Ornithopsis

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański	Krzysztof Lichota Maciej Ziegler, Kamil Kamiński

---

Ornithopsis (ornitops)
Długość:	14-18 (??) m
Masa:	? t
Miejsce występowania:	Wielka Brytania - Wyspa Wight (formacja Wessex)
Czas występowania	130-125 Ma wczesna kreda (barrem)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Eusaurischia Sauropodomorpha Sauropoda Eusauropoda Neosauropoda Macronaria Titanosauriformes ? Brachiosauridae

Wstęp

Ornithopsis to jeden z tych zauropodów opisanych w XIX wieku, o których niewiele pewnego można powiedzieć. Nie wiemy na 100% czy jest to ważny rodzaj, jak wygląda formalnie jego kwestia związana z pozostałymi gatunkami (nie licząc typowego z którym również wiążą się pewne niepewności) oraz w końcu jaka jest jego pozycja systematyczna.

Materiał kopalny

Lektotyp BMNH 28632 to tylny kręg grzbietowy. Został on odnaleziony na Wyspie Wight, a opisany przez Seeleya w 1870 roku. Wg Upchurcha i in. (2011) jest to jednak przedni kręg grzbietowy.

Diagnoza

Powyższy kręg należący do gatunku typowego Ornithopsis hulkei ma cechy diagnostyczne. Są to: trzon kręgu jest wyższy niż szeroki, brzuszno-boczne powierzchnie trzonu, poniżej bicznych otworów pneumatycznych, zbiegają się na brzuznej linii środkowej, tworząc wydatny grzebień (Upchurch i in., 2011).

Pozycja systematyczna i ważność gatunków

Ornithopsis to dość niepewny rodzaj zauropoda żyjącego we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej zachodniej Europy. Jego szczątki odnaleziono m.in. na Wyspach Brytyjskich, a także w części kontynentalnej Starego Świata. Rodzaj ten ustanowił Seeley w 1870 roku, lecz po latach zsynonimizowano jego wszystkie gatunki (w tym gatunek typowy O. hulkei) z innymi słabo poznanymi dinozaurami długoszyjnymi, jak "takson-worek" Pelorosaurus. Wg Blowsa (1995) okaz O. hulkei BMNH 28632 należy do Brachiosauridae, przy czym pozostałe jego gatunki powinny być zaliczone do Sauropoda jako incertae sedis (niepewna klasyfikacja) bądź do rodzaju Eucamerotus przy czym Pelorosaurus conybearei jest odmiennym gatunkiem. Wg Upchurcha i in. (2004) cały rodzaj Ornithopsis jest Titanosauriformes (incertae sedis).

Często jednak Eucamerotus uznaje się za młodszy synonim Ornithopsis i uważa się go za nomen dubium. Niemniej jednak praktycznie kolejna nowa publikacja na temat tych taksonów rewiduje dotychczasowe ustalenia, a więc ich klasyfikacja może się jeszcze nieraz zmienić. Naish i Martill (2007) bronią jego ważności. Wg nich z 11 gatunków (w tym 9 rodzajów) zauropodów z Wyspy Wight (w tym nienazwany diplodokoid) tylko 2 gatunki są ważne: Oplosaurus armatus i właśnie Ornithopsis hulkei, reszta zaś to nomen dubium. Wg Upchurcha i in. (2011) Ornithopsis hulkei jest ważnym gatunkiem i bazalnym Titanosauriformes.

Pozostałe gatunki ornitopsa pozostały synonimami innych zauropodów, bądź też są nomen dubium. Zostały one dopisane do takich rodzajów dinozaurów długoszyich, jak Bothriospondylus, Cetiosauriscus, Cetiosaurus i Pelorosaurus. Przez ten swoisty rozrzut gatunków do odmiennych grup zauropodów, Ornithopsis zasługuje na miano "taksonu-worka".

Być może jednak istnieje jeszcze jeden, ważny gatunek – mianowicie O. leedsii. Jest on jednak najprawdopodobniej odmiennym (nowym?) rodzajem należącym do Brachiosauridae. Prawdopodobnie ze względu na swoją odmienność od gatunku typowego O. hulkei, przemianowywano go w przeszłości dwukrotnie na gatunki należące do innych rodzajów: wpierw do Cetiosaurus jako Cetiosaurus leedsii, a następnie do Cetiosauriscus jako Cetiosauriscus leedsii. Obecnie jako ważną nazwę traktuje się tą pierwotną, choć być może w przyszłości zostanie dla tego taksonu ukuta nowa nazwa rodzajowa.

Rozmiary

Źródła podają średnie rozmiary tego zauropoda, lecz bez żadnych konkretnych liczb. Gdyby rzeczywiście był brachiozaurydem, to Ornithopsis (gatunek Ornithopsis hulkei) mógłby osiągać jakieś 14-18 metrów długości (szacunki nieoficjalne).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Ornithopsis oznacza "podobny do ptaka", a wzięła się ona od błędnej interpretacji autora opisu, Harry’ego Seeleya. Z kolei epitet gatunkowy hulkei honoruje prawdopodobnie Johna Hulke’a, który opisał m.in. inne gatunki ornitopsa, należące obecnie do innych zauropodów.

Spis gatunków

Ornithopsis	Seeley, 1870	?nomen dubium'
O. hulkei	Seeley, 1870	?nomen dubium
= Pelorosaurus hulkei	Lydekker, 1889
O. conybearei	Melville, 1849	= Pelorosaurus conybearei
O. oxoniensis		= Cetiosaurus oxoniensis
?O. eucamerotus	Hulke, 1882	nomen dubium
?O. leedsii	Hulke, 1887	?nomen dubium
= Cetiosaurus leedsii	Woodward, 1905
= Cetiosauriscus leedsii	von Huene, 1927
O. manseli	Lydekker, 1887	= "Ischyrosaurus" manseli
O. humerocristatus	Lydekker, 1888	= Duriatitan humerocristatus
= Cetiosaurus humerocristatus	Hulke, 1874
= Pelorosaurus humerocristatus	(Hulke, 1874) Sauvage, 1887
O. suffosa	von Huene, 1922	= Bothriospondylus suffossus
O. greppini	von Huene, 1922	= Amanzia greppini
= Cetiosauriscus greppini	(von Huene, 1922)

Bibliografia

Blows W.T. The Early Cretaceous sauropod dinosaurs Ornithopsis and Eucamerotus from the Isle of Wight, England. „Palaeontology”. 38, ss. 187–197, 1995

Naish, D.; Martill, D. M. (2007). "Dinosaurs of Great Britain and the role of the Geological Society of London in their discovery: basal Dinosauria and Saurischia". Journal of the Geological Society 164 (3): 493–510. doi:10.1144/0016-76492006-032

Upchurch P & Martin J. (2002): "The Rutland Cetiosaurus: the anatomy and relationships of a Middle Jurassic British sauropod dinosaur.". Palaeontology 45 (6): 1049–1074

Upchurch P., Barrett P. M., Dodson P.: Sauropoda. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004

Upchurch, P., Mannion, P.D. & Barrett, P.M. (2011). Sauropod dinosaurs. [w] Batten, D. J. (ed.) English Wealden Fossils. The Palaeontological Association (London). 476-525.