Elaphrosaurus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(nowy)
 
m
 
(Nie pokazano 19 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 +
Do sprawdzenia.
 +
 +
{{DISPLAYTITLE:''Elaphrosaurus''}}
 
<small>
 
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
Linia 5: Linia 8:
 
|-
 
|-
 
| |[[Maciej Ziegler]]
 
| |[[Maciej Ziegler]]
−
| [[Marcin Szermański]], [[Daniel Madzia]]
+
|  
 
|}
 
|}
 
</small>
 
</small>
Linia 15: Linia 18:
 
|-
 
|-
 
! '''Długość''':
 
! '''Długość''':
−
| 6-6,5 m
+
| 6-6,3 m
  
 
|-
 
|-
 
! '''Masa''':
 
! '''Masa''':
−
| 200-400 kg
+
| 210-410 kg
  
 
|-
 
|-
−
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
+
! '''[[:Kategoria:Lokacje|Miejsce występowania]]''':
−
| [[Tanzania]]
+
| [[Tanzania]] - Lindi
  
−
<small>ogniwa Middle Dinosaur i ?Upper Dinosaur ([[formacja Tendaguru]])</small>
+
<small>[[formacja]] [[Tendaguru]] - ogniwo Middle Dinosaur</small>
 
|-
 
|-
−
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
+
! '''[[:Kategoria:Czas|Czas występowania]]'''
−
| 153-?145 Ma
+
| <small>późny [[kimeryd]] (późna [[jura]])</small>
−
 
 
−
<small>późny [[kimeryd]]-?[[tyton]] (późna [[jura]])</small>
 
 
|-
 
|-
 
! '''Systematyka'''
 
! '''Systematyka'''
 
| [[Dinosauria]]
 
| [[Dinosauria]]
−
 
−
[[Saurischia]]
 
  
 
[[Theropoda]]
 
[[Theropoda]]
Linia 46: Linia 45:
  
 
?? [[Noasauridae]]
 
?? [[Noasauridae]]
 +
 +
[[Elaphrosaurinae]]
 
|-
 
|-
−
| colspan=2 |[[Plik:Elaphrosaurus2.JPG|400px]]
+
| colspan=2 |[[Plik:Elaphrosaurus_funkmonk.jpg|400px]]
−
<small>Autor: Erik C. Omtvedt [http://gigadino.pagesperso-orange.fr/Elaphrosaurus.html]</small>
+
<small>Autor: "FunkMonk" (Michael B. H.) [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Elaphrosaurus.jpg]</small>
 +
|-
 +
| colspan=2 |
 +
<display_points type="terrain" zoom=4>
 +
-9.746446, 39.231386~ok. 2500 m na północ od wzgórza Tendaguru (Rauhut i Carrano, 2016; Bussert i in., 2009)~<small>''S. musacchioi'' - '''MDT-PV 2''' ([[holotyp]]).<br>
 +
</display_points>
 
|}
 
|}
  
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Elaphrosaurus'' to późnojurajski, prymitywny ceratozaur żyjący na terenie Afryki. Jego nazwa znaczy "gibki jaszczur" (gr. ''elaphros'' = gibki, lekko zbudowany + gr. ''sauros'' = jaszczur). W przeszłości utworzono wiele [[gatunek|gatunków]] elarfozaura i przypuszczano, że szczątki odnajdywane w Ameryce Północnej, Afryce i Europie, pochodzące (jak się dziś uważa) z przedziału czasowego środkowa jura-"środkowa" kreda należą to tego [[rodzaj]]u. Takie zakwalifikowanie tych skamieniałości jest jednak bardzo wątpliwe. Dziś ważny pozostaje tylko jeden, typowy gatunek.  
+
''Elaphrosaurus'' to późnojurajski ceratozaur żyjący na terenie Afryki.  
  
−
''Elaphrosaurus'' to stosunkowo smukły dinozaur, sylwetką przypominający [[celofyzoid]]y. Przy długości ponad sześciu metrów ''Elaphrosaurus'' był też wyjątkowo niski. Prawdopodobnie umiał szybko biegać.
+
''Elaphrosaurus'' został opisany w [[1920]] r. przez [[Werner Janensch|Wernera Janenscha]] a w [[2016]] r. [[Oliver Rauhut]] i [[Matthew Carrano]] dokonali jego redeskrypcji (jeśli nie wskazano inaczej, informacje w haśle pochodzą z tej drugiej publikacji).
−
 
+
−
Jego szczątki odkrył podczas jednej z wypraw do Afryki niemiecki paleontolog i geolog Werner E. M. Janensch. Opisał dinozaura w roku 1920.
+
==Etymologia==
 +
Jego nazwa znaczy "zwinny jaszczur" (gr. ''elaphros'' = o lekkim chodzie + gr. ''sauros'' = jaszczur), co odnosi się do lekkiej i smukłej budowy ([[Werner Janensch|Janensch]], 1920, s. 229). Epitet gatunkowy honoruje Paula Bamberga, który wyłożył znaczne kwoty pieniężne na sfinansowanie niemieckiej ekspedycji do [[Tendaguru]] w Tanzanii (Maier, 2003,s. 68 i 196).
  
 
==Materiał kopalny==
 
==Materiał kopalny==
−
[[Plik:Elaphrosaurus.jpg|300px|thumb|right|Odnalezione kości ''E. bambergi''. Czerwonymi strzałkami zaznaczono kości, które wg Carrano i Sampsona (2008) nie zostały znalezione. Autor: Jaime Headden [http://qilong.deviantart.com/art/Elaphrosaurus-104010061].]]
+
[[Holotyp]] (MB R 4960, HMN R dd 4960.35, 4960.46) to niekompletny szkielet bez czaszki - zob. rysunek.  
  
−
[[Holotyp]] (HMN dd) to niekompletny szkielet bez czaszki, dystalnych kości kończyn przednich, większości żeber, kości łonowych i kulszowych.  
+
Znaleziono także izolowany kręg grzbietowy, obecnie zagubiony.
  
−
Pozostały materiał to paliczek z kończyny przedniej (HMN MB.R.1762) i lewa kość promieniowa (HMN MR.R.1755). Także część lewej kości kulszowej (HMN MB.R.1756) może należeć do tego [[takson]]u.
+
[[Plik:Elaphrosaurus_bambergi.jpg|thumb|right|300px|Odnalezione kości ''E. bambergi''. Nie zilustrowano kości łopatkowo kruczych, niektóre elementy zdublowano (np. kość ramienną) (Rauhut i Carrano, 2016). Autor: Jaime Headden [http://qilong.deviantart.com/art/Elaphrosaurus-104010061].]]
  
−
==Pozycja filogenetyczna i paleobiogeografia==
+
[[Plik:Elaphrosaurus_NT.jpg|thumb|right|300px|Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura [http://spinops.blogspot.com/2013/09/elaphrosaurus-bambergi.html].]]
−
''Elaphrosaurus'' kiedyś był uważany za [[celurozaur]]a (przedstawiciela grupy, do której zaliczano wszystkie lekko zbudowane teropody), pierwszego strusiokształtnego dinozaura ([[Ornithomimosauria]], np. Galton, 1982) lub [[celofyzoid]]a (Saidler i in., 2008; Paul, 1988). Później wykazano, że to [[bazalny]] [[ceratozaur]], prymitywniejszy od rodzaju ''[[Ceratosaurus]]'' lub bardziej od niego [[zaawansowany]] - bliższy [[abelizaur]]om lub należący nawet do [[Noasauridae]].
 
  
−
Do dziś pozycja [[filogeneza|filogenetyczna]] jest niepewna, jednak prawdopodobnie jest to prymitywny ceratozaur, bliski krewny ''[[Deltadromeus]]'' i ''[[Spinostropheus]]'' (wg [[Ceratosauria#Carrano_i_Sampson.2C_2008|Carrano i Sampsona (2008)]] jego [[takson siostrzany]]). W analizie [[Ceratosauria#Canale_i_in..2C_2009|Canale i współpracowników (2009)]] mającej na celu zbadanie pozycji [[scorpiovenator|skorpiowenatora]] wśród [[abelizauryd]]ów, okazało się, że elafrozaur jest noazaurydem. Jednak jedynym badanym nie-abelizauroidowym ceratozaurem był ''Ceratosaurus'', co zapewne wpłyneło na wynik. Według najnowszej analizy ([[Ceratosauria#Xu_i_in..2C_2009|Xu i in., 2009]]) elafrozaur wraz z [[limusaurus|limuzaurem]] tworzą [[klad]] bazalnych ceratozaurów. Pewne określenie taksonomii jest na razie utrudnione, ponieważ brak wśród szczątków kluczowego elementu - czaszki, która zawsze jest cennym źródłem informacji o pozycji systematycznej danego dinozaura i jego zwyczajach żywieniowych.
+
[[Plik:Berlin_Museum_für_Naturkunde_Elaphrosaurus.jpg|thumb|right|300px|Szkielet z czaszką zrekonstruowaną na zwór mięsożernych teropodów. Fot.: Indra Hajar [https://www.flickr.com/photos/ruangwaktuindra/10197709243].]]
  
−
==Paleoekologia==
+
==Pozycja filogenetyczna==
−
W czasach elafrozaura tereny dzisiejszej Afryki (wtedy południowy superkontynent - Gondwana) nie były mocno oddalone od terenów północnych (Laurazja) i umożliwiały większym dinozaurom wędrówki. Fauna i flora osadów z [[formacja Tendaguru|Tendaguru]] jest podobna do tych znanych z innych późnojurajskich formacji - północnoamerykańskiej [[formacja Morrison]] oraz europejskich (np. [[formacja Lourinha|Lourinha]] z Portugalii), natomiast mniej do azjatyckich środowisk. Klimat był ciepły i raczej wilgotny, z okresowymi suszami. W skałach Tendaguru znaleziono osady pochodzenia lądowego i morskiego. Żyły tam rośliny takie jak skrzypy, miłorzębowe i araukariowate. Wśród bezkręgowców rozpoznano małże, skorupiaki i małżoraczki. Natomiast kręgowce to różnorodne ryby, płazy bezogonowe, gady łuskonośne (z Paramacellodidae), sfenodonty, krokodylokształtne (z Goniopholididae), pterozaury (z Rhamphorhynchidae i Pterodactyloidea) oraz ssaki: trykonodonty (z Triconodontidae), haramidy i przedstawiciele Paurodontidae.
+
''Elaphrosaurus'' kiedyś był uważany za [[celurozaur]]a (przedstawiciela grupy, do której zaliczano wszystkie lekko zbudowane teropody), pierwszego strusiokształtnego dinozaura ([[Ornithomimosauria]], np. Galton, 1982) lub [[celofyzoid]]a (Saidler i in., 2008; Paul, 1988). Do dziś pozycja [[filogeneza|filogenetyczna]] jest niepewna, jednak prawdopodobnie jest to [[bazalny]] [[ceratozaur]] lub [[noazauryd]] i bliski krewny ''[[Limusaurus]]'' (zob. [[Ceratosauria#Kladogramy]]). Pewne określenie filogenezy jest na razie utrudnione, ponieważ brak wśród szczątków kluczowego elementu - czaszki, która zawsze jest cennym źródłem informacji o pozycji systematycznej danego dinozaura i jego zwyczajach żywieniowych.
  
−
''Elaphrosaurus bambergi'' żył w otoczeniu takich słynnych dinozaurów jak wielkie [[zauropod]]y - ''[[Tornieria]]'', ''[[Giraffatitan]]'', ''[[Australodocus]]'', ''[[Janenschia]]'', ''[[Tendaguria]]'' (te trzy pochodzą z górnych osadów formacji) i ''[[Dicraeosaurus]]'', kolczaste [[stegozauryd]]y ''[[Kentrosaurus]]'' czy mniejsze, mogące padać często jego ofiarą [[iguanodont]]y ''[[Dysalotosaurus]]''. Wśród [[teropod]]ów odnaleziono jego bliskich krewnych - bardzo dużego [[ceratozaur]]a ?''[[Ceratosaurus]] roechlingi'', niewielkie [[abelizouroid]]y oraz wielkiego teropoda o niejasnej klasyfikacji ([[tetanur]]a lub ceratozaura) - ''"[[Allosaurus]]" tendagurensis''.  
+
==Budowa i paleobiologia==
 +
''Elaphrosaurus'' to stosunkowo smukły dinozaur, sylwetką przypominający [[celofyzoid]]y. Przy długości ponad sześciu metrów ''Elaphrosaurus'' był dość niski. Długie śródstopie w porównaniu do uda (74%) u tak dużego (>100 kg) teropoda jest rzadkością; pod tym względem elafrozaur ustępuje jedynie [[ornitomimozaur]]om.
 +
Wskazuje to, że ten teropod umiał szybko biegać lub przynajmniej żył na dużym obszarze.
  
 
Choć tradycyjnie ''Elaphrosaurus'' uważany jest za mięsożercę, to jednak niedawne odkrycie w Chinach nieco wcześniejszego bezzębnego ceratozaura (''[[Limusaurus]]'') może wskazywać na wszystkożerność lub nawet roślinożerność elafrozaura.
 
Choć tradycyjnie ''Elaphrosaurus'' uważany jest za mięsożercę, to jednak niedawne odkrycie w Chinach nieco wcześniejszego bezzębnego ceratozaura (''[[Limusaurus]]'') może wskazywać na wszystkożerność lub nawet roślinożerność elafrozaura.
  
−
==Gatunki nieważne==
+
==Paleoekologia==
−
===?''E.'' "philtippettorum" (?E. sp.)===
+
W czasach elafrozaura tereny dzisiejszej Afryki (wtedy południowy superkontynent - [[Gondwana]]) nie były mocno oddalone od terenów północnych ([[Laurazja]]) i umożliwiały większym dinozaurom wędrówki. Fauna i flora osadów z [[Tendaguru]] jest dość podobna - na szczeblu [[rodzaj]]u lub wyższym - do tych znanych z innych późnojurajskich formacji - północnoamerykańskiej [[Morrison]] oraz europejskich (np. [[Lourinhã]] z Portugalii), natomiast mniej do azjatyckich środowisk. Klimat był ciepły i raczej wilgotny, z okresowymi suszami.
−
'''Opisany''': Pickering, 1995
+
W skałach Tendaguru znaleziono osady pochodzenia lądowego i morskiego. Żyły tam rośliny takie jak skrzypy, miłorzębowe i araukariowate. Wśród bezkręgowców rozpoznano małże, skorupiaki i małżoraczki. Natomiast kręgowce to różnorodne ryby, płazy bezogonowe, gady łuskonośne (z Paramacellodidae), sfenodonty, krokodylokształtne (z Goniopholididae), pterozaury (z Rhamphorhynchidae i Pterodactyloidea, np. ''Tendaguripterus'') oraz ssaki: trykonodonty (z Triconodontidae), haramidy i przedstawiciele Paurodontidae.
  
−
'''Lokalizacja''': USA - Kolorado (ogniwo Brushy Basin - formacja Morrison)  
+
''Elaphrosaurus bambergi'' żył w otoczeniu takich słynnych dinozaurów jak wielkie [[zauropod]]y - ''[[Tornieria]]'', ''[[Giraffatitan]]'', ''[[Janenschia]]'' i ''[[Dicraeosaurus]]'' (znaleziono je wraz z elafrozaurem na jednym stanowisku), kolczaste [[stegozauryd]]y ''[[Kentrosaurus]]'' czy mniejsze, mogące padać często jego ofiarą [[Iguanodontia|iguanodonty]] ''[[Dysalotosaurus]]''. Wśród [[teropod]]ów odnaleziono jego bliskich krewnych - dużego [[ceratozaur]]a ?''[[Ceratosaurus#C._roechlingi|Ceratosaurus roechlingi]]'', różne [[abelizauroid]]y, dużego [[karcharodontozauryd]]a ''[[Veterupristisaurus]]'' i wielkiego [[megalozauroid]]a (Bussert i in., 2009; Rauhut, 2011)  
  
−
'''Wiek''': 153-147 Ma
+
==Gatunki nieważne i pozostały materiał==
 +
W przeszłości utworzono kilka [[gatunek|gatunków]] elafrozaura i przypuszczano, że szczątki odnajdywane w Ameryce Północnej i Afryce, pochodzące (jak się dziś uważa) z przedziału czasowego środkowa jura-"środkowa" kreda należą to tego [[rodzaj]]u. Takie zakwalifikowanie tych skamieniałości jest jednak bardzo wątpliwe. Dziś ważny pozostaje tylko jeden, typowy gatunek, znany prawdopodobnie tylko z jednego okazu.
  
−
'''Materiał kopalny''': kość ramienna (USNM 8415) przypisana przez Galtona (1982) i niekompletna kość piszczelowa (DMNH 36248) przypisana przez Churego (2001)
+
===''E. iguidiensis''===
−
 
 
−
'''Klasyfikacja''': Theropoda - [[Ceratosauria]]
 
−
 
 
−
'''Komentarz''': dwie znalezione kości kończyn należały z pewnością do przedstawiciela Ceratosauria. Kość piszczelowa jest bardziej podobna do izolowanej kości [[abelizauroid]]a znalezionej w Tendaguru, niż do tej znanej u elafrozaura.
 
−
 
 
−
===''"E." iguidiensis''===
 
 
'''Opisany''': Lapparent, 1960
 
'''Opisany''': Lapparent, 1960
  
−
'''Lokalizacja''': Algieria, Libia, Niger (Continental Intercalaire) i Niger ([[formacja Elrhaz]])
+
'''Lokalizacja''': Algieria, Libia, Niger ([[Continental Intercalaire]], formacje [[Elrhaz]], [[Tiouraren]] i [[Echkar]])
  
−
'''Wiek''': 115-99 Ma
+
'''Wiek''': ?[[środkowa jura]] i [[późna kreda]] ([[cenoman]])
  
−
'''Materiał kopalny''': syntypy to 94 zęby, 8 tylnych kręgów ogonowych, pazur z kończyny przedniej (30 mm), część kości udowej i piszczel (350 mm)
+
'''Materiał kopalny''': 49(?94) zęby, 8 tylnych kręgów ogonowych, pazur z kończyny przedniej (30 mm), część kości udowej i piszczeli (350 mm).
  
−
'''Klasyfikacja''': Theropoda - Averostra
+
'''Klasyfikacja''': [[Theropoda]]
  
−
'''Komentarz''': jest to wątpliwy gatunek teropoda (''[[nomen dubium]]''), należący tymczasowo do [[rodzaj]]u ''Elaphrosaurus''. Nie wiadomo, czy odnalezione szczątki pochodzą od jednego [[takson]]u. Lapparent wyróżnił dwa opisane przez siebie nowe gatunki elafrozaura - ''E. iguidiensis'' i ''E. gautieri'' (obecnie ''[[Spinostropheus]]'') jedynie na podstawie wielkości - ''E. iguidiensis'' był mniejszy.
+
'''Komentarz''': jest to wątpliwy gatunek teropoda (''[[nomen dubium]]''), nie należący do omawianego [[rodzaj]]u. Odnalezione szczątki nie pochodzą nawet od jednego [[takson]]u, na co wskazuje choćby ich pochodzenie z osadów o różnym wieku. Lapparent wyróżnił dwa opisane przez siebie nowe gatunki elafrozaura - ''E. iguidiensis'' i ''E. gautieri'' (obecnie ''[[Spinostropheus]]'') jedynie na podstawie wielkości - ''E. iguidiensis'' miał być mniejszy.
  
−
===cf. ''E.''===
+
===Okazy z formacji Morrison===
−
'''Opisany''': Stromer (1934)
+
'''Lokalizacja''': USA - Kolorado (ogniwo Brushy Basin - formacja Morrison)  
  
−
'''Lokalizacja''': Egipt ([[formacja Baharija]])
+
'''Wiek''': [[kimeryd]]-[[tyton]]
  
−
'''Wiek''': 99-93 Ma
+
'''Materiał kopalny''': kość ramienna (USNM 8415) przypisana przez Galtona (1982), niekompletna kość piszczelowa (DMNH 36248) przypisana przez Churego (2001).
  
−
'''Materiał kopalny''': (BSP 1911 XII 29, 1912 VIII 76, 192) - obecnie zniszczony
+
II i IV kość śródstopia (USNM 8414) przypisana przez Pickeringa (1995) do "''E''". "philtippettensis" / "''E''". "philtippettorum" (obecnie ''[[Tanycolagreus]] topwilsoni'').
  
−
'''Klasyfikacja''': Theropoda
+
'''Klasyfikacja''': Theropoda: [[Ceratosauria]]
  
−
Opis: szczątki nie miały cech pozwalających na zaliczenie do rodzaju ''Elaphrosaurus''.
+
'''Komentarz''': dwie pierwsze znalezione kości kończyn należały z pewnością do przedstawiciela Ceratosauria. Kość piszczelowa jest bardziej podobna do izolowanej kości [[abelizauroid]]a znalezionej w Tendaguru, niż do tej znanej u elafrozaura.  
  
 +
===Okazy z formacji Baharija===
 +
'''Opisany''': Stromer (1934)
  
−
===?''E''. sp.===
+
'''Lokalizacja''': Egipt ([[formacja]] [[Baharija]])
−
'''Lokalizacja''': Maroko - prowincja Kasr-es-Souk (formacja Tegana)
 
  
−
'''Wiek''': 112-99 Ma
+
'''Wiek''': [[cenoman]]
  
−
'''Materiał kopalny''': ?
+
'''Materiał kopalny''': obecnie zniszczone część kości udowej (IPHG 1911 XII 29) i niekompletne piszczele (IPHG 1912 VII 76, 192) (Stromer, 1934).
  
−
'''Klasyfikacja''': Theropoda
+
'''Klasyfikacja''': [[Theropoda]]: [[Tetanurae]]
  
 +
'''Komentarz''': Stromer (1934) uznał szczątki za najbardziej podobne do ''Elaphrosaurus'', lecz obecnie uważa się je za za [[tetanur]]owe.
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
! ''Elaphrosaurus''
 
! ''Elaphrosaurus''
−
| Janensch, 1920
+
| [[Werner Janensch|Janensch]], 1920
 
|-
 
|-
 
! ''E. bambergi''
 
! ''E. bambergi''
−
| Janensch, 1920
+
| [[Werner Janensch|Janensch]], 1920
 
|-
 
|-
 
| ''E. agilis''
 
| ''E. agilis''
Linia 147: Linia 152:
 
| Lapparent, 1960
 
| Lapparent, 1960
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
| ''[[nomen dubium]]''
 +
|-
 +
| ''E''. "philtippettensis"
 +
| Pickering, 1995
 +
| ''[[nomen nudum]]''
 +
| =''[[Tanycolagreus]] topwilsoni''
 
|-
 
|-
 
| ''E''. "philtippettorum"
 
| ''E''. "philtippettorum"
 
| Pickering, 1995
 
| Pickering, 1995
 
| ''[[nomen nudum]]''
 
| ''[[nomen nudum]]''
 +
| =''[[Tanycolagreus]] topwilsoni''
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
−
 
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
<small>Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414.
+
<small>Bussert, R., Heinrich W-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174.
  
 
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
 
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
  
−
Galton, P.M. (1982) "Elaphrosaurus, an ornithomimid dinosaur from the Upper Jurassic of North America and Africa" Paläontologische Zeitschrift, 56, 265-275.
+
Janensch, W. (1920) "Über ''Elaphrosaurus Bambergi'' und die Megalosaurier aus den Tendaguru–Schichten Deutsch–Ostafrikas" Sitzungsberichte der Gessellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin, 1920, 225-235. [http://www.biodiversitylibrary.org/item/141464#page/248/mode/1up]
  
−
Mateus O. (2006). "Late Jurassic dinosaurs from the Morrison Formation (USA), the Lourinha and Alcobaça formations (Portugal), and the Tendaguru Beds (Tanzania): a comparison". in Foster, J.R., and Lucas, S.G. (eds.). Paleontology and Geology of the Upper Morrison Formation. New Mexico Museum of Natural History and Science (bulletin 36). pp. 223–232. ISSN 1524-4156.
+
Maier, G. (2003) "African dinosaurs unearthed: the Tendaguru expeditions" Indiana University Press, 1-380.
  
−
Sadleir, R., Barrett, P.M. & Powell, H.P. (2008) "The anatomy and systematics of Eustreptospondylus oxoniensis, a theropod dinosaur from the Middle Jurassic of Oxfordshire, England" Monograph of the Palaeontographical Society, 627, 160, 1-82.
+
Mateus O. (2006) "Late Jurassic dinosaurs from the Morrison Formation (USA), the Lourinhã and Alcobaça formations (Portugal), and the Tendaguru Beds (Tanzania): a comparison" [w:] Foster, J.R. & Lucas, S.G. (red.) "Paleontology and Geology of the Upper Morrison Formation" New Mexico Museum of Natural History and Science (bulletin 36), 223-232.
  
−
Weishampel, D.B., Dodson, P. i Osmólska, H. (1990). "The Dinosauria" University of California Press.
+
Paul, G.S. (1988) "Predatory Dinosaurs of the World" Simon & Schuster, 1-464.
  
−
Xu, X., Clark, J.M., Mo J., Choiniere, J., Forster, C.A., Erickson, G.M., Hone, D.W.E., Sullivan, C., Eberth, D.A., Nesbitt, S., Zhao, Q., Hernandez, R., Jia, C., Han, F. & Guo, Y. (2009) "A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digital homologies" Nature, 459, 940-944.
+
Rauhut, O.W.M. (2011) "Theropod Dinosaurs from the Late Jurassic of Tendaguru (Tanzania)" Special Papers in Palaeontology, 86, 195-239. [[doi:10.1111/j.1475-4983.2011.01084.x]]
  
−
http://home.comcast.net/~eoraptor</small>
+
Rauhut, O.W.M. & Carrano, M.T. (2016) "The theropod dinosaur ''Elaphrosaurus bambergi'' Janensch, 1920, from the Late Jurassic of Tendaguru, Tanzania" Zoological Journal of the Linnean Society, 178(3), 546-610. [[doi:10.1111/zoj.12425]]
 +
 
 +
Sadleir, R., Barrett, P.M. & Powell, H.P. (2008) "The anatomy and systematics of ''Eustreptospondylus oxoniensis'', a theropod dinosaur from the Middle Jurassic of Oxfordshire, England" Monograph of the Palaeontographical Society, 627, 160, 1-82.
 +
</small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 176: Linia 189:
 
[[Kategoria:Theropoda]]
 
[[Kategoria:Theropoda]]
 
[[Kategoria:Ceratosauria]]
 
[[Kategoria:Ceratosauria]]
 +
[[Kategoria:Ceratosauria bazalne]]
 
[[Kategoria:Afryka]]
 
[[Kategoria:Afryka]]
 
[[Kategoria:Tanzania]]
 
[[Kategoria:Tanzania]]
Linia 181: Linia 195:
 
[[Kategoria:Jura]]
 
[[Kategoria:Jura]]
 
[[Kategoria:Kimeryd]]
 
[[Kategoria:Kimeryd]]
−
[[Kategoria:Tyton]]
+
[[Kategoria:Takson worek]]
 +
[[Kategoria:Do sprawdzenia]]

Aktualna wersja na dzień 22:35, 31 mar 2024

Do sprawdzenia.


Autor: Korekta:
Maciej Ziegler

Elaphrosaurus (elafrozaur)
Długość: 6-6,3 m
Masa: 210-410 kg
Miejsce występowania: Tanzania - Lindi

formacja Tendaguru - ogniwo Middle Dinosaur

Czas występowania późny kimeryd (późna jura)
Systematyka Dinosauria

Theropoda

Neotheropoda

(?) Ceratosauria

? Abelisauroidea

?? Noasauridae

Elaphrosaurinae

Elaphrosaurus funkmonk.jpg

Autor: "FunkMonk" (Michael B. H.) [4]

Wczytywanie mapy…

Wstęp

Elaphrosaurus to późnojurajski ceratozaur żyjący na terenie Afryki.

Elaphrosaurus został opisany w 1920 r. przez Wernera Janenscha a w 2016 r. Oliver Rauhut i Matthew Carrano dokonali jego redeskrypcji (jeśli nie wskazano inaczej, informacje w haśle pochodzą z tej drugiej publikacji).

Etymologia

Jego nazwa znaczy "zwinny jaszczur" (gr. elaphros = o lekkim chodzie + gr. sauros = jaszczur), co odnosi się do lekkiej i smukłej budowy (Janensch, 1920, s. 229). Epitet gatunkowy honoruje Paula Bamberga, który wyłożył znaczne kwoty pieniężne na sfinansowanie niemieckiej ekspedycji do Tendaguru w Tanzanii (Maier, 2003,s. 68 i 196).

Materiał kopalny

Holotyp (MB R 4960, HMN R dd 4960.35, 4960.46) to niekompletny szkielet bez czaszki - zob. rysunek.

Znaleziono także izolowany kręg grzbietowy, obecnie zagubiony.

Odnalezione kości E. bambergi. Nie zilustrowano kości łopatkowo kruczych, niektóre elementy zdublowano (np. kość ramienną) (Rauhut i Carrano, 2016). Autor: Jaime Headden [1].
Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura [2].
Szkielet z czaszką zrekonstruowaną na zwór mięsożernych teropodów. Fot.: Indra Hajar [3].

Pozycja filogenetyczna

Elaphrosaurus kiedyś był uważany za celurozaura (przedstawiciela grupy, do której zaliczano wszystkie lekko zbudowane teropody), pierwszego strusiokształtnego dinozaura (Ornithomimosauria, np. Galton, 1982) lub celofyzoida (Saidler i in., 2008; Paul, 1988). Do dziś pozycja filogenetyczna jest niepewna, jednak prawdopodobnie jest to bazalny ceratozaur lub noazauryd i bliski krewny Limusaurus (zob. Ceratosauria#Kladogramy). Pewne określenie filogenezy jest na razie utrudnione, ponieważ brak wśród szczątków kluczowego elementu - czaszki, która zawsze jest cennym źródłem informacji o pozycji systematycznej danego dinozaura i jego zwyczajach żywieniowych.

Budowa i paleobiologia

Elaphrosaurus to stosunkowo smukły dinozaur, sylwetką przypominający celofyzoidy. Przy długości ponad sześciu metrów Elaphrosaurus był dość niski. Długie śródstopie w porównaniu do uda (74%) u tak dużego (>100 kg) teropoda jest rzadkością; pod tym względem elafrozaur ustępuje jedynie ornitomimozaurom. Wskazuje to, że ten teropod umiał szybko biegać lub przynajmniej żył na dużym obszarze.

Choć tradycyjnie Elaphrosaurus uważany jest za mięsożercę, to jednak niedawne odkrycie w Chinach nieco wcześniejszego bezzębnego ceratozaura (Limusaurus) może wskazywać na wszystkożerność lub nawet roślinożerność elafrozaura.

Paleoekologia

W czasach elafrozaura tereny dzisiejszej Afryki (wtedy południowy superkontynent - Gondwana) nie były mocno oddalone od terenów północnych (Laurazja) i umożliwiały większym dinozaurom wędrówki. Fauna i flora osadów z Tendaguru jest dość podobna - na szczeblu rodzaju lub wyższym - do tych znanych z innych późnojurajskich formacji - północnoamerykańskiej Morrison oraz europejskich (np. Lourinhã z Portugalii), natomiast mniej do azjatyckich środowisk. Klimat był ciepły i raczej wilgotny, z okresowymi suszami. W skałach Tendaguru znaleziono osady pochodzenia lądowego i morskiego. Żyły tam rośliny takie jak skrzypy, miłorzębowe i araukariowate. Wśród bezkręgowców rozpoznano małże, skorupiaki i małżoraczki. Natomiast kręgowce to różnorodne ryby, płazy bezogonowe, gady łuskonośne (z Paramacellodidae), sfenodonty, krokodylokształtne (z Goniopholididae), pterozaury (z Rhamphorhynchidae i Pterodactyloidea, np. Tendaguripterus) oraz ssaki: trykonodonty (z Triconodontidae), haramidy i przedstawiciele Paurodontidae.

Elaphrosaurus bambergi żył w otoczeniu takich słynnych dinozaurów jak wielkie zauropody - Tornieria, Giraffatitan, Janenschia i Dicraeosaurus (znaleziono je wraz z elafrozaurem na jednym stanowisku), kolczaste stegozaurydy Kentrosaurus czy mniejsze, mogące padać często jego ofiarą iguanodonty Dysalotosaurus. Wśród teropodów odnaleziono jego bliskich krewnych - dużego ceratozaura ?Ceratosaurus roechlingi, różne abelizauroidy, dużego karcharodontozauryda Veterupristisaurus i wielkiego megalozauroida (Bussert i in., 2009; Rauhut, 2011)

Gatunki nieważne i pozostały materiał

W przeszłości utworzono kilka gatunków elafrozaura i przypuszczano, że szczątki odnajdywane w Ameryce Północnej i Afryce, pochodzące (jak się dziś uważa) z przedziału czasowego środkowa jura-"środkowa" kreda należą to tego rodzaju. Takie zakwalifikowanie tych skamieniałości jest jednak bardzo wątpliwe. Dziś ważny pozostaje tylko jeden, typowy gatunek, znany prawdopodobnie tylko z jednego okazu.

E. iguidiensis

Opisany: Lapparent, 1960

Lokalizacja: Algieria, Libia, Niger (Continental Intercalaire, formacje Elrhaz, Tiouraren i Echkar)

Wiek: ?środkowa jura i późna kreda (cenoman)

Materiał kopalny: 49(?94) zęby, 8 tylnych kręgów ogonowych, pazur z kończyny przedniej (30 mm), część kości udowej i piszczeli (350 mm).

Klasyfikacja: Theropoda

Komentarz: jest to wątpliwy gatunek teropoda (nomen dubium), nie należący do omawianego rodzaju. Odnalezione szczątki nie pochodzą nawet od jednego taksonu, na co wskazuje choćby ich pochodzenie z osadów o różnym wieku. Lapparent wyróżnił dwa opisane przez siebie nowe gatunki elafrozaura - E. iguidiensis i E. gautieri (obecnie Spinostropheus) jedynie na podstawie wielkości - E. iguidiensis miał być mniejszy.

Okazy z formacji Morrison

Lokalizacja: USA - Kolorado (ogniwo Brushy Basin - formacja Morrison)

Wiek: kimeryd-tyton

Materiał kopalny: kość ramienna (USNM 8415) przypisana przez Galtona (1982), niekompletna kość piszczelowa (DMNH 36248) przypisana przez Churego (2001).

II i IV kość śródstopia (USNM 8414) przypisana przez Pickeringa (1995) do "E". "philtippettensis" / "E". "philtippettorum" (obecnie Tanycolagreus topwilsoni).

Klasyfikacja: Theropoda: Ceratosauria

Komentarz: dwie pierwsze znalezione kości kończyn należały z pewnością do przedstawiciela Ceratosauria. Kość piszczelowa jest bardziej podobna do izolowanej kości abelizauroida znalezionej w Tendaguru, niż do tej znanej u elafrozaura.

Okazy z formacji Baharija

Opisany: Stromer (1934)

Lokalizacja: Egipt (formacja Baharija)

Wiek: cenoman

Materiał kopalny: obecnie zniszczone część kości udowej (IPHG 1911 XII 29) i niekompletne piszczele (IPHG 1912 VII 76, 192) (Stromer, 1934).

Klasyfikacja: Theropoda: Tetanurae

Komentarz: Stromer (1934) uznał szczątki za najbardziej podobne do Elaphrosaurus, lecz obecnie uważa się je za za tetanurowe.

Spis gatunków

Elaphrosaurus Janensch, 1920
E. bambergi Janensch, 1920
E. agilis (Marsh, 1884) Russell, Beland i McIntosh, 1980 =Coelurus fragilis
E. gautieri Lapparent, 1960 =Spinostropheus gautieri
"E." iguidiensis Lapparent, 1960 nomen dubium
E. "philtippettensis" Pickering, 1995 nomen nudum =Tanycolagreus topwilsoni
E. "philtippettorum" Pickering, 1995 nomen nudum =Tanycolagreus topwilsoni

Bibliografia

Bussert, R., Heinrich W-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174.

Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.

Janensch, W. (1920) "Über Elaphrosaurus Bambergi und die Megalosaurier aus den Tendaguru–Schichten Deutsch–Ostafrikas" Sitzungsberichte der Gessellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin, 1920, 225-235. [5]

Maier, G. (2003) "African dinosaurs unearthed: the Tendaguru expeditions" Indiana University Press, 1-380.

Mateus O. (2006) "Late Jurassic dinosaurs from the Morrison Formation (USA), the Lourinhã and Alcobaça formations (Portugal), and the Tendaguru Beds (Tanzania): a comparison" [w:] Foster, J.R. & Lucas, S.G. (red.) "Paleontology and Geology of the Upper Morrison Formation" New Mexico Museum of Natural History and Science (bulletin 36), 223-232.

Paul, G.S. (1988) "Predatory Dinosaurs of the World" Simon & Schuster, 1-464.

Rauhut, O.W.M. (2011) "Theropod Dinosaurs from the Late Jurassic of Tendaguru (Tanzania)" Special Papers in Palaeontology, 86, 195-239. doi:10.1111/j.1475-4983.2011.01084.x

Rauhut, O.W.M. & Carrano, M.T. (2016) "The theropod dinosaur Elaphrosaurus bambergi Janensch, 1920, from the Late Jurassic of Tendaguru, Tanzania" Zoological Journal of the Linnean Society, 178(3), 546-610. doi:10.1111/zoj.12425

Sadleir, R., Barrett, P.M. & Powell, H.P. (2008) "The anatomy and systematics of Eustreptospondylus oxoniensis, a theropod dinosaur from the Middle Jurassic of Oxfordshire, England" Monograph of the Palaeontographical Society, 627, 160, 1-82.

Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Elaphrosaurus&oldid=32404”