Anodontosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Spis gatunków) |
m |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | {{Korekta|=Opis do weryfikacji, aktualizacja za Penkalski 2019}} | ||
{{DISPLAYTITLE:''Anodontosaurus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Anodontosaurus''}} | ||
<small> | <small> | ||
| Linia 58: | Linia 59: | ||
|- | |- | ||
| colspan=2 | | | colspan=2 | | ||
| − | <display_points type="terrain" zoom= | + | <display_points type="terrain" zoom=3> |
| − | + | 51.39° N, 112.45° W|formacja [[Horseshoe Canyon]], ok. 8 mil na południowy zachód od Morrin, Alberta, [[Kanada]]|<small>Holotyp CMN 8530.<br> | |
| − | + | 51.32° N, 112.52° W|formacja [[Horseshoe Canyon]], Horsethief, Alberta, [[Kanada]]|<small>Część materiału przypisanego.<br> | |
| − | + | 51.50° N, 113.1° W|formacja [[Horseshoe Canyon]], Tolman, Alberta, [[Kanada]]|<small>Część materiału przypisanego.<br> | |
</display_points> | </display_points> | ||
|} | |} | ||
| Linia 67: | Linia 68: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
''Anodontosaurus'' to [[rodzaj]] [[Ankylosauridae|ankylozauryd]]a z późnej kredy Ameryki północnej. Jedyny znany [[gatunek]], ''Anodontosaurus lambei'', był przez długi czas uważany za [[młodszy synonim]] blisko spokrewnionego ''[[Euoplocephalus]] tutus''. [[Gatunek]] ten wyróżnia się głównie morfologią czaszki i buławy. Nie znaleziono dotąd tych elementów przypisywanych anodontozaurowi stowarzyszonych ze sobą, jednak zakładając odrębność stratygraficzną, uznaje się że skamieniałości z formacji [[Horseshoe Canyon]] przypisywane wcześniej ''E. tutus'', należą do ''A. lambei''. | ''Anodontosaurus'' to [[rodzaj]] [[Ankylosauridae|ankylozauryd]]a z późnej kredy Ameryki północnej. Jedyny znany [[gatunek]], ''Anodontosaurus lambei'', był przez długi czas uważany za [[młodszy synonim]] blisko spokrewnionego ''[[Euoplocephalus]] tutus''. [[Gatunek]] ten wyróżnia się głównie morfologią czaszki i buławy. Nie znaleziono dotąd tych elementów przypisywanych anodontozaurowi stowarzyszonych ze sobą, jednak zakładając odrębność stratygraficzną, uznaje się że skamieniałości z formacji [[Horseshoe Canyon]] przypisywane wcześniej ''E. tutus'', należą do ''A. lambei''. | ||
| + | |||
| + | W [[2018]] roku opisano drugi [[gatunek]] anodontozaura, ''Anodontosaurus inceptus'' z późnej [[kreda|kredy]] [[Kanada|Kanady]]. | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
Wersja z 12:55, 31 mar 2018
| Poniższe hasło wymaga korekty. {{{1}}} |
| Autor: | Korekta: |
| Janusz Mermer | Marcin Szermański |
| Anodontosaurus (anodontozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 6 m (?) |
| Masa: | 2 t (?) |
| Miejsce występowania: | Kanada - Alberta
(młodsze pokłady formacji Horseshoe Canyon |
| Czas występowania | ok. 71,0-76,5 Ma
późna kreda (późny kampan / wczesny mastrycht) |
| Systematyka | Dinosauria |
Holotyp Anodontosaurus lambei. Źródło: Arbour i Currie, 2013. | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Anodontosaurus to rodzaj ankylozauryda z późnej kredy Ameryki północnej. Jedyny znany gatunek, Anodontosaurus lambei, był przez długi czas uważany za młodszy synonim blisko spokrewnionego Euoplocephalus tutus. Gatunek ten wyróżnia się głównie morfologią czaszki i buławy. Nie znaleziono dotąd tych elementów przypisywanych anodontozaurowi stowarzyszonych ze sobą, jednak zakładając odrębność stratygraficzną, uznaje się że skamieniałości z formacji Horseshoe Canyon przypisywane wcześniej E. tutus, należą do A. lambei.
W 2018 roku opisano drugi gatunek anodontozaura, Anodontosaurus inceptus z późnej kredy Kanady.
Budowa
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Anodontozaura wyróżnia kombinacja cech: płaskie kości pokrywające czaszkę (caputegulae) występujące u podstaw rogów na kościach kwadratowo-jarzmowej i łuskowej; dodatkowe osteodermy leżące u podstawy głównych osteoderm na pierwszym, szyjnym półpierścieniu; spiczaste, trójkątne osteodermy na buławie która ponadto jest szersza niż dłuższa; żebra krzyżowe skierowane bocznie; U-kształtne kopyta stopy; krótki, tylny wyrostek na kości biodrowej; nozdrza skierowane do przodu, brak kila pomiędzy rogiem na kości łuskowej i oczodołem.
Materiał kopalny
Holotyp o numerze katalogowym CMN 8530 obejmuje czaszkę, żuchwę, kręgi ogonowe, kość kulszową, paliczki kończyn tylnych i osteodermy (w tym pierwszy, kostny półpierścień chroniący szyję).
Materiał przypisany: AMNH 5216 (buława), AMNH 5223 (czaszka), AMNH 5245 (kręgi krzyżowo-ogonowe i ogonowe, miednica, buława), NHMUK R4947 (czaszka), ROM 832 (niekompletna czaszka), TMP 1982.9.3 (2 kolejne kręgi grzbietowe z żebrami, niekompletna miednica, prawa kość udowa, osteodermy- w tym fragmenty kostnego półpierścienia), TMP 1994.168.1 (buława), TMP 1996.75.01 (niekompletna czaszka, kręgi ogonowe, niekompletny pierwszy półpierścień, drugi pierścień); TMP 1997.59.1 (czaszka); TMP 1997.132.01 (czaszka, trzy kręgi grzbietowe, żebra, łopatka, lewe kość ramieniowa, łokciowa, promieniowa, piszczelowa, pierwszy i zapewne drugi kostny półpierścień - jako jedyny okaz pochodzi z pokładów formacji Dinosaur Park), USNM 10753 (buława).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Anodontosaurus oznacza z greki „bezzębnego jaszczura” (holotyp nie ma zębów). Epitet gatunkowy honoruje kanadyjskiego paleontologa i geologa Lawrence’a Lambe’a.
Historia
Anodontozaura opisał Sternberg w 1929 roku. Coombs (1971, 1979) zsynonimizował Anodontosaurus lambei, Scolosaurus cutleri i Dyoplosaurus acutosquameus z Euoplocephalus tutus, co uzasadnił dużą różnorodnością czaszek kampańskich ankylozaurydów (dla każdego okazu należałoby utworzyć osobny gatunek lub zaliczyć wszystkie do jednego). W 2010 roku Victoria Arbour wykazała różnice anatomiczne oraz odrębność stratygraficzną między anodontozaurem i euoplocefalem (euoplocefal występuje w formacji Dinosaur Park, natomiast wszystkie ankylozaurydy z formacji Horseshoe Canyon i jeden okaz z Dinosaur Park to anodontozaury), co potwierdza również (wraz z Currie'm) w 2015.
Systematyka
Wg analizy Arbour i Currie z 2013 roku Anodontosaurus jest taksonem siostrzanym Euoplocephalus, tworząc z nim i z Ankylosaurus klad siostrzany do kladu tworzonego przez Dyoplosaurus i azjatyckie ankylozaurydy. W 2015 Arbour i Currie zaliczyli anodontozaura do nowoutworzonego plemienia Ankylosaurini – kladu zaawansowanych ankylozaurynów występujących w późnej kredzie w Ameryce północnej i Azji. Według analizy kladystycznej jego najbliższym krewnym był nieco późniejszy Ankylosaurus – te dwa taksony tworzą trychotomię z euoplocefalem i kladem Scolosaurus + Ziapelta.
Paleoekologia
A. lambei znany jest głównie z formacji Horshoe Canyon dokumentującej ponad 5,5 miliona lat na przełomie kampanu i mastrychtu (ok. 73-67 mln lat temu) a dokładniej z jej młodszych pokładów (ogniwa Horsethief, Morrin i Tolman). Z formacji tej znamy ponad 20 gatunków dinozaurów – nie wszystkie musiały współwystępować z anodontozaurem z uwagi na długość przedziału czasu, znamy jednak szereg równowiekowych a więc zapewne współwystępujących gatunków. Na zamieszkiwanych przez niego przybrzeżnych równinach zalewowych, dominującymi roślinożercami były hadrozaurydy – Hypacrosaurus, Edmontosaurus i Saurolophus oraz ceratopsydy – Anchiceratops, Arrhinoceratops i Pachyrhinosaurus. Innym dużym roślinożercą był daleki krewniak anodontozaura – nodozauryd Edmontonia. Pozycję szczytowego drapieżnika zajmował Albertosaurus. Występowały też drobne drapieżniki jak dromeozauryd Atrociraptor, cenegnatyd Epichirostenotes czy Troodon. Liczne były (zapewne wszystko- lub roślinożerne) ornitomimozaury (Ornithomimus i Struthiomimus).
Spis gatunków
| Anodontosaurus | Sternberg, 1929 |
| Anodontosaurus lambei | Sternberg, 1929 |
| Anodontosaurus inceptus | Penkalski, 2018 |
Bibliografia
Arbour, V.M (2010) A Cretaceous armoury: Multiple ankylosaurid taxa in the Late Cretaceous of Alberta, Canada and Montana, USA. Journal of Vertebrate Paleontology. 30 (Supl.), s. 55A.
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2013) Euoplocephalus tutus and the Diversity of Ankylosaurid Dinosaurs in the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and Montana, USA. PLOS ONE 8(5): e62421. doi:10.1371/journal.pone.0062421
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2015.1059985
Penkalski, P. (2013) A new ankylosaurid from the late Cretaceous Two Medicine Formation of Montana, USA. Acta Palaeontologica Polonica. doi:10.1371/journal.pone.0062421
Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora). Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2011.569091
Eberth D. A., Evans D. C., Brinkman D. B., Therrien F., Tanke D. H., Russell L. S. (2013) Dinosaur biostratigraphy of the Edmonton Group (Upper Cretaceous), Alberta, Canada: evidence for climate influence. Canadian Journal of Earth Sciences. doi: 10.1139/cjes-2012-0185
