Chilantaisaurus

Autor:	Maciej Ziegler, Sebastian Oziemski
Korekta:	Paweł Konarzewski

---

Chilantaisaurus (czilantajzaur)
Długość	11,9 m
Wysokość	3,3 m (w biodrach)
Masa	4,1 t
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Chiny - Mongolia Wewnętrzna (formacja Ulansuhai)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 92 Ma późna kreda (turon)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Avetheropoda (?? Spinosauridae) Carnosauria / Coelurosauria Neovenatoridae (??? Carcharodontosauridae) / ??? Megaraptora
Sylwetka Chilantaisaurus jako przedstawiciela Megaraptora z zaznaczonymi na biało odnalezionymi kośćmi. Autor: Slate Weasel [1]

Wstęp

Chilantaisaurus to rodzaj dużego tetanura z późnej kredy żyjącego na terenach dzisiejszej Azji. Charakterystyczna jest budowa kości ramiennej, która mierzyła aż 58 cm. Molina Pérez i Larramendi (2019) obliczyli, że opisywany teropod mógł rozwijać maksymalnie prędkość 26,9 km/h podczas biegu i był najwolniejszym dinozaurem mięsożernym żyjącym na początku późnej kredy.

Etymologia

Nazwa Chilantaisaurus pochodzi od jeziora Chilantai znajdującego się w Mongolii Wewnętrznej oraz greckiego słowa sauros - jaszczur. Epitet gatunkowy tashuikouensis miejsca Tashuikou w pobliżu której odkryto okaz (Ford, online).

Materiał kopalny

Chilantaisaurus tashuikouensis znany jest z kości ramiennej (lektotyp IVPP V.2884.1) oraz należących prawdopodobnie do tego samego osobnika paralektotypów: szponu przedniej kończyny, fragmentu kości biodrowej, kości udowej, obu kości strzałkowych i kości śródstopia.

Rozmiary

Jego szacowana długość wynosi około 10,8 metra, a masa ok. 2,5-6 t (oszacowanie własne - MZ). Jest to średnia obliczona na podstawie długości kości udowej i piszczelowej w porównaniu do Australovenator, Fukuiraptor, Neovenator, Acrocanthosaurus, Tyrannotitan, Giganotosaurus, Allosaurus (AMNH 680, AMNH 290) i Yangchuanosaurus; wymiary za Mortimerem (online).

Molina Pérez i Larramendi (2019) oszacowali długość Chilantaisaurus na 11,9 m, masę 4,1 t oraz 3,3 m wysokości w biodrach.

Filogeneza

Początkowo klasyfikowano go jako megalozauryda (Hu, 1964), allozauryda (rozumianego jako grad - Paul, 1988; Molnar i in., 1990) i torwozauryda (Sereno i in., 1994). Analiza Rauhuta (2003) wykazała, że Chilantaisaurus to bazalny spinozauryd; podobnie Allain i in. (2012). Lecz Benson i Xu (2008) w redeskrypcji Chilantaisaurus stwierdzili, że chodzi raczej o karnozaura lub bardzo bazalnego celurozaura, co potwierdziły kolejne badania. Tę drugą możliwość ujawniły analiza Bensona (2010) oraz Novasa i in. (2013) i jej modyfikacje. Wg późniejszych, obszernych modyfikacji macierzy Bensona, Chilantaisaurus to bazalny neowenatoryd (Benson i in., 2010, Carrano i in., 2012 i ich modyfikacje). Natomiast niektóre analizy na podstawie macierzy Novasa i in. (Bell i in., 2016) wykazały, że Chilantaisaurus to dość zaawansowany karcharodontozauryd, blisko spokrewniony ze Shaochilong. Porfiri i in. (2018) wykazali, że opisywany teropod to bazalny członek Coelurosauria. Obszerna analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Naisha i Cau (2022) uplasowała Chilantaisaurus w Megaraptora jako bazalnego przedstawiciela tego kladu. Ich zdaniem Megaraptora są taksonem siostrzanym dla Tyrannosauridae w obrębie Tyrannosauroidea.

C. sibiricus

Wiek: 145-130 Ma

Lokalizacja: Rosja - (Turginskaya Svita)

Materiał kopalny: IV kość śródstopia

Komentarz: ten tetanur został opisany jako gatunek allozaura przez Riabinina (1914), a do omawianego rodzaju przenieśli go z pewną dozą niepewności Molnar i in. (1990). Kształt i proporcje dystalnego kłykcia są "prawie identyczne" z C. tashuikouensis, co odróżnia oba od teropodów znanych w 1990 r. Od tego czasu opisano jednak wiele teropodów - w tym prawie wszystkie neowenatorydy - więc aby uznać oba za taksony siostrzane, trzeba porównać materiał z innymi gatunkami.

C. zheziangensis

Wiek: 100-90 Ma (cenoman-turon)

Lokalizacja: Chiny - Zhejiang (formacja Tangshang)

Materiał kopalny: fragment kości piszczelowej i kości stopy (ZMNH V001).

Komentarz: Glut (1997) stwierdził, że jest to prawdopodobnie część holotypu Nanshiungosaurus brevispinus, lecz oba okazy pochodzą z różnych formacji i lokalizacji. Zhou i Qian (2020) podają, że stopa okazu ZMNH V001 mierzyła 50 cm, a jej właściciel osiągał ok. 5 m długości. Zdaniem badaczy mogła ona należeć do zauropoda, przedstawiciela Therizinosauridae lub nieznanego nauce teropoda.

Spis gatunków

Chilantaisaurus	Hu, 1964
C. tashuikouensis	Hu, 1964
C. maortuensis	Hu, 1964	= Shaochilong maortuensis
"C " zheziangensis	Dong, 1979	nomen dubium
?C. sibiricus = Allosaurus sibiricus = Antrodemus sibiricus	(Riabinin, 1914) Molnar, Kurzanov & Dong, 1990 Riabinin, 1914 (Riabinin, 1914) Steel, 1970	nomen dubium

Bibliografia

Allain, R., Xaisanavong, T., Richir, P. & Khentavong, B. (2012) "The first definitive Asian spinosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the early cretaceous of Laos" Naturwissenschaften. doi:10.1007/s00114-012-0911-7

Bell, P.R., Cau, A., Fanti, F., & Smith, E.T. (2016) "A large- clawed theropod (Dinosauria: Tetanurae) from the Lower Cretaceous of Australia and the Gondwanan origin of megaraptorid theropods" Gondwana Research, 36, 473- 487. doi:10.1016/j.gr.2015.08.004

Benson, R.B.J. & Xu, X. (2008) "The anatomy and systematic position of the theropod dinosaur Chilantaisaurus tashuikouensis Hu, 1964 from the Early Cretaceous of Alanshan, People's Republic of China" Geological Magazine, 145, 778-789.

Benson, R.B.J., Carrano, M.T. & Brusatte, S.L. (2010) "A new clade of archaic large-bodied predatory dinosaurs (Theropoda: Allosauroidea) that survived to the latest Mesozoic" Naturwissenschaften, 97, 71-78.

Brusatte, S.L.; Chure, D.J.; Benson, R.B.J.; Xu, X. (2010). "The osteology of Shaochilong maortuensis, a carcharodontosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Late Cretaceous of Asia". Zootaxa 2334: 1–46.

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi:10.1080/ 14772019.2011.630927

Holtz, T.R., Molnar, R.E. & Currie, P.J. (2004) "Basal Tetanurae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 71-110.

Hu, S.-Y. (1964). "Carnosaurian remains from Alashan, Inner Mongolia". Vertebrata PalAsiatica. 8 (1): 42–63. (w języku chińskim i anglieskim) [2]

Molnar, R.E., Kurzanov, S.M & Dong, Z. (1990) "Carnosauria".[w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley: University of California Press, 169-209.

Naish, D. & Cau, A. (2022). "The osteology and affinities of Eotyrannus lengi, a tyrannosauroid theropod from the Wealden Supergroup of southern England". PeerJ 10:e12727 doi:10.7717/peerj.12727.

Novas, F.E., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Porfiri, J. & Canale, J.I. (2013) "Evolution of the carnivorous dinosaurs during the Cretaceous: The evidence from Patagonia" Cretaceous Research, 45, 174-215. doi:10.1016/j.cretres.2013.04.001

Paul, G.S.P (1988) "Predatory Dinosaurs of the World". Simon & Schuster, New York.

Porfiri, J.D., Juárez Valieri R.D., Santos, D.D.D., Lamanna, M.C. (2018). "A new megaraptoran theropod dinosaur from the Upper Cretaceous Bajo de la Carpa Formation of northwestern Patagonia". Cretaceous Research. doi:10.1016/j.cretres.2018.03.014

Rauhut, O.W.M. (2003) "The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs" Special Papers in Palaeontology, 69, 1-213.

Sereno, P.C., Wilson, J.A., Larsson, H.C.E., Dutheil, D.B., & Sues, H-D. (1994) "Early Cretaceous dinosaurs from the Sahara" Science, 266, 267-270.

Weishampel, D.B., Barrett, P.M., Coria, R.A., Le Loeuff, J. Xu, X., Zhao, X., Sahni, A., Gomani, E.M.P. & Noto, C.R. (2004) " Dinosaur Distribution" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 517-606.

Zhou, C. & Qian M. (2020). "Discussion on "Chilantaisaurus" zhejiangensis". Journal of Geology 44(3): 283-287 [3]

Mortimer, M. (online) [4]

Ford, T. (online) [5]

Creisler, B. (online) [6]