Zuul: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Zuul''}} | {{DISPLAYTITLE:''Zuul''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Marcin Szermański]], [[Kamil Kamiński]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | |nazwa = ''Zuul'' | |
| − | + | |długość = | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | + | |masa = | |
| − | | | + | |dieta = roślinożerny |
| − | | | + | |miejsce = [[USA]] - Montana |
| − | + | <small> ([[formacja]] [[Judith River]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|76.2|75.3}} | |
| − | + | ok. 76,2-75,3 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | |
| − | + | |systematyka = [[Dinosauria]] | |
| − | + | ||
| − | | | + | [[Ornithischia]] |
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | [[USA]] - Montana | ||
| − | |||
| − | <small>([[formacja]] [[Judith River]])</small> | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Ornithischia]] | ||
[[Thyreophora]] | [[Thyreophora]] | ||
| Linia 48: | Linia 26: | ||
[[Ankylosaurini]] | [[Ankylosaurini]] | ||
| − | | | + | |grafika = Zuul_skull.jpg |
| − | + | |podpis = Czaszka ''Zuul crurivastator''. Źródło: Arbour i Evans, 2017 | |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | |} | + | |PorównanieDługość = |
| − | + | |mapa = | |
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Zuul'' to [[zaawansowany]] ankylozaur z [[późna kreda|późnej kredy]] [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]]. Jego | + | ''Zuul'' to [[zaawansowany]] ankylozaur z [[późna kreda|późnej kredy]] [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]]. Jego szczątki reprezentują najbardziej kompletny okaz ankylozaura kiedykolwiek znaleziony na tym kontynencie. Najbliższymi krewniakami zuula są ''[[Dyoplosaurus]]'' i ''[[Scolosaurus]]'', różni się od nich jednak m.in. o wiele potężniejszą maczugą ogonową. |
==Materiał kopalny i historia wydobycia== | ==Materiał kopalny i historia wydobycia== | ||
| Linia 63: | Linia 42: | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
Nazwa [[rodzaj]]owa pochodzi od Zuula - Strażnika Bramy Światów z filmowej klasyki lat 80. - komedii sci-fi pt. "Łowcy Duchów" z [[1984]] roku. W obrazie Ivana Reitmana Zuul był psokształtną bestią, którego kształt głowy bardzo przypomina czaszkę tego [[ankylozauryd]]a. Epitet [[gatunek|gatunkowy]] ''crurivastator'' odnosi się z kolei do niszczycielskiej w swym działaniu maczugi na końcu jego ogona. | Nazwa [[rodzaj]]owa pochodzi od Zuula - Strażnika Bramy Światów z filmowej klasyki lat 80. - komedii sci-fi pt. "Łowcy Duchów" z [[1984]] roku. W obrazie Ivana Reitmana Zuul był psokształtną bestią, którego kształt głowy bardzo przypomina czaszkę tego [[ankylozauryd]]a. Epitet [[gatunek|gatunkowy]] ''crurivastator'' odnosi się z kolei do niszczycielskiej w swym działaniu maczugi na końcu jego ogona. | ||
| + | |||
| + | ==Budowa== | ||
| + | [[Plik:Zuul UDL.png|300px|thumb|Rekonstrukcja ''Zuul''. Autor: UnexpectedDinoLesson [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Zuul_UDL.png]]] | ||
| + | Nie licząc trzech okazów ''[[Ankylosaurus]]'', czaszka ''Zuul'' jest największą czaszką ankylozaura z terenów Laramidii, a jej długość przekracza pół metra. Patrząc z boku, wydaje się ona stosunkowo płaska, bez charakterystycznego łukowatego profilu, typowego dla wielu krewniaków zuula. Może to być jednak efektem jej pośmiertnego zgniecenia. W widoku górnym, czaszka ma trapezoidalny zarys. Na jej górze, z tyłu czaszki, na kościach łuskowych znajdowały się masywne, długie rogi o piramidalnym kształcie. Równie masywne były rogi na kościach kwadratowo-jarzmowych, z dołu tylnej części czaszki. Miały one trójkątny kształt i ostre wierzchołki. Dolna szczęka była długa, niska i pozbawiona okna żuchwowego. Zęby miały liściowaty kształt i długie, proste korzenie. Ich korony miały po 12-14 wierzchołków o diamentowym kształcie. W kościach szczękowych znajdowało się 18-20 zębów, a w zębowych – 28. | ||
| + | |||
| + | Jak przystało na ankylozaura, koniec ogona zuula wieńczyła kostna maczuga. U tego rodzaju była ona jednak szczególnie duża, mierzyła co najmniej 210 cm (wliczając w to trzynaście kręgów ogonowych) co czyni ją największą tego typu strukturą u północnoamerykańskiego ankylozaura. Oprócz kości, zachowały się też liczne osteodermy i pozostałości skóry. | ||
| + | [[Plik: Cranial_ornamentation_of_ankylosaurins.jpg|300px|thumb|right|Czaszka zuula w porównaniu z innymi ankylozaurami. Źródło: Arbour i Evans, 2017 [http://rsos.royalsocietypublishing.org/content/4/5/161086].]] | ||
| + | |||
| + | ==Paleopatologie== | ||
| + | Arbour i współpracownicy w 2022 roku opisali patologiczne osteodermy u [[holotyp|okazu typowego]], które są zlokalizowane na bokach w okolicy bioder. Ich zdaniem [[ankylozauryd]]y używały głównie buław do walk wewnątrzgatunkowych, co potwierdza miejsce występowania uszkodzonych osteoderm. Przewidują, że dinozaury pancerne mogły uderzać w miejsca, do których sięgały ich ogony: głowa, ramiona, boki, biodra oraz boczna część ogona. Nie wykluczają również, że używały swoich buław do obrony przed drapieżnikami. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 75: | Linia 64: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Arbour, V.M. & Evans, D.C. (2017) A new ankylosaurine dinosaur from the Judith River Formation of Montana, USA, based on an exceptional skeleton with soft tissue preservation. Royal Society Open Science 4: 161086. [ | + | Arbour, V.M. & Evans, D.C. (2017) A new ankylosaurine dinosaur from the Judith River Formation of Montana, USA, based on an exceptional skeleton with soft tissue preservation. Royal Society Open Science 4: 161086. [[doi:10.1098/rsos.161086]] |
| + | |||
| + | Arbour, V.M., Zanno, L.E. & Evans, D.C. (2022) "Palaeopathological evidence for intraspecific combat in ankylosaurid dinosaurs". Biol. Lett. 18: 20220404. [[doi:10.1098/rsbl.2022.0404]] | ||
</small> | </small> | ||
Aktualna wersja na dzień 17:20, 18 lut 2024
| Autor: | Marcin Szermański, Kamil Kamiński |
| Korekta: | Paweł Konarzewski |
| Zuul | |
|---|---|
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Montana |
| Czas |
ok. 76,2-75,3 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Czaszka Zuul crurivastator. Źródło: Arbour i Evans, 2017 | |
Wstęp
Zuul to zaawansowany ankylozaur z późnej kredy Ameryki Północnej. Jego szczątki reprezentują najbardziej kompletny okaz ankylozaura kiedykolwiek znaleziony na tym kontynencie. Najbliższymi krewniakami zuula są Dyoplosaurus i Scolosaurus, różni się od nich jednak m.in. o wiele potężniejszą maczugą ogonową.
Materiał kopalny i historia wydobycia
Na holotyp o numerze katalogowym ROM 75860 składa się m.in. niemal kompletna czaszka, tors oraz niekompletny ogon z osteodermami i maczugą.
Skamieniałości zostały odnalezione 16 maja 2014 i wydobyte jeszcze w tym samym roku. Mieściły się w 2 osobnych blokach skalnych - pierwszy z nich zawierał czaszkę i elementy torsu, drugi zaś niekompletny ogon.
Etymologia
Nazwa rodzajowa pochodzi od Zuula - Strażnika Bramy Światów z filmowej klasyki lat 80. - komedii sci-fi pt. "Łowcy Duchów" z 1984 roku. W obrazie Ivana Reitmana Zuul był psokształtną bestią, którego kształt głowy bardzo przypomina czaszkę tego ankylozauryda. Epitet gatunkowy crurivastator odnosi się z kolei do niszczycielskiej w swym działaniu maczugi na końcu jego ogona.
Budowa
Nie licząc trzech okazów Ankylosaurus, czaszka Zuul jest największą czaszką ankylozaura z terenów Laramidii, a jej długość przekracza pół metra. Patrząc z boku, wydaje się ona stosunkowo płaska, bez charakterystycznego łukowatego profilu, typowego dla wielu krewniaków zuula. Może to być jednak efektem jej pośmiertnego zgniecenia. W widoku górnym, czaszka ma trapezoidalny zarys. Na jej górze, z tyłu czaszki, na kościach łuskowych znajdowały się masywne, długie rogi o piramidalnym kształcie. Równie masywne były rogi na kościach kwadratowo-jarzmowych, z dołu tylnej części czaszki. Miały one trójkątny kształt i ostre wierzchołki. Dolna szczęka była długa, niska i pozbawiona okna żuchwowego. Zęby miały liściowaty kształt i długie, proste korzenie. Ich korony miały po 12-14 wierzchołków o diamentowym kształcie. W kościach szczękowych znajdowało się 18-20 zębów, a w zębowych – 28.
Jak przystało na ankylozaura, koniec ogona zuula wieńczyła kostna maczuga. U tego rodzaju była ona jednak szczególnie duża, mierzyła co najmniej 210 cm (wliczając w to trzynaście kręgów ogonowych) co czyni ją największą tego typu strukturą u północnoamerykańskiego ankylozaura. Oprócz kości, zachowały się też liczne osteodermy i pozostałości skóry.
Paleopatologie
Arbour i współpracownicy w 2022 roku opisali patologiczne osteodermy u okazu typowego, które są zlokalizowane na bokach w okolicy bioder. Ich zdaniem ankylozaurydy używały głównie buław do walk wewnątrzgatunkowych, co potwierdza miejsce występowania uszkodzonych osteoderm. Przewidują, że dinozaury pancerne mogły uderzać w miejsca, do których sięgały ich ogony: głowa, ramiona, boki, biodra oraz boczna część ogona. Nie wykluczają również, że używały swoich buław do obrony przed drapieżnikami.
Spis gatunków
| Zuul | Arbour i Evans, 2017 |
| Z. crurivastator | Arbour i Evans, 2017 |
Bibliografia
Arbour, V.M. & Evans, D.C. (2017) A new ankylosaurine dinosaur from the Judith River Formation of Montana, USA, based on an exceptional skeleton with soft tissue preservation. Royal Society Open Science 4: 161086. doi:10.1098/rsos.161086
Arbour, V.M., Zanno, L.E. & Evans, D.C. (2022) "Palaeopathological evidence for intraspecific combat in ankylosaurid dinosaurs". Biol. Lett. 18: 20220404. doi:10.1098/rsbl.2022.0404
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Zuul_UDL.png){kind=link}