |
| − | + | Złoże kości należące do ''Wendiceratops'' odnalazła Wendy Sloboda na terenie rezerwatu Pinhorn Grazing znajdującego się w Albercie w 2010 roku. W 2011 roku zespół z Royal Tyrrell Museum rozpoczął badanie terenu i wydobywanie szczątków. W następnym roku usunięto głębokie nadkłady. W latach 2013-2014 wykopano i skatalogowano skamieniałości. | |
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | + | ==Materiał kopalny== |
| + | [[Plik:Wendiceratops skeletal reconstruction.PNG|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu wendyceratopsa. Na niebiesko znane kości. Źródło: Evans i Ryan, 2015. [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0130007]]] | ||
| + | [[Holotyp]] (TMP 2011.051.0009) to niekompletna kość ciemieniowa i lewa gałąź (łac. ''ramus''). Ponadto odnaleziono wiele innych skamieniałości (łącznie ponad 200 kości). Należą one do osobników zarówno dorosłych, jak i młodocianych. Zdaniem Scotta i in. (2023) jest to najstarsze znane jednogatunkowe złoże kości należące do przedstawicieli [[Ceratopsidae]]. Nagromadzenie tylu osobników w jednym miejscu świadczy o stadnym trybie życia prowadzonym przez [[Ceratopsidae]]. | ||
| − | + | Odkrywczyni ceratopsa odnalazła pierwszą prawie kompletną czaszkę należącą do omawianego dinozaura. Zachowały się w niej rogi naodczne. Ich obecność potwierdza słuszność pierwotnej rekonstrukcji (Evans, online). | |
| − | [[ | + | ==Budowa== |
| + | ''Wendiceratops'' charakteryzował się bogatą ornamentacją kryzy, która upodobniła go wyglądem do azjatyckiego kuzyna ''[[Sinoceratops]]''. Nie posiadał kolczastych różków na czaszce jak ''[[Styracosaurus]]'' i przedstawiciele [[Pachyrhinosaurini]]. Wyrostki ciemieniowe (''[[epiparietales]] '' 1-4) były zakrzywione do środka kryzy, druga i trzecia para (ep 2 i ep 3) zachodziła na tylne i zewnętrzne ramiona kości ciemieniowej. Znad oczu wyrastała para długich i ostrych rogów. Róg nosowy był prawdopodobnie wyprostowany, lecz nie jest znana dokładna jego budowa ze względu na niekompletne zachowanie. Evans i Ryan (2015) uznali, że róg nosowy omawianego ceratopsa stanowił przejście między niskimi rogami wcześniejszych form jak ''[[Diabloceratops]]'', ''[[Nasutoceratops]]'' i ''[[Albertaceratops]]'', a znacznie wyższymi rogami zaawansowanych [[centrozauryn]]ów, takich jak ''[[Coronosaurus]]'', ''[[Centrosaurus]]'' i ''[[Styracosaurus]]''. Bazalne centrozauryny nie miały wydatnego rogu nosowego, prawdopodobnie wyewoluowały niezależnie u [[Chasmosaurinae]] i [[Centrosaurinae]] w wyniku [[konwergencja|ewolucji zbieżnej]]. Autorzy opisu uznali, że prostokątny kształt dystalnego końca kości kulszowej był [[autapomorfia|autapomorfią]] ''Wendiceratops''. Cecha ta występowała również u ''[[Medusaceratops]]''. Scott i in. (2023) uznali, że budowa kości kulszowej występująca u omawianego dinozaura może być [[synapomorfia|synapomorfią]] wśród [[bazalny|bazalnych]] [[Centrosaurinae|centrozaurynów]]. Jak zauważyli [[Loewen]] i współpracownicy (2024), że w rzeczywistości dystalny koniec kości kulszowej ''Wendiceratops'' był zaokrąglony, spłaszczony i wiosłowaty, a nie prostokątny. | ||
| − | [[ | + | ==Systematyka== |
| + | Wiele analiz filogenetycznych wykazuje, że ''Wendiceratops'' jest blisko spokrewniony z ''[[Sinoceratops]]''. Zobacz więcej: [[Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae]]. | ||
| − | [[ | + | ==Paleopatologia== |
| + | O paleopatologiach ceratopsydów zobacz więcej w: [[Ceratopsoidea#Paleopatologie]]. | ||
| − | [[ | + | ==Paleośrodowisko== |
| + | [[Plik:Oldman formation herbivores.jpg|thumb|300px| Roślinożerne dinozaury z formacji Oldman. ''Wendiceratops'' znajduje się między ''Chasmosaurus'' a ''Corythosaurus'' (po lewej stronie). Autor: ABelov2014. [https://en.wikipedia.org/wiki/Wendiceratops#/media/File:Oldman_formation_herbivores.jpg]]] | ||
| + | Osady z formacji Oldman sugerują występowanie środowisk dobrze nawodnionych (bagna i mokradła), które oddzielały względnie wyższe i suchsze obszary interfluwialne o niewielkiej powierzchni (kilkaset kilometrów kwadratowych). Klimat był prawdopodobnie umiarkowanie ciepły z sezonowymi opadami. Rośliny, które się zachowały wskazują na obecność drzew iglastych i innych oraz roślin słodkowodnych (Farlow, 1976). Tereny formacji Oldman zamieszkiwały główne [[Ceratopsidae|ceratopsydy]], [[tyranozauryd]]y, ankylozaurydy, [[hadrozauryd]]y, [[pachycefalozauryd]]y oraz ''[[Saurornitholestes]]''. | ||
| − | [[ | + | Ryan i Evans (2015) po opisaniu ''Wendiceratops'' zauważyli, że z dolnych warstw formacji [[Oldman]] oraz odpowiadającej jej wiekiem [[Judith River]] pochodziło dużo [[Ceratopsidae|ceratopsydów]] (''[[Albertaceratops]]'', ''[[Medusaceratops]]'', ''[[Judiceratops]]'' oraz ''[[Avaceratops]]''). Założyli oni, że było to możliwe dzięki specjalizacji ekologicznej, a także wskazywali na dużą rotację fauny oraz szybką sukcesję spokrewnionych ze sobą gatunków. |
| − | [[ | + | ==Etymologia== |
| + | Nazwa [[rodzaj]]owa honoruje Wendy Slobodę, odkrywczyni wendyceratopsa. Drugi człon nazwy - gr. ''ceratops'' - znaczy "rogate oblicze", więc możemy swobodnie ją tłumaczyć na "rogate oblicze Wendy". Z kolei epitet gatunkowy (''pinhornensis'') wziął się z nazwy rezerwatu w Albercie - z ang. ''Pinhorn Provincial Grazing Reserve in Alberta''. | ||
| − | [ | + | ==Galeria== |
| + | <gallery> | ||
| + | Plik:Parietal_of_Wendiceratops.PNG|Odnaleziona kość ciemieniowa. Źródło: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Parietal_of_Wendiceratops.PNG] | ||
| − | + | Plik:Wendiceratops_parietal_01.png|Zrekonstruowana kość ciemieniowa. Źródło: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Wendiceratops_parietal_01.png] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Plik:Wendiceratops mount.jpg|Zrekonstruowany szkielet ''Wendiceratops''. Żródło: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/Wendiceratops_mount.jpg] | |
| − | ''Wendiceratops'' | ||
| − | + | Plik:Wendiceratops pinhornensis holotype quarry.jpg|Miejsce, w którym odkryto [[holotyp]] ''Wendiceratops''. Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wendiceratops_pinhornensis_holotype_quarry.jpg] | |
| − | + | </gallery> | |
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | {{V|''Wendiceratops''}} | |
| {{Kpt|[[David Evans|Evans]]}} i {{Kpt|[[Michael Ryan|Ryan]]}}, [[2015]] | | {{Kpt|[[David Evans|Evans]]}} i {{Kpt|[[Michael Ryan|Ryan]]}}, [[2015]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | | {{V|''W. pinhornensis''}} | |
| {{Kpt|Evans}} i {{Kpt|Ryan}}, 2015 | | {{Kpt|Evans}} i {{Kpt|Ryan}}, 2015 | ||
|} | |} | ||
| − | == | + | ==Bibliografia== |
| − | < | + | <small> |
| − | + | Evans, D.E (online, 2022) [https://twitter.com/DavidEvans_ROM/status/1554483619791376386] | |
| + | |||
| + | Evans, D.E. & Ryan, M.J. (2015). "Cranial Anatomy of ''Wendiceratops pinhornensis'' gen. et sp. nov., a Centrosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Oldman Formation (Campanian), Alberta, Canada, and the Evolution of Ceratopsid Nasal Ornamentation". PloS One. [[doi:10.1371/journal.pone.0130007]] | ||
| + | |||
| + | Farlow, J. O. (1976). "A consideration of the trophic dynamics of a Late Cretaceous large‐dinosaur community (Oldman Formation)". Ecology, 57(5), 841-857. [[doi:10.2307/1941052]] | ||
| + | Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]] | ||
| − | + | Scott, S. H. W., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2023). "Postcranial description of ''Wendiceratops pinhornensis'' and a taphonomic analysis of the oldest monodominant ceratopsid bonebed". The Anatomical Record, 1–18. [[doi:10.1002/ar.25045]] | |
| − | |||
| − | + | <references/></small> | |
| − | < | ||
| − | |||
| − | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 111: | Linia 107: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 19:31, 31 paź 2024
| Autor: | Marcin Szermański, Paweł Konarzewski |
| Wendiceratops (wendyceratops) | |
|---|---|
| Długość | 4,5 m [1] |
| Masa | 1,5 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Kanada - Alberta |
| Czas |
ok. 78,2 Ma [2] |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja głowy. Autorka: Danielle Dufault. Źródło: Evans i Ryan, 2015 [7] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Wendiceratops to rodzaj ceratopsyda z późnej kredy. Jest czwartym znanym rodzajem należącym do Centrosaurinae, którego szczątki odnaleziono w pokładach formacji Oldman (Kanada, Alberta), datowanej kampan.
Odkrycie
Złoże kości należące do Wendiceratops odnalazła Wendy Sloboda na terenie rezerwatu Pinhorn Grazing znajdującego się w Albercie w 2010 roku. W 2011 roku zespół z Royal Tyrrell Museum rozpoczął badanie terenu i wydobywanie szczątków. W następnym roku usunięto głębokie nadkłady. W latach 2013-2014 wykopano i skatalogowano skamieniałości.
Materiał kopalny
Holotyp (TMP 2011.051.0009) to niekompletna kość ciemieniowa i lewa gałąź (łac. ramus). Ponadto odnaleziono wiele innych skamieniałości (łącznie ponad 200 kości). Należą one do osobników zarówno dorosłych, jak i młodocianych. Zdaniem Scotta i in. (2023) jest to najstarsze znane jednogatunkowe złoże kości należące do przedstawicieli Ceratopsidae. Nagromadzenie tylu osobników w jednym miejscu świadczy o stadnym trybie życia prowadzonym przez Ceratopsidae.
Odkrywczyni ceratopsa odnalazła pierwszą prawie kompletną czaszkę należącą do omawianego dinozaura. Zachowały się w niej rogi naodczne. Ich obecność potwierdza słuszność pierwotnej rekonstrukcji (Evans, online).
Budowa
Wendiceratops charakteryzował się bogatą ornamentacją kryzy, która upodobniła go wyglądem do azjatyckiego kuzyna Sinoceratops. Nie posiadał kolczastych różków na czaszce jak Styracosaurus i przedstawiciele Pachyrhinosaurini. Wyrostki ciemieniowe (epiparietales 1-4) były zakrzywione do środka kryzy, druga i trzecia para (ep 2 i ep 3) zachodziła na tylne i zewnętrzne ramiona kości ciemieniowej. Znad oczu wyrastała para długich i ostrych rogów. Róg nosowy był prawdopodobnie wyprostowany, lecz nie jest znana dokładna jego budowa ze względu na niekompletne zachowanie. Evans i Ryan (2015) uznali, że róg nosowy omawianego ceratopsa stanowił przejście między niskimi rogami wcześniejszych form jak Diabloceratops, Nasutoceratops i Albertaceratops, a znacznie wyższymi rogami zaawansowanych centrozaurynów, takich jak Coronosaurus, Centrosaurus i Styracosaurus. Bazalne centrozauryny nie miały wydatnego rogu nosowego, prawdopodobnie wyewoluowały niezależnie u Chasmosaurinae i Centrosaurinae w wyniku ewolucji zbieżnej. Autorzy opisu uznali, że prostokątny kształt dystalnego końca kości kulszowej był autapomorfią Wendiceratops. Cecha ta występowała również u Medusaceratops. Scott i in. (2023) uznali, że budowa kości kulszowej występująca u omawianego dinozaura może być synapomorfią wśród bazalnych centrozaurynów. Jak zauważyli Loewen i współpracownicy (2024), że w rzeczywistości dystalny koniec kości kulszowej Wendiceratops był zaokrąglony, spłaszczony i wiosłowaty, a nie prostokątny.
Systematyka
Wiele analiz filogenetycznych wykazuje, że Wendiceratops jest blisko spokrewniony z Sinoceratops. Zobacz więcej: Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae.
Paleopatologia
O paleopatologiach ceratopsydów zobacz więcej w: Ceratopsoidea#Paleopatologie.
Paleośrodowisko
Osady z formacji Oldman sugerują występowanie środowisk dobrze nawodnionych (bagna i mokradła), które oddzielały względnie wyższe i suchsze obszary interfluwialne o niewielkiej powierzchni (kilkaset kilometrów kwadratowych). Klimat był prawdopodobnie umiarkowanie ciepły z sezonowymi opadami. Rośliny, które się zachowały wskazują na obecność drzew iglastych i innych oraz roślin słodkowodnych (Farlow, 1976). Tereny formacji Oldman zamieszkiwały główne ceratopsydy, tyranozaurydy, ankylozaurydy, hadrozaurydy, pachycefalozaurydy oraz Saurornitholestes.
Ryan i Evans (2015) po opisaniu Wendiceratops zauważyli, że z dolnych warstw formacji Oldman oraz odpowiadającej jej wiekiem Judith River pochodziło dużo ceratopsydów (Albertaceratops, Medusaceratops, Judiceratops oraz Avaceratops). Założyli oni, że było to możliwe dzięki specjalizacji ekologicznej, a także wskazywali na dużą rotację fauny oraz szybką sukcesję spokrewnionych ze sobą gatunków.
Etymologia
Nazwa rodzajowa honoruje Wendy Slobodę, odkrywczyni wendyceratopsa. Drugi człon nazwy - gr. ceratops - znaczy "rogate oblicze", więc możemy swobodnie ją tłumaczyć na "rogate oblicze Wendy". Z kolei epitet gatunkowy (pinhornensis) wziął się z nazwy rezerwatu w Albercie - z ang. Pinhorn Provincial Grazing Reserve in Alberta.
Galeria
Odnaleziona kość ciemieniowa. Źródło: [1]
Zrekonstruowana kość ciemieniowa. Źródło: [2]
Zrekonstruowany szkielet Wendiceratops. Żródło: [3]
Spis gatunków
| Wendiceratops | Evans i Ryan, 2015 |
| W. pinhornensis | Evans i Ryan, 2015 |
Bibliografia
Evans, D.E (online, 2022) [8]
Evans, D.E. & Ryan, M.J. (2015). "Cranial Anatomy of Wendiceratops pinhornensis gen. et sp. nov., a Centrosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Oldman Formation (Campanian), Alberta, Canada, and the Evolution of Ceratopsid Nasal Ornamentation". PloS One. doi:10.1371/journal.pone.0130007
Farlow, J. O. (1976). "A consideration of the trophic dynamics of a Late Cretaceous large‐dinosaur community (Oldman Formation)". Ecology, 57(5), 841-857. doi:10.2307/1941052
Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224
Scott, S. H. W., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2023). "Postcranial description of Wendiceratops pinhornensis and a taphonomic analysis of the oldest monodominant ceratopsid bonebed". The Anatomical Record, 1–18. doi:10.1002/ar.25045
![[6]](https://en.wikipedia.org/wiki/Wendiceratops#/media/File:Oldman_formation_herbivores.jpg){kind=link}
![[1]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Parietal_of_Wendiceratops.PNG){kind=link}
![[2]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Wendiceratops_parietal_01.png){kind=link}
![[3]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/Wendiceratops_mount.jpg){kind=link}
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wendiceratops_pinhornensis_holotype_quarry.jpg){kind=link}