Andesaurus

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański Maciej Ziegler Krzysztof Stuchlik

---

Andesaurus (andezaur)
Długość:	15-20 (30??) m
Masa:	7-25 (ok. 73??) t
Miejsce występowania:	Argentyna – prowincja Neuquén (dolne warstwy formacji Candeleros
Czas występowania	przełom wczesnej i późnej kredy (alb – cenoman lub cenoman – wczesny turon)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Eusauropoda Neosauropoda Macronaria Titanosauriformes Somphospondyli Titanosauria Andesauridae
Autor: Zach Armstrong. Rekonstrukcja bazowana na holotypie opisanym w Calvo i Bonaparte (1991) i zrewidowanym w Mannion i Calvo (2011). [1]
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Sao_Khua\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Sao Khua (strona nie istnieje)\"\u003ESao Khua\u003C/a\u003E, Phu Wiang, prowincja Khon Kaen, \u003Ca href=\"/wiki/Tajlandia\" class=\"mw-redirect\" title=\"Tajlandia\"\u003ETajlandia\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Phuwiangosaurus\" title=\"Phuwiangosaurus\"\u003EPhuwiangosaurus\u003C/a\u003E sirindhornae\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003ESM PW1-0001 do SM PW1-0022\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E) oraz \u003Cb\u003ESM PW1-23 i SM PW1-24\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/index.php?title=Topotyp\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Topotyp (strona nie istnieje)\"\u003Etopotyp\u003C/a\u003E).\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Sao Khua, Phu Wiang, prowincja Khon Kaen, Tajlandia\n","link":"","lat":-39.26114270000000061600076151080429553985595703125,"lon":-68.7837698000000017373167793266475200653076171875,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Andesaurus delgadoi to gatunek południowo-amerykańskiego tytanozaura z przełomu wczesnej i późnej kredy. Jego skamieniałości odkryto w zachodniej Argentynie niedaleko miasta Villa El Chocón i opisano na początku ostatniej dekady XX wieku. Być może padał ofiarą ogromnego Giganotosaurus.

Materiał kopalny

Holotyp MUCPv-132 to niekompletny częściowo artykulowany szkielet, na którego składają się: 4 tylne kręgi grzbietowe, żebra, 2 kręgi krzyżowe, 25 kręgów ogonowych, szewrony, prawa kość ramienna, prawa kość śródręcza I i lewa kość śródręcza V, lewa kość łonowa, kości kulszowe oraz lewa kość udowa. Do Andesaurus zaliczano też inne fragmentaryczne okazy, lecz Mannion i in. (2011) uznali je za szczątki bliżej nieokreślonych tytanozaurów i ograniczyli materiał kopalny andezaura do holotypu.

Budowa

Prócz autapomorfii wymienionych w diagnozie andezaur charakteryzuje się unikalną kombinacją cech, ma także cechy powszechne u tytanozaurów - wykazuje m.in. obecność laminarnych (laminar) i wydłużonych tylnie wyrostków kolczystych środkowych kręgów ogonowych. Jest to cecha spotykana także u innych tytanozaurów, takich jak: Epachthosaurus, Malawisaurus i Mendozasaurus oraz bardziej zaawansowanego kladu Narambuenatitan+Epachthosaurus+Nemegtosauridae+Saltasauridae (Fillippi i in., 2011).

Diagnoza

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

Jak piszą Mannion i Calvo (2011) jest to ważny takson, który można zdiagnozować pięcioma autapomorfiami:

1. wysokość wyrostka kolczystego tylnego kręgu grzbietowego wyższa ponad dwukrotnie od wysokości trzonu kręgu (autapomorfia wśród Macronaria),

2. trzony przednio-środkowych kręgów ogonowych o kształcie kwadratowym w widoku bocznym,

3. przedniotylno wydłużone eliptyczne zagłębienie (ang. fossa) obecne na przedniej połowie bocznej powierzchni trzonów środkowo-tylnych kręgów ogonowych, blisko gónej krawędzi,

4. grzbiet wzdłuż trzonu brzusznej powierzchni kości śródręcza I, bliski krawędzi brzusznośrodkowej,

5. okazały brzusznośrodkowy grzbiet biegnący wzdłuż dystalnej połowy kości śródręcza V.

Wymiary

Nie jest pewne, jak duży był andezaur. Pierwsze szacunki oscylowały wokół 35 metrów długości, a więc porównywalnie z bardziej znanymi i później opisanymi Argentinosaurus i Puertasaurus. Paleoartysta Nima Sassani bazując na holotypie dawał mu 30 metrów długości, zmniejszając go później do 20 m. Na podstawie szacowań masy argentynozaura przez Mazzettę i in. (2004) tytanozaur takiej wielkości mógł ważyć ok. 73 tony. Na znacznie mniej szacują go Gregory Paul i Thomas Holtz, dając mu odpowiednio 15 metrów długości i 7 ton oraz 18 metrów i ok. 10 ton ("masa dwóch słoni"). Molina-Pérez i Larramendi (2020) ocenili holotyp na 19 m długosci i 13 t masy.

Systematyka

Andesaurus należał do bazalnych tytanozaurów, będąc jednym z najbardziej bazalnym ich przedstawicielem (D'Emic, 2012). Utworzono dla niego nowe grupy systematyczne: Andesauridea, Andesauridae i Andesaurinae. Obecnie Mannion i Calvo (2011) zalecają, by z nich nie korzystać póki nie uporządkuje się klasyfikacji i wzajemnych powiązań między poszczególnymi tytanozaurami, które często są dość niejasne.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Andesaurus znaczy "jaszczur z And" – najwyższych gór nie tylko Ameryki Południowej, ale i całej Zachodniej Półkuli. Epitet gatunkowy delgadoi honoruje paleontologa Alejandro Delgado, który odkrył jego skamieniałe szczątki.

Spis gatunków

Andesaurus	Calvo i Bonaparte, 1991
A. delgadoi	Calvo i Bonaparte, 1991

Bibliografia

Źródła naukowe:

D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x

Filippi, L.S., García, R.A. & Garrido, A.C. (2011) A new titanosaur sauropod dinosaur from the Upper Cretaceous of North Patagonia, Argentina. "Acta Palaeontologica Polonica", 56 (3), 505-520

Mannion, P.D. & Calvo J.O. (2011) Anatomy of the basal titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) Andesaurus delgadoi from the mid-Cretaceous (Albian–early Cenomanian) Río Limay Formation, Neuquén Province, Argentina: implications for titanosaur systematics. Zoological Journal of the Linnean Society, Volume 163, Issue 1, p. 155–181. doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00699.x

Mazzetta, G. V.,Christiansen, P. & Fariña, R.A. (2004). "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): p. 1–13

Upchurch, P., Barrett, P.M., Dodson, P. (2004) Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press

Inne:

Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [2]

Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020) "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs" wyd. Princeton University Press.

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide To Dinosaurs"