|
|
| (Nie pokazano 3 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) |
| Linia 1: |
Linia 1: |
| − | <small>
| + | Zob. artykuł o [[Coelophysoidea]] |
| − | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
| |
| − | | Autor:
| |
| − | | Korekta:
| |
| − | |-
| |
| − | | [[Maciej Ziegler]]
| |
| − | | [[Dawid Mika]]
| |
| − | |}
| |
| − | </small>
| |
| − | | |
| − | ----
| |
| − | | |
| − | ==[[Słownik#Kladystyka|Nomenklatura]]==
| |
| − | *<u>Coelophysoidea</u> (Nopcsa, 1928 ''sensu'' Holtz, 1994)
| |
| − | : >''[[Coelophysis]] bauri'' ~ ''[[Carnotaurus]] sastrei'' (zmodyfikowano z Sereno, 1998)
| |
| − | *<u>[[Coelophysidae]]</u> (Nopcsa, 1928 ''sensu'' Welles, 1984)
| |
| − | : <''[[Coelophysis]] bauri'' & ''[[Megapnosaurus]] rhodesiensis & ''"Megapnosaurus" kayentakatae ''(Holtz, 1994)
| |
| − | *<u>Inne</u>
| |
| − | : <small>Madsen i Welles (2000) wskazują, że wg postanowień ICZN Podokesauroidea i Podokesauridae (Huene, 1914) mają [[Starszy synonim|priorytet]] przed Coelophysoidea i Coelophysidae. Są to jednak nazwy niezdefiniowane i praktycznie nieużywane. Nie ma też pewności czy ''[[Podokesaurus]]'' należy do omawianej grupy, choć niewątpliwie jest [[Theropoda|teropodem]]. Oryginalny materiał kopalny został zniszczony, co utrudnia badania.</small>
| |
| − | | |
| − | ==Charakterystyka==
| |
| − | [[Plik:Coelophysis.jpg|300px|thumb|right|Szkielet ''[[Coelophysis]]'' - smukły morfotyp. Autor: Gregory S. Paul [http://nmstatefossil.org/uploadedfiles/0000/0064/Lucas_etal_2005.pdf].]]
| |
| − | | |
| − | [[Plik:Coelophysis2.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ''[[Coelophysis]]''. Autor: Raúl Martín [http://www.raul-martin.net/raulmartin/dosgaleria/coelophysis.htm].]]
| |
| − | | |
| − | "Celofyz wygląda jak zupełnie przeciętny ówczesny jaszczur. Lecz pozory mylą - jest nadzwyczaj szybki, ciekawski i czujny."
| |
| − | | |
| − | Wędrówki dinozaurów (When Dinosaurs Roamed America) odc. 1
| |
| − | | |
| − | | |
| − | Coelophysoidea to grupa [[Bazalny takson|bazalnych]] [[Theropoda|teropodów]]. Ich ciała były smukłe i mocno wydłużone. Tak samo zbudowane były czaszki i szyje, najeżone wieloma ostrymi zębami. Kończyny przednie były wyposażone w trzy funkcjonalne palce. Czwarty był ledwie widoczny a z piątego została jedynie szczątkowa V kość śródręcza (obecna przynajmniej u ''[[Coelophysis]]'').
| |
| − | | |
| − | Celofyzoidy żywiły się prawdopodobnie mniejszymi od siebie zwierzętami, takimi jak małe krokodylomorfy czy ryby, gdyż ich szczęki były najsłabsze wśród nie[[Avialae|ptasich]] [[Theropoda|teropodów]] (Sakamoto, 2010).
| |
| − | | |
| − | Wśród dobrze znanych celofyzoidów zaobserwowano wyraźny dymorfizm, najprawdopodobniej płciowy. Niektóre osobniki są wyraźnie masywniejsze, mają krótsze czaszki i szyje oraz lepiej rozwinięte ślady po mięśniach i zrastanie się kości stępu i miednicy. Może być to jednak cechą plezjomorficzną [[Neotheropoda|neoteropodów]], gdyż takie samo zjawisko zaobserwowano u [[Takson zaawansowany|zaawansowanego]] [[Ceratosauria|ceratozaura]] ''[[Masiakasaurus]]''.
| |
| − | | |
| − | ===Coelophysidae===
| |
| − | Grupą wyróżnianą wśród celofyzoidów są celofyzydy (Coelophysidae). Należały do nich niewielkie (1-3 m; choć prawie 6-metrowy ''[[Gojirasaurus]]'' też może być jednym z nich) - i właściwie wszystkie niewątpliwe - celofyzoidy. Identyfikacja ''[[Liliensternus]]'' jako bliższego [[Averostra|awerostrom]] [[Neotheropoda|neoteropoda]] stawia bowiem pod znakiem zapytania prawidłowość zaliczenia do Coelophysoidea wielu innych form - szczególnie tych większych lub uważanych za bardziej [[Bazalny takson|bazalne]] (prócz wcześniej wyłączonych ''[[Dilophosaurus]]'' i ''[[Zupaysaurus]]'', także ''[[Lophostropheus]]'' czy ''[[Sarcosaurus]]''; z kolei ''Gojirasaurus'' jest właściwie nieodróżnialny od ''[[Coelophysis]]'').
| |
| − | | |
| − | Celofyzydy zostały [[Diagnoza|zdiagnozowane]] następująco (zmodyfikowane z Tykoski, 2005/niepublikowane): koliste oczodoły; brak lub kilka nerwowo-naczyniowych otworów na bokach kości przedszczękowych; gładka przyśrodkowa powierzchnia przedniośrodkowego wyrostka szczękowego; niski, zaokrąglony poziomy grzebień na bocznej powierzchni kości jarzmowej; wąski wewnętrzny wyrostek kości łuskowej; poprzeczna międzyguzowa płytka trzonu kości klinowej z małą środkową ostrogą skierowaną do przodu wzdłuż sklepienia basisphenoidal recess; przednie zęby wyrastające z kości przedszczękowej prawie okrągłe w przekroju i mniej zakrzywione; powierzchnia boczna nasad łuk kręgowych kręgów szyjnych zawierające znajdujące się przed postzygapofyzjami, zwrócone ku tyłowi wgłębienia; łuki kręgowe kręgów szyjnych z pneumatycznymi otworami położonymi z boków kanału neutralnego; wydłużone żebra szyjne; wydłużone trzony środkowych kręgów szyjnych i tylnych grzbietowych; wgłębienie mięśnia biodrowo-udowy kość biodrowej przerywające się nagle w tylnej krawędzi kości, co powoduje wyraźną krawędź na bocznej powierzchni wyrostka zapanewkowego; tylna krawędź kości biodrowej wklęsła w widoku bocznym; przyśrodkowy kołnierz na kości strzałkowej zachodzący na wstępujący wyrostek skokowy; zredukowana powierzchnia strzałkowa kości skokowej i prawie trójkątny na przedniobocznym rogu powierzchni proksymalnej; dystalna część III kości stępu zrośnięta z III kością śródstopia u dorosłych osobników; zrośnięte II i III kość śródstopia.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==Wymiary==
| |
| − | | |
| − | ~ 1 m (''[[Procompsognathus]]'') <<< >4-6m (''[[Liliensternus]]''), >5,5 m ('[[Gojirasaurus]]''), 6-7 m (?''[[Dilophosaurus]]'')
| |
| − | | |
| − | | |
| − | Przeciętnie celofyzoidy osiągały jakieś 2-3 m. Niektóre szybko osiągnęły znaczne rozmiary (''[[Gojirasaurus]]'' - różniący się od celofyza jedynie wielkością i masywnością, którego jedyny znaleziony osobnik nie zakończył jeszcze wzrostu). Z późnego triasu Niemiec znane są nieopisane szczątki celofyzoida wielkości ''[[Allosaurus]]'' (Sander i in., 2011). Często późniejsze, jurajskie celofyzoidy były małe (''[[Segisaurus]]'', ''[[Podokesaurus]]'') - z niszy średnich-dużych drapieżników zapewne wyparły je bardziej zaawansowane [[Theropoda|teropody]].
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==Kiedy==
| |
| − | | |
| − | >218 Ma -> 193-176 Ma (?168-161 Ma)
| |
| − | | |
| − | najstarsze:
| |
| − | : ''[[Camposaurus]]'' 225-218 (bliżej 218) Ma
| |
| − | | |
| − | najmłodsze:
| |
| − | : m. in. ''[[Segisaurus]]'' 183-176 Ma
| |
| − | | |
| − | | |
| − | Celofyzoidy żyły na pewno w późnym triasie i wczesnej jurze. Najstarszy z nich (''[[Camposaurus]]'') żył ok. 225-219 Ma (Ramezani i in., 2011) lub 221-218 Ma (Irmis i in., 2011), przy czym w obu przypadkach będzie to bliżej górnej (młodszej) granicy.
| |
| − | | |
| − | Fragmentaryczne szczątki (niekompletne: ząb i kość strzałkowa) pochodzące z batonu-keloweju (168-161 Ma) Chin wykazują podobieństwo do celofyzoidów (Maisch i Matzke, 2003), jednak ich identyfikacja jako takich stoi pod dużym znakiem zapytania. Należący najprawdopodobniej do [[Ceratosauria|ceratozaurów]], późnojurajski (153-145 Ma) ''[[Elaphrosaurus]]'' w jednym z badań o wąskim zasięgu taksonomicznym (Saidler i in., 2008) okazał się przedstawicielem omawianej grupy - co sugerowano już wcześniej (Paul, 1988).
| |
| − | | |
| − | To, że teropody uważane za celofyzoidy nie tworzą kladu, tłumaczyłoby fakt, że przeważnie formy uważane za bardziej [[Takson zaawansowany|zaawansowane]] (celofyzydy) pojawiają się w zapisie kopalnym wcześniej niż większe i uważane za bardziej [[Bazalny takson|bazalne]] celofyzoidy.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==Gdzie==
| |
| − | | |
| − | Pangea (Afryka, Ameryka Płn., Azja, Europa, ?Ameryka Płd., ?Antarktyda)
| |
| − | | |
| − | | |
| − | Celofyzoidy znane są z dobrych znalezisk z Afryki i Ameryka Północnej. Szczątki z Europy i szczególnie Azji są fragmentaryczne.
| |
| − | | |
| − | Argentyński ''[[Zupaysaurus]]'' może być celofyzoidem. Zęby pochodzące z wczesnej jury Antarktydy mogły należeć do celofyzoidów (Ford, online).
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==[[Kladogram]]y==
| |
| − | | |
| − | ===Zob. [[Theropoda#Kladogramy]]===
| |
| − | | |
| − | ===Tykoski i Rowe, 2004===
| |
| − | [[Plik:Tykoski_i_Rowe,_2004.jpg]]
| |
| − | | |
| − | [[Kladogram]] z Tykoski i Rowe, 2004. Cienką linią zaznaczono niepewną pozycję ''[[Segisaurus]]'' wśród Coelophysidae.
| |
| − | | |
| − | ===Carrano i in., 2005===
| |
| − | [[Plik:Carrano_i_in.,_2005.jpg]]
| |
| − | | |
| − | Kladogram z Carrano i in., 2005 (konsensus Adamsa).
| |
| − | | |
| − | ===Ezcurra i Cuny, 2007===
| |
| − | [[Plik:Ezcurra_i_Cuny,_2007.jpg]]
| |
| − | | |
| − | Kladogram z Ezcurra i Cuny, 2007.
| |
| − | | |
| − | ===Ezcurra i Novas, 2007===
| |
| − | [[Plik:Ezcurra_i_Novas,_2007.jpg]]
| |
| − | | |
| − | Kladogram z Ezcurra i Novas, 2007 (konsensus większości drzewek). W ścisłym konsensusie celofyzoidy bardziej zaawansowane od ''[[Zupaysaurus]]'' tworzyły politomię.
| |
| − | | |
| − | ===Sadleir i in., 2008===
| |
| − | [[Plik:Sadleir_i_in.,_2008_celof.jpg]]
| |
| − | | |
| − | Skalibrowany stratygraficznie kladogram z Sadleir i in., 2008 (na podstawie Holtz, 2000 ze zmienionym ''[[Eustreptospondylus]]'').
| |
| − | | |
| − | ==Dowiedz się więcej==
| |
| − | | |
| − | - o celofyzoidach:
| |
| − | | |
| − | ?"[[Comanchesaurus]]", (''[[Dolichosuchus]]''), (''[[Halticosaurus]]''), ?''[[Liliensternus]]'', (''[[Longosaurus]]''), ''[[Lophostropheus]]'', ??''[[Podokesaurus]]'', ?''[[Procompsognathus]]'', ?(''[[Pterospondylus]]''), ?(''[[Sarcosaurus]]'')
| |
| − | | |
| − | | |
| − | - w tym celofyzydach:
| |
| − | | |
| − | ?''[[Camposaurus]]'', ''[[Coelophysis]]'', ??(''[[Gojirasaurus]]''), ''[[Megapnosaurus]]''/''[[Syntarsus]]'', ''[[Segisaurus]]''
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==Bibliografia==
| |
| − | <small>Publikacje naukowe:
| |
| − | | |
| − | Carrano, M.T., Sampson, S.D. & Forster, C.A. (2002) "The osteology of Masiakasaurus knopfleri, a small abelisauroid (Dinosauria: Theropoda) from the Late Cretaceous of Madagascar" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 510–534.
| |
| − | | |
| − | Carrano, M.T. Hutchinson, J.R. & Sampson, S.D. (2005) "New information on Segisaurus halli, a small theropod dinosaur from the Early Jurassic of Arizona" Journal of Vertebrate Paleontology, 25, 835-849.
| |
| − | | |
| − | Ezcurra, M.D. & Brusatte, S.L. (2011) "Taxonomic and phylogenetic reassessment of the early neotheropod dinosaur Camposaurus arizonensis from the Late Triassic of North America" Palaeontology, 54, 763-772. doi: 10.1111/j.1475-4983.2011.01069.x
| |
| − | | |
| − | Ezcurra, M.D. & Cuny, G. (2007) "The coelophysoid Lophostropheus airelensis, gen. nov.: a review of the systematics of "Liliensternus"airelensis from the Triassic-Jurassic boundary outcrops of Normandy (France)" Journal of Vertebrate Paleontology, 27, 73-86.
| |
| − | | |
| − | Ezcurra, M.D. & Novas, F.E. (2007) "Phylogenetic relationships of the Triassic theropod Zupaysaurus rougieri from NW Argentina" Historical Biology, 19, 35-72.
| |
| − | | |
| − | Irmis, R.B., Mundil, R., Martz, J.W. & Parker, W.G. (2011) "High-resolution U-Pb ages from the Upper Triassic Chinle Formation (New Mexico, USA) support a diachronous rise of dinosaurs" Earth and Planetary Science Letters, doi:10.1016/j.epsl.2011.07.015
| |
| − | | |
| − | Knoll, F. (2008) "On the Procompsognathus postcranium (Late Triassic, Germany)" Geobios, 41, 779-786.
| |
| − | | |
| − | Maisch, M.W. & Matzke, A.T. (2003)."Theropods (Dinosauria, Saurischia) from the Middle Jurassic Toutunhe Formation of the southern Junggar Basin, NW China" Palaeontologische Zeitschrift, 77, 281-292.
| |
| − | | |
| − | Naish, D & Martill, D. M. (2008) "Dinosaurs of Great Britain and the role of the Geological Society of London in their discovery: Ornithischia" Journal of the Geological Society, 165, 613-623.
| |
| − | | |
| − | Nesbitt, S.J., Irmis, R.B. & Parker, W.G. (2007) "A critical re-evaluation of the Late Triassic dinosaur taxa of North America" Journal of Systematic Palaeontology, 5, 209-243.
| |
| − | | |
| − | Nesbitt, S.J., Smith, N.D., Irmis, R.B., Turner, A.H., Downs, A. & Norell, M.A. (2009) "A complete skeleton of a Late Triassic saurischian and the early evolution of dinosaurs" Science, 326, 1530-1533.
| |
| − | | |
| − | Niedźwiedzki, G., Gorzelak, P. & Sulej, T. (2010) "Bite traces on dicynodont bones and the early evolution of large terrestrial predators" Lethaia, 44(1), 87-92. DOI: 10.1111/j.1502-3931.2010.00227.x
| |
| − | | |
| − | Ramezani, J., Hoke, G.D., Fastovsky, D.E., Bowring, S.A., Therrien, F., Dworkin, S.I., Atchley, S.C. & Nordt, L.C. (2011) "High-precision U-Pb zircon geochronology of the Late Triassic Chinle Formation, Petrified Forest National Park (Arizona, USA): Temporal constraints on the early evolution of dinosaurs" Geological Society of America Bulletin, doi: 10.1130/B30433.1
| |
| − | | |
| − | Sadleir, R., Barrett, P.M. & Powell, H.P. (2008) "The anatomy and systematics of Eustreptospondylus oxoniensis, a theropod dinosaur from the Middle Jurassic of Oxfordshire, England" Monograph of the Palaeontographical Society, 627, 160, 1-82.
| |
| − | | |
| − | Sakamoto, M. (2010) "Jaw biomechanics and the evolution of biting performance in theropod dinosaurs" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 277, 3327–3333. doi:10.1098/rspb.2010.0794
| |
| − | | |
| − | Sander, P.M., Christian, A., Clauss, M., Fechner, R., Gee, C.T., Griebeler, E.-M., Gunga, H.-C., Hummel, J., Mallison, H., Perry, S.F., Preuschoft, H., Rauhut, O.W.M., Remes, K., Tütken, T., Wings, O. & Witzel, U. (2011) "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism" Biological Reviews, 86(1), 117–155. doi: 10.1111/j.1469-185X.2010.00137.x
| |
| − | | |
| − | Sertich, J.J.W. & Loewen, M.A. (2010) "A New Basal Sauropodomorph Dinosaur from the Lower Jurassic Navajo Sandstone of Southern Utah" PLoS ONE 5(3): e9789
| |
| − | | |
| − | Tykoski, R.S. & Rowe, T. (2004) "Ceratosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 151-168.
| |
| − | | |
| − | Xu, X., Clark, J.M., Mo J., Choiniere, J., Forster, C.A., Erickson, G.M., Hone, D.W.E., Sullivan, C., Eberth, D.A., Nesbitt, S., Zhao, Q., Hernandez, R., Jia, C., Han, F. & Guo, Y. (2009) "A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digital homologies" Nature, 459, 940–944.
| |
| − | | |
| − | Yates, A.M. (2005) "A new theropod dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and its implications for the early evolution of theropods" Palaeontologia Africana, 41, 105-122.
| |
| − | | |
| − | Inne:
| |
| − | | |
| − | Irmis, R.B. & Mundil, R. (2008). "New age constraints from the Chinle Formation revise global comparisons of Late Triassic vertebrate assemblages" Journal of Vertebrate Paleontology, 28, 95A. [abstrakt]
| |
| − | | |
| − | Tykoski, R.S (2005) "Anatomy, Ontogeny, and Phylogeny of Coelophysoid Theropods" Dysertacja doktorska, University of Texas
| |
| − | | |
| − | http://gsa.confex.com/gsa/2002NE/finalprogram/abstract_31961.htm</small>
| |
| | | | |
| | [[Kategoria:Theropoda]] | | [[Kategoria:Theropoda]] |
