Maraapunisaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
(rozbudowa hasla) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Maraapunisaurus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Maraapunisaurus''}} | ||
{{Opis | {{Opis | ||
|Autor = [[Marcin Szermański]], [[Łukasz Czepiński]] | |Autor = [[Marcin Szermański]], [[Łukasz Czepiński]] | ||
| − | |Korekta = | + | |Korekta = [[Kamil Kamiński]] |
|nazwa = ''Maraapunisaurus'' (maraapunizaur) | |nazwa = ''Maraapunisaurus'' (maraapunizaur) | ||
| − | |długość = ok. 30 m | + | |długość = ok. 30-32 m |
|wysokość = | |wysokość = | ||
|masa = | |masa = | ||
| Linia 29: | Linia 28: | ||
[[Rebbachisauridae]] | [[Rebbachisauridae]] | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = Maraapunisaurus_fragillimus_holotype_illustration.png |
| − | |podpis = | + | |podpis = Rysunek słynnego kręgu maraapunizaura. <br>Autor: [[Edward Cope]] |
|PorównanieGrupa = Rebbachisauridae | |PorównanieGrupa = Rebbachisauridae | ||
|PorównanieDługość = 30 | |PorównanieDługość = 30 | ||
| Linia 38: | Linia 37: | ||
</display_points> | </display_points> | ||
}} | }} | ||
| − | '''''Maraapunisaurus''''' to rodzaj [[Sauropoda|zauropoda]] z grupy [[Rebbachisauridae|rebbachizaurydów]], do 2018 roku uznawany za największego znanego dinozaura (wówczas jako [[gatunek]] [[Diplodocidae|diplodokida]] z [[rodzaj]]u ''[[Amphicoelias]]''). | + | '''''Maraapunisaurus''''' to rodzaj [[Sauropoda|zauropoda]] z grupy [[Rebbachisauridae|rebbachizaurydów]], do 2018 roku uznawany za największego znanego dinozaura (wówczas jako [[gatunek]] [[Diplodocidae|diplodokida]] z [[rodzaj]]u ''[[Amphicoelias]]''). Byłby to najstarszy znany rebbachizauryd i pierwszy przedstawiciel tej rodziny z Ameryki Północnej. |
== Materiał kopalny == | == Materiał kopalny == | ||
| − | [[Holotyp]] AMNH 5777 to niekompletny kręg grzbietowy (zaginął jeszcze w XIX wieku). Ponadto do ''M. fragillimus'' należy dystalny (dalszy) koniec kości udowej, który również zaginął w tym samym czasie. | + | [[Holotyp]] AMNH 5777 to niekompletny kręg grzbietowy (zaginął jeszcze w XIX wieku). Ponadto do ''M. fragillimus'' należy prawdopodobnie dystalny (dalszy) koniec kości udowej, który również zaginął w tym samym czasie. |
| + | |||
| + | ==Etymologia== | ||
| + | Nazwa ''Maraapunisaurus'' pochodzi od słów ''ma-ra-pu-ni'', co w języku Jutów (plemię Indian) oznacza „wielki”. Drugi człon nazwy wywodzi się z greki (''sauros'') i znaczy „gad” „jaszczur”. | ||
== Historia == | == Historia == | ||
| − | + | W [[1878]] r. [[Edward Cope]] opisał trzeci gatunek ''[[Amphicoelias]]'' - ''A. fragillimus'' na podstawie niekompletnego kręgu grzbietowego. Wg Cope’a pierwotnie mierzył aż ok. 6 stóp (~183 cm) lub nieco więcej wysokości, a więc musiał należeć do olbrzyma wśród olbrzymów – zauropodów. Został on odnaleziony w stanie Kolorado (niedaleko miejsca odnalezienia ''[[Camarasaurus]] supremus'') przez Oramela Lucasa, przyszłego pracownika Cope’a, który zawiadomił o tym fakcie sławnego paleontologa. | |
| − | [[Henry Osborn|Osborn]] i Mook ([[1921]]) zasugerowali, że ''Amphicoelias fragillimus'' to przerośnięty okaz ''[[Amphicoelias]] altus'', z czym zgodził się [[John McIntosh]] ([[1998]]). Jednak [[Kenneth Carpenter|Carpenter]] ([[2006]]) powołując się na | + | Niestety kręg ten (AMNH 5777) zaginął w tajemniczych okolicznościach. Taki sam los spotkał także nieopisany dystalny koniec kości udowej mający należeć również do ''A. fragillimus''. Z tego powodu wielu naukowców nie wierzyło w istnienie ogromnego kręgu, który mógł być jedynie oszustwem [[Edward Cope|Cope’a]] – diabelskim planem stworzonym w celu zdystansowania swojego wielkiego rywala, [[Othniel Marsh|Marsh]]a. Tłumaczyłoby to tajemnicze zaginięcie kręgu, który tak naprawdę nie istniał. Kolejnym tego dowodem miał być jego szkic, który został wykonany jedynie z jednego rzutu, co miałoby nijako uchronić Cope’a przed ewentualnym błędem anatomicznym przy robieniu ryciny z pamięci. |
| + | |||
| + | Jednak [[Kenneth Carpenter]] ([[2006]]) w swojej pracy wyjaśnia brak kręgu i jego skąpe udokumentowanie – w [[1878]] roku nie istniały jeszcze techniki konserwacji skamielin i przy próbie jego wykopywania mógł zwyczajnie rozlecieć się na niezliczone kawałki, których Cope się pozbył. Zresztą w swych notatkach wspomina o kruchości holotypu, a sam epitet gatunkowy ''fragillimus'' znaczy "bardzo kruchy". Cope nie miał więc zatem okazji by wykonać jego szkice ze wszystkich rzutów. Poza tym raczej nie odważyłby się dokonać tak spektakularnego oszustwa, gdyż najmniejszy przeciek z szeregów jego pracowników do otoczenia Marsha z pewnością pogrzebałby jego reputację. | ||
| + | |||
| + | Othniel C. Marsh znany był z publicznego wypominania błędów kolegów po fachu, szydził nawet z Cope'a - co zresztą było początkiem słynnej "wojny o kości". W przypadku amficeliasa stwiedził on ([[1881]]), że [[kręg]]i należące do jego dwóch gatunków w istocie niczym się nie różnią od kręgów ówcześnie znanych nauce zauropodów. | ||
| + | |||
| + | [[Henry Osborn|Osborn]] i Mook ([[1921]]) zasugerowali, że ''Amphicoelias fragillimus'' to przerośnięty okaz ''[[Amphicoelias]] altus'', z czym zgodził się [[John McIntosh]] ([[1998]]). Jednak [[Kenneth Carpenter|Carpenter]] ([[2006]]) powołując się na zapiski o odmiennej budowie ich kręgów sporządzonych przez [[Edward Cope|Cope’a]] zasugerował, że ''A. fragillimus'' może być uznawany za odrębny [[gatunek]] od typowego ''A. altus'', a być możne nawet osobny [[rodzaj]]. Dodał jednak, że brak materiału do badań powoduje brak 100% pewności co do jego ważności - za ''[[nomen dubium]]'' uważają go m.in. Tschopp i in. ([[2015]]). W [[2018]] Carpenter zrewidował zaginiony okaz ''A. fragillimus'' na podstawie oryginalnych rysunków Cope'a i uznał, że ''A. fragillimus'' to rebbachizauryd, wobec czego nie należy do tego samego rodzaju co diplodokid ''[[Amphicoelias]] altus''. Utworzył więc dla niego nowy [[rodzaj]], ''Maraapunisaurus''. Carpenter na podstawie analizy opisu i rysunku kręgu dopatrzył się dwóch niewątpliwych cech rebbachizaurydów: obwieszone (ang. ''festooned'') płytki spinodiapofyzalne (ang. ''spinodiapophyseal lamina'') oraz pneumatyzacja łuku nerwowego kręgu. | ||
== Szacunki rozmiarów == | == Szacunki rozmiarów == | ||
| − | Przez długi czas uznawano, że ''M. fragillimus'' był największym znanym zwierzęciem | + | Przez długi czas uznawano, że ''M. fragillimus'' był największym znanym zwierzęciem wszechczasów. Cope zauważył, że kość udowa u zauropodów jest zawsze dwukrotnie wyższa od najwyższego kręgu i obliczył ją na 3,7 m. [[Gregory Paul|Paul]] ([[1994]]) obliczył na podstawie ''[[Diplodocus]]'' jego długość na 40-60 m, wysokość na 9 m, natomiast masę aż na 100-150 ton! Sama kość udowa miała mierzyć 3,1-4 m, przy niewiele ponad 1,5-metrowej długości jej odpowiednika u ''[[Diplodocus]]''. Po nieco ponad dekadzie, Carpenter ([[2006]]) zrewidował te szacunki. Obliczył (także na podstawie ''[[Diplodocus]]'') maksymalną długość zwierzęcia na 58 m, wysokość (w barku) na 9,25 m, a masę na maksymalnie 122,4 t. Zauważył też, że nawet najbardziej ostrożne szacunki Paula (40 m długości) są znacznie większe od największego pewnego członka [[Diplodocidae]] (konkretnie [[Diplodocinae]]), mianowicie ''[[Supersaurus]]'' (>33-34 m długości), a także od wszystkich innych zauropodów (wyjątkiem być może jest hipotetycznie bardziej masywny, lecz krótszy ''[[Bruhathkayosaurus]]''). Posiłkując się cały czas dobrze poznanym diplodokiem, oszacował szyję ''A. fragillimus'' na 16,75 m, sam ogon zaś na 32 m. Rozmiary samych kończyn to 5,75 m dla przednich i 7,5 m dla tylnych (w tym kość udowa 3-4,6 m). |
| − | Cope początkowo oszacował wysokość kręgu na 6 (~183 cm) lub więcej stóp, co znacznie od biega od późniejszych szacunków (240-270 cm wysokości). Możliwe, że w pracy Cope wkradł się po prostu zwyczajny błąd (Stuchlik, [[2014]] [online, forum]<ref>http://forum.dinozaury.com/viewtopic.php?f=7&t=1078</ref>, Woodruff i Foster, [[2014]]) i rozmiar skali na rycinie został źle podany. Ciekawy jest fakt, że Cope pomylił się w podobny sposób już w pracy opisującej inny [[gatunek]] - ''Amphicoelias altus''. | + | Cope początkowo oszacował wysokość kręgu na 6 (~183 cm) lub więcej stóp, co znacznie od biega od późniejszych szacunków (240-270 cm wysokości). Możliwe, że w pracy Cope wkradł się po prostu zwyczajny błąd (Stuchlik, [[2014]] [online, forum]<ref>http://forum.dinozaury.com/viewtopic.php?f=7&t=1078</ref>, Woodruff i Foster, [[2014]]) i rozmiar skali na rycinie został źle podany. Ciekawy jest fakt, że Cope pomylił się w podobny sposób już w pracy opisującej inny [[gatunek]] - ''Amphicoelias altus''. Jednak Carpenter (2018) stwierdził, że nie ma żadnego powodu, by podejrzewać błąd w pracy Cope’a. |
| − | Carpenter w 2018 roku uznał, że jako rebbachizauryd, maraapunizaur był znacząco mniejszy niż sądzono. Oszacował jego długość na ok. | + | Carpenter w 2018 roku uznał, że jako rebbachizauryd, maraapunizaur był znacząco mniejszy niż sądzono. Oszacował jego długość na 30,3-32 m, a wysokość w biodrach na niecałe 8 m. Wymiary te oliczono na podstawie porównania z lepiej poznanym ''[[Limaysaurus]]''. Kość udowa ''Maraapunisaurus'' mierzyłaby ok. 2,9 m, a omawiany kręg miałby wysokość 2,4 m. |
| + | [[Plik: A. fragillimus Krasiejów.jpg |thumb|300px| Model ''Maraapunisaurus'' w Jura Parku Krasiejów, zrekonstruowany jako olbrzymi diplodokid. Obecnie wiadomo, że rekonstrukcja ta jest niepoprawna, a wymiary maraapunizaura zostały tu niemal dwukrotnie zawyżone. Autor zdjęcia: [[Tomasz Singer]].]] | ||
Na świecie istnieje tylko jedna rekonstrukcja ''Maraapunisaurus'' (jako diplodokid ''Amphicoelias fragillimus'') w skali 1:1. Jest ona jedną z wielu figur dinozaurów, jakie są udostępnione zwiedzającym Jurapark w Krasiejowie. Mierząc 58 m długości i ok. 10 m wysokości jest, naturalnie, największym modelem dinozaura o rzeczywistych rozmiarach nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Obecnie wiemy jednak, że rekonstrukcja ta jest nieprawidłowa. | Na świecie istnieje tylko jedna rekonstrukcja ''Maraapunisaurus'' (jako diplodokid ''Amphicoelias fragillimus'') w skali 1:1. Jest ona jedną z wielu figur dinozaurów, jakie są udostępnione zwiedzającym Jurapark w Krasiejowie. Mierząc 58 m długości i ok. 10 m wysokości jest, naturalnie, największym modelem dinozaura o rzeczywistych rozmiarach nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Obecnie wiemy jednak, że rekonstrukcja ta jest nieprawidłowa. | ||
| Linia 72: | Linia 81: | ||
</references> | </references> | ||
Carpenter, K. (2006) "Biggest of the big: a critical re-evaluation of the mega-sauropod Amphicoelias fragillimus." In Foster, J.R. and Lucas, S.G., eds., 2006, Paleontology and Geology of the Upper Jurassic Morrison Formation. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 36: 131–138. | Carpenter, K. (2006) "Biggest of the big: a critical re-evaluation of the mega-sauropod Amphicoelias fragillimus." In Foster, J.R. and Lucas, S.G., eds., 2006, Paleontology and Geology of the Upper Jurassic Morrison Formation. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 36: 131–138. | ||
| + | |||
| + | Carpenter, K. (2018). "''Maraapunisaurus fragillimus'', n.g. (formerly Amphicoelias fragillimus), a basal rebbachisaurid from the Morrison Formation (Upper Jurassic) of Colorado". „Geology of the Intermountain West”. 5, s. 227–244, 2018 | ||
Woodruff, D.C. & Foster, J.R. (2014) "The fragile legacy of Amphicoelias fragillimus" (Dinosauria: Sauropoda; Morrison Formation – latest Jurassic). | Woodruff, D.C. & Foster, J.R. (2014) "The fragile legacy of Amphicoelias fragillimus" (Dinosauria: Sauropoda; Morrison Formation – latest Jurassic). | ||
Aktualna wersja na dzień 19:43, 1 sty 2019
| Autor: | Marcin Szermański, Łukasz Czepiński |
| Korekta: | Kamil Kamiński |
| Maraapunisaurus (maraapunizaur) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | ok. 30-32 m | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | USA | ||||
| Czas |
ok. 152 - 145 Ma | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Rysunek słynnego kręgu maraapunizaura. Autor: Edward Cope
Porównanie wielkości Maraapunisaurus i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Maraapunisaurus to rodzaj zauropoda z grupy rebbachizaurydów, do 2018 roku uznawany za największego znanego dinozaura (wówczas jako gatunek diplodokida z rodzaju Amphicoelias). Byłby to najstarszy znany rebbachizauryd i pierwszy przedstawiciel tej rodziny z Ameryki Północnej.
Materiał kopalny
Holotyp AMNH 5777 to niekompletny kręg grzbietowy (zaginął jeszcze w XIX wieku). Ponadto do M. fragillimus należy prawdopodobnie dystalny (dalszy) koniec kości udowej, który również zaginął w tym samym czasie.
Etymologia
Nazwa Maraapunisaurus pochodzi od słów ma-ra-pu-ni, co w języku Jutów (plemię Indian) oznacza „wielki”. Drugi człon nazwy wywodzi się z greki (sauros) i znaczy „gad” „jaszczur”.
Historia
W 1878 r. Edward Cope opisał trzeci gatunek Amphicoelias - A. fragillimus na podstawie niekompletnego kręgu grzbietowego. Wg Cope’a pierwotnie mierzył aż ok. 6 stóp (~183 cm) lub nieco więcej wysokości, a więc musiał należeć do olbrzyma wśród olbrzymów – zauropodów. Został on odnaleziony w stanie Kolorado (niedaleko miejsca odnalezienia Camarasaurus supremus) przez Oramela Lucasa, przyszłego pracownika Cope’a, który zawiadomił o tym fakcie sławnego paleontologa.
Niestety kręg ten (AMNH 5777) zaginął w tajemniczych okolicznościach. Taki sam los spotkał także nieopisany dystalny koniec kości udowej mający należeć również do A. fragillimus. Z tego powodu wielu naukowców nie wierzyło w istnienie ogromnego kręgu, który mógł być jedynie oszustwem Cope’a – diabelskim planem stworzonym w celu zdystansowania swojego wielkiego rywala, Marsha. Tłumaczyłoby to tajemnicze zaginięcie kręgu, który tak naprawdę nie istniał. Kolejnym tego dowodem miał być jego szkic, który został wykonany jedynie z jednego rzutu, co miałoby nijako uchronić Cope’a przed ewentualnym błędem anatomicznym przy robieniu ryciny z pamięci.
Jednak Kenneth Carpenter (2006) w swojej pracy wyjaśnia brak kręgu i jego skąpe udokumentowanie – w 1878 roku nie istniały jeszcze techniki konserwacji skamielin i przy próbie jego wykopywania mógł zwyczajnie rozlecieć się na niezliczone kawałki, których Cope się pozbył. Zresztą w swych notatkach wspomina o kruchości holotypu, a sam epitet gatunkowy fragillimus znaczy "bardzo kruchy". Cope nie miał więc zatem okazji by wykonać jego szkice ze wszystkich rzutów. Poza tym raczej nie odważyłby się dokonać tak spektakularnego oszustwa, gdyż najmniejszy przeciek z szeregów jego pracowników do otoczenia Marsha z pewnością pogrzebałby jego reputację.
Othniel C. Marsh znany był z publicznego wypominania błędów kolegów po fachu, szydził nawet z Cope'a - co zresztą było początkiem słynnej "wojny o kości". W przypadku amficeliasa stwiedził on (1881), że kręgi należące do jego dwóch gatunków w istocie niczym się nie różnią od kręgów ówcześnie znanych nauce zauropodów.
Osborn i Mook (1921) zasugerowali, że Amphicoelias fragillimus to przerośnięty okaz Amphicoelias altus, z czym zgodził się John McIntosh (1998). Jednak Carpenter (2006) powołując się na zapiski o odmiennej budowie ich kręgów sporządzonych przez Cope’a zasugerował, że A. fragillimus może być uznawany za odrębny gatunek od typowego A. altus, a być możne nawet osobny rodzaj. Dodał jednak, że brak materiału do badań powoduje brak 100% pewności co do jego ważności - za nomen dubium uważają go m.in. Tschopp i in. (2015). W 2018 Carpenter zrewidował zaginiony okaz A. fragillimus na podstawie oryginalnych rysunków Cope'a i uznał, że A. fragillimus to rebbachizauryd, wobec czego nie należy do tego samego rodzaju co diplodokid Amphicoelias altus. Utworzył więc dla niego nowy rodzaj, Maraapunisaurus. Carpenter na podstawie analizy opisu i rysunku kręgu dopatrzył się dwóch niewątpliwych cech rebbachizaurydów: obwieszone (ang. festooned) płytki spinodiapofyzalne (ang. spinodiapophyseal lamina) oraz pneumatyzacja łuku nerwowego kręgu.
Szacunki rozmiarów
Przez długi czas uznawano, że M. fragillimus był największym znanym zwierzęciem wszechczasów. Cope zauważył, że kość udowa u zauropodów jest zawsze dwukrotnie wyższa od najwyższego kręgu i obliczył ją na 3,7 m. Paul (1994) obliczył na podstawie Diplodocus jego długość na 40-60 m, wysokość na 9 m, natomiast masę aż na 100-150 ton! Sama kość udowa miała mierzyć 3,1-4 m, przy niewiele ponad 1,5-metrowej długości jej odpowiednika u Diplodocus. Po nieco ponad dekadzie, Carpenter (2006) zrewidował te szacunki. Obliczył (także na podstawie Diplodocus) maksymalną długość zwierzęcia na 58 m, wysokość (w barku) na 9,25 m, a masę na maksymalnie 122,4 t. Zauważył też, że nawet najbardziej ostrożne szacunki Paula (40 m długości) są znacznie większe od największego pewnego członka Diplodocidae (konkretnie Diplodocinae), mianowicie Supersaurus (>33-34 m długości), a także od wszystkich innych zauropodów (wyjątkiem być może jest hipotetycznie bardziej masywny, lecz krótszy Bruhathkayosaurus). Posiłkując się cały czas dobrze poznanym diplodokiem, oszacował szyję A. fragillimus na 16,75 m, sam ogon zaś na 32 m. Rozmiary samych kończyn to 5,75 m dla przednich i 7,5 m dla tylnych (w tym kość udowa 3-4,6 m).
Cope początkowo oszacował wysokość kręgu na 6 (~183 cm) lub więcej stóp, co znacznie od biega od późniejszych szacunków (240-270 cm wysokości). Możliwe, że w pracy Cope wkradł się po prostu zwyczajny błąd (Stuchlik, 2014 [online, forum][1], Woodruff i Foster, 2014) i rozmiar skali na rycinie został źle podany. Ciekawy jest fakt, że Cope pomylił się w podobny sposób już w pracy opisującej inny gatunek - Amphicoelias altus. Jednak Carpenter (2018) stwierdził, że nie ma żadnego powodu, by podejrzewać błąd w pracy Cope’a.
Carpenter w 2018 roku uznał, że jako rebbachizauryd, maraapunizaur był znacząco mniejszy niż sądzono. Oszacował jego długość na 30,3-32 m, a wysokość w biodrach na niecałe 8 m. Wymiary te oliczono na podstawie porównania z lepiej poznanym Limaysaurus. Kość udowa Maraapunisaurus mierzyłaby ok. 2,9 m, a omawiany kręg miałby wysokość 2,4 m.
Na świecie istnieje tylko jedna rekonstrukcja Maraapunisaurus (jako diplodokid Amphicoelias fragillimus) w skali 1:1. Jest ona jedną z wielu figur dinozaurów, jakie są udostępnione zwiedzającym Jurapark w Krasiejowie. Mierząc 58 m długości i ok. 10 m wysokości jest, naturalnie, największym modelem dinozaura o rzeczywistych rozmiarach nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Obecnie wiemy jednak, że rekonstrukcja ta jest nieprawidłowa.
Spis gatunków
| Maraapunisaurus | Carpenter, 2018 |
| Maraapunisaurus fragillimus | (Cope, 1878) Carpenter, 2018 |
| = Amphicoelias fragillimus | Cope, 1878 |
Carpenter, K. (2006) "Biggest of the big: a critical re-evaluation of the mega-sauropod Amphicoelias fragillimus." In Foster, J.R. and Lucas, S.G., eds., 2006, Paleontology and Geology of the Upper Jurassic Morrison Formation. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 36: 131–138.
Carpenter, K. (2018). "Maraapunisaurus fragillimus, n.g. (formerly Amphicoelias fragillimus), a basal rebbachisaurid from the Morrison Formation (Upper Jurassic) of Colorado". „Geology of the Intermountain West”. 5, s. 227–244, 2018
Woodruff, D.C. & Foster, J.R. (2014) "The fragile legacy of Amphicoelias fragillimus" (Dinosauria: Sauropoda; Morrison Formation – latest Jurassic).
