Arcusaurus

Autor:	Korekta:
Mateusz Tałanda

Arcusaurus (arkuzaur)
Długość:	? m
Masa:	? kg
Miejsce występowania:	RPA - prowincja Wolne Państwo, dystrynkt Senekal (formacja Upper Elliot)
Czas występowania	ok. 191-183? Ma wczesna jura (pliensbach?)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha
Rekonstrukcja czaszki arkuzaura w widoku z boku. Na biało są pokolorowane znalezione elementy. Objaśnienia: aof - okno przedoczodołowe, d - kość zębowa, emf - zewnętrzne okno żuchwy, en - nozdrza, n - kość nosowa, o - oczodół, pmx - kość przedszczękowa, po - kość zaczołowa, rdf - otwór na czubku kości zębowej, snf - otwór podnosowy, tf - dolne okno skroniowe. Źródło: Yates i in., 2011.
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[],"imageoverlays":null}

Wstęp

Arkuzaur (łac. Arcusaurus pereirabdalorum) to zagadkowy prozauropod z wczesnej jury. Żył na terenie dzisiejszej Republiki Południowej Afryki. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa arcus - tęcza, greckiego sauros - jaszczur oraz nazwisk Lucilly Pereira i Fernando Abdali, którzy znaleźli większość kości tego dinozaura. Tęcza odnosi się do ludzi z RPA, którzy są określani "tęczowym narodem".

Materiał kopalny

Znaleziono rozrzucone blisko siebie kości przynajmniej dwóch osobników o podobnych rozmiarach. Holotypem są niepołączone kości prawej strony czaszki oraz kręgi z dalszej części ogona. Oprócz tego natrafiono na wiele innych kości rozrzuconych w promieniu pół metra od czaszki. Były to zęby, kość zębowa, nosowa, przedszczękowa, paliczki, pazury, dalszy koniec kości ramieniowej, trzon kręgu krzyżowego, kość bocznoklinowa i fragment kości biodrowej.

Odrębność arkuzaura od innych prozauropodów

Badacze wzieli pod uwagę możliwość, że arkuzaury są młodocianymi osobnikami już opisanego rodzaju dinozaura. Zaobserwowane różnice mogą przecież wynikać ze zmian związanych z wiekiem zwierzęcia. Na tym obszarze znaleziono wcześniej aardonyksa. Różni się on od arkuzaura między innymi kształtem i liczbą zębów oraz wejściami na naczynia krwionośne w kosciach szczęk. Porównanie z formami, gdzie znane są osobniki dorosłe jak i młode (kamarazaur, muszaur i massospondyl) pokazało, że większość tych cech nie zmienia się wraz z wiekiem. Utwierdziło to badaczy w przekonaniu, że arkuzaur jest nowym, odrębnym gatunkiem.

Budowa

Rekonstrukcja czaszki arkuzaura w widoku od góry. Na biało są pokolorowane znalezione elementy. Skala 5 cm. Objaśnienia: en - nozdrza, inf - otwór między kośćmi nosowymi, n - kość nosowa, o - oczodół, pmx - kość przedszczękowa, po - kość zaczołowa, stf - górne okno skroniowe. Źródło: Yates i in., 2011.

Arkuzaur budową najbardziej przypominał nieco starszych tekodontozaura i pantydrako z terenu dzisiejszej Europy. Jego głowa nie przekraczała 15 centymetrów długości. U znalezionych osobników kości czaszki i miednicy nie były jeszcze ze sobą zrośnięte. Były to więc młodociane osobniki, które nie osiągnęły jeszcze maksymalnych rozmiarów. Pysk arkuzaura był wysoki jak u typowych prozauropodów (np. plateozaura, czy massospondyla) a w przeciwieństwie do niskich pysków eoraptora, panfagii, czy pantydrako. Nozdrza wychodziły blisko końca pyska. Jednak sam koniec był zwężony w "dzióbek". Wyżej, za nozdrzami w czasce był dodatkowy otwór - tak jak u melanorozaura. Zęby są liściokształtne, z karbowanymi krawędziami. Palce na stopie były grube.

Pokrewieństwa z innymi prozauropodami

Seria analiz wskazała, że arkuzaur jest jednym z najprymitywniejszych prozauropodów, takich jak saturnalia, tekodontozaur i pantydrako. Było to spore zaskoczenie dla badaczy, ponieważ arkuzaur jest od nich młodszy i w jego czasach prozauropody były o wiele bardziej zaawansowane. Jednak niewielka zmiana wystarczy, by analiza umieściła arkuzaura wśród bardziej zaawansowanych zauropodomorfów, takich jak anchizaur, czy aardonyks.

Ta rozbieżność wynika z tego, iż arkuzaur nie ma niektórych cech typowych dla zaawansowanych prozauropodów, a z drugiej strony ma też cechy, które z nimi go łączą. Jego prymitywność sugerowałaby niewielka liczba zębów, brak grzbieciku na bocznej stronie kości zębowej, kształt tej kości i proporcje kości nosowej. Ponadto pazur na trzecim palcu stopy arkuzaura był porównywalnej wielkości co pazury na pierwszym i drugim, tymczasem u zaawansowanych jest on pomniejszony. Natomiast budowa kości przedszczękowej i grubość przynajmniej niektórych paliczków stopy przypomina wyłącznie zaawansowane prozauropody.

Te sprzeczności w budowie arkuzaura możnaby wytłumaczyć niedojrzałością znajdowanych osobników. Podczas rozwoju często cechy prymitywne zanikają, a pojawiają się cechy zaawansowane. Być może dorosłe arkuzaury miały już bardziej typową anatomię jak na czasy, w których żyły. Jeśli jednak hipoteza o pierwotności arkuzaura jest prawdziwa, to wtedy byłby on żywą skamieniałością swoich czasów. Reprezentowałby linię ewolucyjną, która oddzieliłaby się od pozostałych prozauropodów nawet 35 milionów lat wcześniej. Byłby to jedyny tak prymitywny prozauropod we wczesnej jurze.

Paleoekologia

Arkuzaur, prawdopodobnie tak jak inne prozauropody, był dwunożnym roślinożercą, który wykorzystywał długą szyję do sięgania po wysokie części roślin. Żył w odmiennym ekosystemie niż inne zwierzęta znalezione w formacji Upper Elliot. Odnaleziono go w pakiecie usypanych kanałowo piasków. Obok niego żyły również dwa inne roślinożerne zauropodomorfy: aardonyks i jeszcze nienazwany rodzaj dinozaura. Tworzyły one osobną, lokalną faunę na równiach zalewowych Upper Elliot. Arkuzaur był z nich najmniejszy.

Spis gatunków

Arcusaurus	Yates, Bonnan i Neveling, 2011
A. pereirabdalorum	Yates, Bonnan i Neveling, 2011

Bibliogafia

Yates, A.M., Bonnan, M.F., Neveling, J. 2011. A new basal sauropodomorph dinosaur from the Early Jurassic of South Africa. Journal of Vertebrate Paleontology, t. 31, nr 3, str. 610—625. DOI: 10.1080/02724634.2011.560626