Andesaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
(poprawa opisu) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Andesaurus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Andesaurus''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Marcin Szermański]],[[Maciej Ziegler]], [[Krzysztof Stuchlik]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | |nazwa = ''Andesaurus'' (andezaur) | |
| − | + | |długość = 22 m | |
| − | + | |masa = 20 t | |
| − | + | |wysokość = 4,8 m (w ramionach) | |
| − | [[Maciej Ziegler]] | + | |dieta = roślinożerny |
| − | + | |miejsce = [[Argentyna]] – Neuquén | |
| − | [[Krzysztof Stuchlik]] | ||
| − | | | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | <small>([[formacja]] [[Candeleros]]</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|100|97}} | |
| − | + | ok. 100-97 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[cenoman]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| Linia 45: | Linia 22: | ||
[[Sauropoda]] | [[Sauropoda]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Macronaria]] | [[Macronaria]] | ||
| Linia 57: | Linia 30: | ||
[[Titanosauria]] | [[Titanosauria]] | ||
| − | + | |grafika = Andesaurus LM.png | |
| − | + | |podpis = Rekonstrukcja ''Andesaurus''. Autor: Levi bernardo [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Andesaurus_LM.png] | |
| − | | | + | |PorównanieGrupa = |
| − | | | + | |PorównanieDługość = |
| − | + | |mapa = | |
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | | | ||
<display_points type="terrain" zoom=4> | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| − | Villa El Chocón, Neuquén, Argentina~ | + | Villa El Chocón, Neuquén, Argentina~ miejsce odnalezienia szczątków ''Andesaurus'' |
</display_points> | </display_points> | ||
| − | + | }} | |
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Andesaurus delgadoi'' to [[gatunek]] południowo-amerykańskiego tytanozaura z | + | ''Andesaurus delgadoi'' to [[gatunek]] południowo-amerykańskiego tytanozaura z późnej kredy. Jego skamieniałości odkryto w zachodniej Argentynie niedaleko miasta Villa El Chocón i opisano na początku ostatniej dekady XX wieku. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
[[Holotyp]] MUCPv-132 to niekompletny częściowo artykulowany szkielet, na którego składają się: 4 tylne [[kręg]]i grzbietowe, żebra, 2 kręgi krzyżowe, 25 kręgów ogonowych, szewrony, prawa kość ramienna, prawa kość śródręcza I i lewa kość śródręcza V, lewa kość łonowa, kości kulszowe oraz lewa kość udowa. Do ''Andesaurus'' zaliczano też inne fragmentaryczne okazy, lecz Mannion i in. (2011) uznali je za szczątki bliżej nieokreślonych tytanozaurów i ograniczyli materiał kopalny andezaura do holotypu. | [[Holotyp]] MUCPv-132 to niekompletny częściowo artykulowany szkielet, na którego składają się: 4 tylne [[kręg]]i grzbietowe, żebra, 2 kręgi krzyżowe, 25 kręgów ogonowych, szewrony, prawa kość ramienna, prawa kość śródręcza I i lewa kość śródręcza V, lewa kość łonowa, kości kulszowe oraz lewa kość udowa. Do ''Andesaurus'' zaliczano też inne fragmentaryczne okazy, lecz Mannion i in. (2011) uznali je za szczątki bliżej nieokreślonych tytanozaurów i ograniczyli materiał kopalny andezaura do holotypu. | ||
| − | ==Budowa== | + | ==Budowa i wymiary== |
| − | + | ''Andesaurus'' jest dość prymitywnym [[Titanosauria|tytanozaurem]] różniącym się od innych przedstawicieli wymienionej grupy budową kręgów ogonowych oraz kości śródstopia. Wysokość wyrostka kolczystego tylnego kręgu grzbietowego jest wyższa ponad dwukrotnie od wysokości [[trzon]]u kręgu. Trzony przednio-środkowych kręgów ogonowych mają kształt kwadratowy w widoku bocznym (Mannion i [[Calvo]], 2011). | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Oprócz pięciu [[autapomorfia|autapomorfii]] wymienionych w diagnozie andezaur charakteryze się unikalną kombinacją cech, ma także cechy powszechne u tytanozaurów - wykazuje m.in. obecność laminarnych (''laminar'') i wydłużonych tylnie wyrostków kolczystych środkowych kręgów ogonowych. Jest to cecha spotykana także u innych tytanozaurów, takich jak: ''[[Epachthosaurus]]'', ''[[Malawisaurus]]'' i ''[[Mendozasaurus]]'' oraz bardziej [[takson zaawansowany|zaawansowanego]] [[klad]]u ''[[Narambuenatitan]]''+''[[Epachthosaurus]]''+[[Nemegtosauridae]]+[[Saltasauridae]] ([[Leonardo Fillippi|Fillippi]] i in., [[2011]]). | |
| − | + | Nie jest pewne, jak duży był andezaur. Pierwsze szacunki oscylowały wokół 35 metrów długości, a więc porównywalnie z bardziej znanymi i później opisanymi ''[[Argentinosaurus]]'' i ''[[Puertasaurus]]''. Paleoartysta Nima Sassani bazując na [[holotyp]]ie dawał mu 30 metrów długości, zmniejszając go później do 20 m. Na podstawie szacowań masy argentynozaura przez [[Gerardo Mazzetta|Mazzettę]] i in. ([[2004]]) tytanozaur takiej wielkości mógł ważyć ok. 73 tony. Na znacznie mniej szacują go [[Gregory Paul]] i [[Thomas Holtz]], dając mu odpowiednio 15 metrów długości i 7 ton oraz 18 metrów i ok. 10 ton ("masa dwóch słoni"). Molina-Pérez i Larramendi (2020) ocenili holotyp na 22 m długosci i 20 t masy oraz na wysokość wynoszącą w ramionach 4,8 m | |
| − | Nie jest pewne, jak duży był andezaur. Pierwsze szacunki oscylowały wokół 35 metrów długości, a więc porównywalnie z bardziej znanymi i później opisanymi ''[[Argentinosaurus]]'' i ''[[Puertasaurus]]''. Paleoartysta Nima Sassani bazując na [[holotyp]]ie dawał mu 30 metrów długości, zmniejszając go później do 20 m. Na podstawie szacowań masy argentynozaura przez [[Gerardo Mazzetta|Mazzettę]] i in. ([[2004]]) tytanozaur takiej wielkości mógł ważyć ok. 73 tony. Na znacznie mniej szacują go [[Gregory Paul]] i [[Thomas Holtz]], dając mu odpowiednio 15 metrów długości i 7 ton oraz 18 metrów i ok. 10 ton ("masa dwóch słoni"). Molina-Pérez i Larramendi (2020) ocenili holotyp na | ||
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
| Linia 107: | Linia 60: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Andesaurus''}} | |
| {{Kpt|[[Jorge Calvo|Calvo]]}} i {{Kpt|[[José Bonaparte|Bonaparte]]}}, [[1991]] | | {{Kpt|[[Jorge Calvo|Calvo]]}} i {{Kpt|[[José Bonaparte|Bonaparte]]}}, [[1991]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''A. delgadoi''}} | |
| {{Kpt|Calvo}} i {{Kpt|Bonaparte}}, 1991 | | {{Kpt|Calvo}} i {{Kpt|Bonaparte}}, 1991 | ||
|} | |} | ||
| Linia 120: | Linia 73: | ||
D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. [[doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x]] | D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. [[doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x]] | ||
| − | Filippi, L.S., García, R.A. & Garrido, A.C. (2011) A new titanosaur sauropod dinosaur from the Upper Cretaceous of North Patagonia, Argentina. | + | Filippi, L.S., García, R.A. & Garrido, A.C. (2011) "A new titanosaur sauropod dinosaur from the Upper Cretaceous of North Patagonia, Argentina". Acta Palaeontologica Polonica, 56 (3), 505-520 |
| − | Mannion, P.D. & Calvo J.O. (2011) Anatomy of the basal titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) Andesaurus delgadoi from the mid-Cretaceous (Albian–early Cenomanian) Río Limay Formation, Neuquén Province, Argentina: implications for titanosaur systematics. Zoological Journal of the Linnean Society, Volume 163, Issue 1, p. 155–181. [[doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00699.x]] | + | Mannion, P.D. & Calvo J.O. (2011) "Anatomy of the basal titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) ''Andesaurus delgadoi'' from the mid-Cretaceous (Albian–early Cenomanian) Río Limay Formation, Neuquén Province, Argentina: implications for titanosaur systematics". Zoological Journal of the Linnean Society, Volume 163, Issue 1, p. 155–181. [[doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00699.x]] |
Mazzetta, G. V.,Christiansen, P. & Fariña, R.A. (2004). "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): p. 1–13 | Mazzetta, G. V.,Christiansen, P. & Fariña, R.A. (2004). "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): p. 1–13 | ||
| Linia 146: | Linia 99: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| − | |||
[[Kategoria:Cenoman]] | [[Kategoria:Cenoman]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 18:31, 30 lip 2024
| Autor: | Marcin Szermański,Maciej Ziegler, Krzysztof Stuchlik |
| Korekta: | Paweł Konarzewski |
| Andesaurus (andezaur) | |
|---|---|
| Długość | 22 m |
| Wysokość | 4,8 m (w ramionach) |
| Masa | 20 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Argentyna – Neuquén |
| Czas |
ok. 100-97 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja Andesaurus. Autor: Levi bernardo [1] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Andesaurus delgadoi to gatunek południowo-amerykańskiego tytanozaura z późnej kredy. Jego skamieniałości odkryto w zachodniej Argentynie niedaleko miasta Villa El Chocón i opisano na początku ostatniej dekady XX wieku.
Materiał kopalny
Holotyp MUCPv-132 to niekompletny częściowo artykulowany szkielet, na którego składają się: 4 tylne kręgi grzbietowe, żebra, 2 kręgi krzyżowe, 25 kręgów ogonowych, szewrony, prawa kość ramienna, prawa kość śródręcza I i lewa kość śródręcza V, lewa kość łonowa, kości kulszowe oraz lewa kość udowa. Do Andesaurus zaliczano też inne fragmentaryczne okazy, lecz Mannion i in. (2011) uznali je za szczątki bliżej nieokreślonych tytanozaurów i ograniczyli materiał kopalny andezaura do holotypu.
Budowa i wymiary
Andesaurus jest dość prymitywnym tytanozaurem różniącym się od innych przedstawicieli wymienionej grupy budową kręgów ogonowych oraz kości śródstopia. Wysokość wyrostka kolczystego tylnego kręgu grzbietowego jest wyższa ponad dwukrotnie od wysokości trzonu kręgu. Trzony przednio-środkowych kręgów ogonowych mają kształt kwadratowy w widoku bocznym (Mannion i Calvo, 2011).
Oprócz pięciu autapomorfii wymienionych w diagnozie andezaur charakteryze się unikalną kombinacją cech, ma także cechy powszechne u tytanozaurów - wykazuje m.in. obecność laminarnych (laminar) i wydłużonych tylnie wyrostków kolczystych środkowych kręgów ogonowych. Jest to cecha spotykana także u innych tytanozaurów, takich jak: Epachthosaurus, Malawisaurus i Mendozasaurus oraz bardziej zaawansowanego kladu Narambuenatitan+Epachthosaurus+Nemegtosauridae+Saltasauridae (Fillippi i in., 2011).
Nie jest pewne, jak duży był andezaur. Pierwsze szacunki oscylowały wokół 35 metrów długości, a więc porównywalnie z bardziej znanymi i później opisanymi Argentinosaurus i Puertasaurus. Paleoartysta Nima Sassani bazując na holotypie dawał mu 30 metrów długości, zmniejszając go później do 20 m. Na podstawie szacowań masy argentynozaura przez Mazzettę i in. (2004) tytanozaur takiej wielkości mógł ważyć ok. 73 tony. Na znacznie mniej szacują go Gregory Paul i Thomas Holtz, dając mu odpowiednio 15 metrów długości i 7 ton oraz 18 metrów i ok. 10 ton ("masa dwóch słoni"). Molina-Pérez i Larramendi (2020) ocenili holotyp na 22 m długosci i 20 t masy oraz na wysokość wynoszącą w ramionach 4,8 m
Systematyka
Andesaurus należał do bazalnych tytanozaurów, będąc jednym z najbardziej bazalnym ich przedstawicielem (D'Emic, 2012). Utworzono dla niego nowe grupy systematyczne: Andesauridea, Andesauridae i Andesaurinae. Obecnie Mannion i Calvo (2011) zalecają, by z nich nie korzystać póki nie uporządkuje się klasyfikacji i wzajemnych powiązań między poszczególnymi tytanozaurami, które często są dość niejasne.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Andesaurus znaczy "jaszczur z And" – najwyższych gór nie tylko Ameryki Południowej, ale i całej Zachodniej Półkuli. Epitet gatunkowy delgadoi honoruje paleontologa Alejandro Delgado, który odkrył jego skamieniałe szczątki.
Spis gatunków
| Andesaurus | Calvo i Bonaparte, 1991 |
| A. delgadoi | Calvo i Bonaparte, 1991 |
Bibliografia
Źródła naukowe:
D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x
Filippi, L.S., García, R.A. & Garrido, A.C. (2011) "A new titanosaur sauropod dinosaur from the Upper Cretaceous of North Patagonia, Argentina". Acta Palaeontologica Polonica, 56 (3), 505-520
Mannion, P.D. & Calvo J.O. (2011) "Anatomy of the basal titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) Andesaurus delgadoi from the mid-Cretaceous (Albian–early Cenomanian) Río Limay Formation, Neuquén Province, Argentina: implications for titanosaur systematics". Zoological Journal of the Linnean Society, Volume 163, Issue 1, p. 155–181. doi:10.1111/j.1096-3642.2011.00699.x
Mazzetta, G. V.,Christiansen, P. & Fariña, R.A. (2004). "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): p. 1–13
Upchurch, P., Barrett, P.M., Dodson, P. (2004) Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Inne:
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [2]
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020) "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs" wyd. Princeton University Press.
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide To Dinosaurs"
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Andesaurus_LM.png){kind=link}